Gỡ nút thắt giá điện để thu hút đầu tư phát triển năng lượng sạch

Cơ cấu giá thành, cách tính giá điện như hiện nay chưa hợp lý, còn dưới giá thị trường đang là “nút thắt” lớn nhất cần được tháo gỡ, để ngành điện có thể thu hút đầu tư phát triển nguồn điện, đặc biệt là điện sạch, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia…

Sự bất ổn của địa chính trị, sự cạn kiệt dần tài nguyên hóa thạch khiến cho điện "bẩn" cũng không còn rẻ

Điện sạch cần đầu trư lớn và giá không thể rẻ

Hiện trạng ngành điện Việt Nam hiện nay cho thấy các nguồn điện giá rẻ đã cơ bản hết tiềm năng phát triển, quy hoạch điện 8 tập trung phát triển mạnh điện khí và điện gió ngoài khơi để dần thay thế điện sản xuất từ nguyên liệu hóa thạch. Đây là hai loại hình có giá thành khá cao, đòi hỏi huy động lượng vốn lớn.

Một trong những khó khăn lớn trong thu hút đầu tư vào phát triển ngành điện là cần nguồn lực đầu tư lớn, trong khi thời gian thu hồi vốn chậm. Đáng lưu ý, giá bán điện hiện nay vẫn còn mang màu sắc “bao cấp”.

Chia sẻ từ góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Đình Tuấn, Giám đốc nhà máy Nhiệt điện Sơn Động (Tập đoàn Than Khoáng sản), cho biết hiện tại phát triển năng lượng tái tạo là xu thế của thế giới, việc dự trữ năng lượng cho các nhà máy năng lượng tái tạo về mặt kỹ thuật công nghệ có thể thực hiện được. Tuy nhiên ở góc độ giá thành thì đây cũng là vấn đề. Một là, thiết bị đầu tư đầu vào đắt, giá cao. Hai là, để đảm bảo vận hành ổn định, an toàn phải có một hệ thống dự trữ năng lượng, nhưng chắc chắn hệ thống này giá sẽ không rẻ.

Bài toán đầu tư cũng như việc xây dựng hệ thống giá thị trường để đảm bảo từ vận hành an toàn cho đến giá minh bạch, giá phù hợp, đáp ứng được tất cả các điều kiện, nhiệm vụ kinh tế, xã hội,… có rất nhiều yêu cầu giá điện phải gánh vác, đấy cũng là bài toán rất khó xử lý. Do đó, cách tính giá điện và hoạt động đầu tư vào lĩnh vững điện năng là 2 mặt của 1 vấn đề có quan hệ khăng khít, mật thiết và có tác động qua lại, bổ trợ cho nhau trong quá trình vận hành và phát triển.

Phân tích thêm, PGS.TS Bùi Xuân Hồi cho rằng giá điện chưa phù hợp khiến ngành điện khó có đủ nguồn lực để đầu tư, phát triển; không tạo sức ép để các doanh nghiệp đổi mới công nghệ, máy móc, trang thiết bị ít tiêu hao năng lượng, nâng cao năng lực quản trị. Ngược lại, giá điện được tính đúng, tính đủ sẽ tạo ra nguồn lực lớn cho hoạt động tái đầu tư và mở rộng đầu tư của ngành điện cũng như thúc đẩy sử dụng năng lượng điện tiết kiệm, hiệu quả, hợp lý.

“Chúng ta không có lý do gì để bắt doanh nghiệp chịu lỗ trong sản xuất kinh doanh. Muốn bền vững thì phải công khai, minh bạch, và cả hai cùng thắng trong câu chuyện hài hòa lợi ích doanh nghiệp – nhà nước và nhân dân, đó mới là bài toán kinh tế bền vững, lâu dài” , PGS.TS Hồi nhấn mạnh.

Nhận định mấu chốt vẫn là câu chuyện điều hành giá, PGS.TS Hồi cho rằng nếu chúng ta tách bạch hoạt động công ích và hoạt động thị trường thì sẽ có cơ chế điều tiết giá phù hợp. Còn nếu không thể điều hành giá điện theo cơ chế thị trường ngay, thì tất cả các khía cạnh khi điều tiết cũng phải dần dần hướng đến thị trường.

Dự báo về giá điện, PGS.TS Hồi nhìn nhận, trong xu hướng giá nhiên liệu đầu vào tăng như hiện nay, giá thành cung cấp điện chắc chắn sẽ tăng và chúng ta phải chấp nhận điều đó. “Chúng ta kỳ vọng Net Zero vào năm 2050, những nước khác cũng như chúng ta và họ cũng mong muốn điện sạch, nhưng sẽ không có điện sạch giá rẻ. Điện mặt trời phát được 4 tiếng một ngày là tối đa, điện gió thì phập phù nên không thể nào nói những nguồn điện ấy sẽ có giá rẻ. Tóm lại, một là do biến động của tình hình địa chính trị thế giới; hai là xu hướng dịch chuyển năng lượng nên chắc chắn giá thành cung ứng điện nói chung sẽ cao lên”, PGS.TS Hồi khẳng định.