Hoàn thiện dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi): Xây dựng nền báo chí hiện đại, nhân văn và tự chủ hơn trong thời kỳ chuyển đổi số

Chiều 11/10, tại Phiên họp toàn thể Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội lần thứ 3, các đại biểu tham dự phiên họp đã cho ý kiến vào dự án Luật Báo chí (sửa đổi). Đây là một dự thảo luật quan trọng, góp phần định hướng nền báo chí nước ta trong giai đoạn mới.

Tán thành với sự cần thiết sửa đổi Luật Báo chí, Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội nhất trí với những căn cứ, lý do được trình bày trong Tờ trình số 797TTr-CP của Chính phủ. Việc sửa đổi Luật nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại; phù hợp với Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chương trình lập pháp của Quốc hội năm 2025; khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật hiện hành và trong công tác báo chí thời gian qua.

Ủy ban nhận thấy dự án Luật Báo chí (sửa đổi) được chuẩn bị công phu, nghiêm túc; đã tiếp thu, chỉnh sửa nhiều lần trên cơ sở góp ý của các bộ, ngành, địa phương, chuyên gia, các cơ quan báo chí là đối tượng thụ hưởng và chịu sự tác động Ủy ban nhận thấy dự án Luật Báo chí (sửa đổi) được chuẩn bị công phu, nghiêm túc; đã tiếp thu, chỉnh sửa nhiều lần trên cơ sở góp ý của các bộ, ngành, địa phương, chuyên gia, các cơ quan báo chí là đối tượng thụ hưởng và chịu sự tác động của chính sách trong dự án Luật. 

Phiên họp toàn thể Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội lần thứ 3

Phát biểu tại phiên thảo luận, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh nhấn mạnh, việc đưa nội dung thành lập cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện vào Khoản 6, Điều 16 của dự thảo luật lần này là một điểm mới, thể hiện tư duy quản lý nhà nước theo hướng tiếp cận xu thế hội tụ báo chí – truyền thông và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ.

Tuy nhiên, hiện nay dự thảo luật vẫn còn thiếu tiêu chí để xác định các cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện; đồng thời cũng thiếu các cơ chế tổ chức, thẩm quyền quản lý và cơ chế tài chính đặc thù của mô hình này, cũng như mối quan hệ giữa cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện với quy hoạch phát triển mạng lưới cơ sở báo chí toàn quốc sau năm 2025.

Đồng tình với ý kiến trên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Tạ Văn Hạ  cũng đặt vấn đề về tính mở của dự thảo là ngoài sáu cơ quan chủ lực do Nhà nước xác định, liệu các cơ quan báo chí lớn, có đủ năng lực và điều kiện, có thể phát triển trở thành cơ quan đa phương tiện hay không. 

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Tạ Văn Hạ phát biểu tại phiên họp

Cùng quan điểm đó, Đại biểu Đỗ Chí Nghĩa, Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Văn hóa và Xã hội cho rằng, việc xác định mô hình cơ quan truyền thông chủ lực cần bảo đảm tính linh hoạt, vừa phù hợp với thực tiễn Việt Nam, vừa tương thích với thông lệ quốc tế. 

Đại biểu Đỗ Chí Nghĩa nhấn mạnh: "Không nên cứng nhắc quy định người đứng đầu cơ quan chủ lực đa phương tiện phải là Tổng Giám đốc, mà nên mở rộng tùy theo loại hình, có thể là Tổng Biên tập đối với báo in hoặc báo điện tử, Phó Tổng Biên tập, Giám đốc đài đối với truyền hình. Điều quan trọng là quy mô và vai trò xã hội chứ không phải tên gọi chức danh."

Đại biểu Đỗ Chí Nghĩa, Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội

Bên cạnh nội dung thảo luận về mô hình cơ quan chủ lực, vấn đề kinh tế báo chí cũng là chủ đề được nhiều đại biểu thảo luận sôi nổi. Hầu hết các ý kiến đều cho rằng, trong bối cảnh báo chí đang phải đối mặt với nhiều thách thức từ sự thay đổi mô hình truyền thông, công nghệ và hành vi công chúng, việc xác định cơ chế tài chính phù hợp là điều kiện tiên quyết để báo chí tồn tại và phát triển lành mạnh.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh, mục tiêu của những quy định này nhằm "tạo hành lang pháp lý giúp báo chí vừa đảm bảo thực hiện nhiệm vụ chính trị, vừa có cơ chế tài chính bền vững, tránh lệ thuộc hoàn toàn vào ngân sách hoặc các nguồn thu thương mại thiếu kiểm soát".

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh phát biểu tại phiên họp

Đồng tình với ý kiến trên, tuy nhiên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Tạ Văn Hạ lưu ý, việc phát triển kinh tế báo chí cần phải thực hiện hết sức thận trọng, tránh xảy ra những tiêu cực. 

"Nếu để báo chí tiếp tục phụ thuộc vào quảng cáo, vào kinh doanh thì rất dễ bị chi phối. Nhà nước cần có cơ chế đặt hàng cụ thể, giao nhiệm vụ và bảo đảm nguồn lực cho báo chí thực hiện chức năng định hướng dư luận, tuyên truyền chính sách. Nếu không có sự bảo đảm này, rất khó để báo chí thực hiện đúng vai trò của mình", Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Tạ Văn Hạ bày tỏ.

Phản hồi ý kiến này, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Hải Bình cho rằng, việc đưa kinh tế báo chí vào luật là nhằm tạo hành lang pháp lý mở hơn cho các cơ quan báo chí, giúp họ có không gian để phát huy tối đa nội lực và có thể "sống tốt, sống khỏe" bằng nghề chân chính. 

Thứ trưởng Thường trực Lê Hải Bình nhấn mạnh: "Muốn báo chí giữ được sự trong sáng và đủ nội lực phát triển thì phải để họ có cơ chế hoạt động kinh tế bền vững. Khi có thể tồn tại bằng năng lực chuyên môn, họ mới có thể làm báo một cách độc lập và trách nhiệm."

Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Lê Hải Bình

Thứ trưởng Thường trực Lê Hải Bình cũng chia sẻ thêm, nhiều cơ quan báo chí hiện nay đã năng động tìm hướng đi mới, như tổ chức sự kiện, sản xuất các sản phẩm truyền thông có giá trị nhân văn và lan tỏa xã hội. 

Điển hình như việc Báo Nhân Dân, Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức các sự kiện âm nhạc, biểu diễn thu hút sự tham gia của hàng nghìn khán giả. Mặc dù các sự kiện này không nằm trong định nghĩa về hoạt động báo chí, nhưng lại là những hoạt động có giá trị tuyên truyền và nhân văn rất cao. Vì vậy, luật cần tạo thêm cơ chế pháp lý để những hoạt động như vậy được công nhận là sản phẩm báo chí chính đáng và tiếp tục phát huy.

Mặc dù còn vẫn một số ý kiến còn khác nhau, nhưng nhìn chung đa số các đại biểu trong phiên thảo luận đều nhấn mạnh, để báo chí thực hiện tốt vai trò định hướng dư luận, phản biện xã hội và truyền thông chính sách, thì dự thảo luật cần phải được hoàn thiện với những cơ chế chính sách cụ thể hơn, nhất là các điều khoản liên quan đến mô hình tổ chức hoạt động, cũng như cơ chế chính sách hoạt động của cơ quan báo chí trong giai đoạn mới. 

Luật Báo chí (sửa đổi) không chỉ là một văn bản quy phạm pháp luật, mà còn chính là bước khởi đầu để xây dựng nền báo chí hiện đại, nhân văn và tự chủ hơn trong thời kỳ chuyển đổi số.