Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thời đại số hóa

Dự thảo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) đã và đang được Bộ Công Thương chủ trì xây dựng. Theo các chuyên gia quốc tế, dự thảo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) phù hợp với quá trình phát triển kinh tế, đặc biệt là tiến trình chuyển đổi số... Đến thời điểm hiện tại, dự án luật đã được Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét để chuẩn bị trình Quốc hội cho ý kiến lần 1 vào tháng 10-2022.

Người tiêu dùng chọn mua các sản phẩm trực tuyến.

Với nội dung “Bảo vệ người tiêu dùng trong các giao dịch trên nền tảng số”, dự thảo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) bảo vệ người tiêu dùng trong các giao dịch trên nền tảng số được quy định tại Điều 38, 39, 40.

Cụ thể, dự thảo quy định trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh trong giao dịch từ xa với người tiêu dùng phải cung cấp chính xác và đầy đủ cho người tiêu dùng những thông tin: Tên, địa chỉ liên hệ, số điện thoại liên hệ của tổ chức, cá nhân kinh doanh, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác hoặc của đại diện theo pháp luật của tổ chức, cá nhân kinh doanh tại Việt Nam (nếu có).

Ngoài ra, phải cung cấp thông tin giá cả, chất lượng, nguồn gốc xuất xứ, thời hạn sử dụng của sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; chi phí giao hàng (nếu có); phương thức thanh toán, phương thức giao hàng, cung cấp dịch vụ; điều kiện và phương thức đổi, trả hàng; thời gian có hiệu lực của đề nghị giao dịch; quy trình xử lý việc trả lại sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ hoặc chấm dứt thực hiện hợp đồng đã giao kết; quy trình tiếp nhận và xử lý khiếu nại của người tiêu dùng...

Theo bà Lô Phương Thảo, cán bộ Vụ Pháp chế (Bộ Công Thương), dự thảo luật còn quy định các tổ chức, cá nhân kinh doanh giao dịch từ xa phải thông tin cụ thể về các khoản phí, chi phí thuế giá trị gia tăng, cách thức tính phí, chi phí có thể phát sinh cho người tiêu dùng. Cùng với đó, các trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh với người tiêu dùng trong những giao dịch trên không gian mạng cũng được quy định cụ thể trong dự thảo luật.

Chia sẻ về chủ đề này tại Australia, bà Tuyen Chan, chuyên gia đến từ Ủy ban Cạnh tranh và Người tiêu dùng Australia (ACCC) cho biết, giống như Việt Nam, mua sắm trực tuyến tại Australia đang có sự gia tăng mạnh mẽ. Đi kèm với những tiện ích của mua sắm trực tuyến, người tiêu dùng tại Australia cũng gặp phải nhiều vấn đề phát sinh khi sử dụng dịch vụ này như: Gặp khó khăn khi xác định người cần liên hệ nếu có vấn đề với hàng hóa hoặc dịch vụ; mua hàng dựa trên đánh giá sai lệch hoặc giả mạo; lừa đảo liên quan đến sản phẩm hoặc người bán hay việc thiếu cơ chế giải quyết tranh chấp… Vì vậy, việc bảo vệ người tiêu dùng trong các giao dịch trên nền tảng số là vấn đề được quan tâm tại Australia.

Đặc biệt, với việc nghiên cứu về “mô hình tối” - là các hình thức lừa đảo trong mua bán trực tuyến tại Australia, các chuyên gia đã chỉ ra những tính năng và chức năng thiết kế được tích hợp trong giao diện người dùng của các trang web và ứng dụng thường không vì lợi ích của người tiêu dùng. “Qua nghiên cứu, ACCC đã phát hiện ra rằng có khoảng 10 “mô hình tối” thường xuất hiện trên các website dễ gây hiểu nhầm cho người tiêu dùng như: Chi phí ẩn; quảng cáo ngụy trang; câu hỏi mẹo; tạo dấu hiệu khan hiếm; chuyển hướng sự lựa chọn; thu thập dữ liệu người tiêu dùng…”, bà Tuyen Chan chia sẻ.

Để giúp người tiêu dùng Australia tránh bị thiệt hại bởi các hình thức lừa đảo, ACCC đã tăng cường truyền thông, giáo dục, nâng cao nhận thức cho người tiêu dùng; đồng thời, tập trung phân tích nguy hại từ các hình thức lừa đảo đối với người tiêu dùng để giám sát các hình thức này.

Chuyên gia của ACCC cũng đưa ra các khuyến nghị với Việt Nam trong việc đặt ra những yêu cầu, trách nhiệm cao hơn đối với các nền tảng số để từ đó có thể bảo vệ người tiêu dùng tốt hơn. Cụ thể, cần xây dựng các quy định về cấm mậu dịch không công bằng; tăng cường rà soát và xử lý các điều khoản không công bằng trong hợp đồng giao kết với người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, Việt Nam cần xây dựng hoặc hoàn thiện các quy định pháp luật về bảo vệ quyền riêng tư, bảo vệ thông tin của người tiêu dùng khi giao dịch trên các nền tảng trực tuyến, nền tảng số; bắt buộc các nền tảng này phải tuân thủ các quy tắc cần thiết khi thu thập, sử dụng, chia sẻ thông tin, giải quyết tranh chấp với người tiêu dùng nhằm bảo đảm quyền lợi tốt nhất cho người tiêu dùng.

Với những kinh nghiệm từ thực tế và khuyến cáo nêu trên, các chuyên gia quốc tế tin tưởng, Việt Nam sẽ tạo lập được môi trường mua bán hàng hóa trực tuyến mang lại sự an toàn cho người tiêu dùng.

Theo Báo hànộimới