Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: Con người dùng AI như công cụ thì vẫn được bảo hộ

Tại buổi thảo luận dự án Luật sửa đổi, bổ sung Luật SHTT diễn ra chiều ngày 23/6, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, nếu AI tự tạo không có con người tham gia thì không được bảo hộ và phải gắn nhãn nhận diện; ngược lại, nếu con người dùng AI như công cụ thì vẫn được bảo hộ.

Chiều 23/6, trong khuôn khổ Phiên họp Ủy ban Thường vụ thứ 49, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ (SHTT).

Quang cảnh phiên họp 

Thông tin tại phiên họp nhấn mạnh, dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ được đánh giá là cần thiết nhằm cụ thể hóa chủ trương của Đảng, bảo đảm sự đồng bộ trong hệ thống pháp luật, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế. 

Dự án tập trung vào 5 nhóm chính sách lớn, bao gồm: hỗ trợ khai thác thương mại quyền SHTT thông qua việc hoàn thiện khái niệm, bổ sung chính sách định giá, chuyển giao, huy động vốn và khuyến khích phát triển hệ sinh thái SHTT cho doanh nghiệp khởi nghiệp; Đơn giản hóa thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian xử lý đơn, phát triển dịch vụ công trực tuyến và đầu tư hạ tầng số; Nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền SHTT bằng cách mở rộng hành vi xâm phạm bị xử lý, tăng chế tài, bổ sung biện pháp bảo vệ quyền trên môi trường số và quy định trách nhiệm của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian; Bảo đảm thực thi cam kết quốc tế thông qua việc điều chỉnh đối tượng bảo hộ và phạm vi xử lý hàng hóa vi phạm; Cập nhật các xu hướng mới về công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Tại phiên thảo luận, phản hồi về các ý kiến nêu tin tức gốc do các cơ quan báo chí sản xuất thường bị các trang tổng hợp khai thác lại, thu lợi lớn hơn trong khi người làm báo phải bỏ nhiều công sức, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh đề nghị cơ quan soạn thảo cần nghiên cứu bổ sung quy định nhằm bảo vệ quyền lợi cho báo chí chính thống. Cần có cơ chế thỏa thuận giữa các cơ quan báo chí để bảo đảm quyền lợi chính đáng và tạo nguồn thu cho báo chí chính thống.

Liên quan đến vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định sao chép bài báo mà không có thỏa thuận là vi phạm, nhất là trên mạng xã hội và các trang tổng hợp, trong khi “tin tức thuần túy” vẫn không thuộc phạm vi quyền tác giả; Bộ sẽ phối hợp Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch làm rõ, đảm bảo không phát sinh thêm thủ tục hành chính. Các góp ý khác của đại biểu về trách nhiệm pháp lý của nền tảng trung gian, phân cấp – phân quyền và các khái niệm mới sẽ được tiếp thu, cụ thể hóa ở Nghị định, Thông tư để vừa bảo đảm thống nhất hệ thống pháp luật, vừa tránh tăng gánh nặng thủ tục.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, nếu AI tự tạo không có con người tham gia thì không được bảo hộ 

Về vấn đề nhiều đại biểu băn khoăn dự thảo chưa đề cập đến quyền sở hữu trí tuệ đối với sản phẩm do trí tuệ nhân tạo (AI) và đề nghị cần có quy định khung để xử lý vấn đề này, Bộ trưởng  Nguyễn Mạnh Hùng giải thích việc dùng dữ liệu công khai để huấn luyện AI không phải xin phép bản quyền, miễn không sao chép nguyên văn, bởi nếu cấm sẽ làm giảm sức cạnh tranh, nhiều quốc gia như Nhật Bản đã luật hóa quy định này.

Đối với tác phẩm do AI tạo ra, Bộ trưởng cho biết, nếu AI tự tạo không có con người tham gia thì không được bảo hộ và phải gắn nhãn nhận diện; ngược lại, nếu con người dùng AI như công cụ thì vẫn được bảo hộ.

Các ý kiến tại phiên thảo luận nhận định, dự thảo luật cũng đặt ra nhiều thách thức. Việc bổ sung quy định mới có thể dẫn đến sự chồng chéo trong cơ chế xử phạt hành chính, và cần phải có sự rà soát kỹ lưỡng để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả khi thi hành. Hơn nữa, việc định giá quyền sở hữu trí tuệ cũng cần được thực hiện một cách minh bạch và công bằng, để doanh nghiệp có thể dễ dàng quản lý và khai thác tài sản trí tuệ của mình.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đánh giá cao Chính phủ và cơ quan soạn thảo đã chuẩn bị hồ sơ công phu, nghiêm túc 

Kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đánh giá cao Chính phủ và cơ quan soạn thảo đã chuẩn bị hồ sơ công phu, nghiêm túc, phối hợp tốt với Ủy ban Pháp luật và Tư pháp. Ủy ban Thường vụ cơ bản tán thành phạm vi sửa đổi, bổ sung mà Chính phủ trình và cho rằng dự án Luật đủ điều kiện trình Quốc hội thông qua theo thủ tục rút gọn tại Kỳ họp thứ 10.

Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ tiếp thu tối đa ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và cơ quan thẩm tra, nhất là về việc bổ sung quy định với đối tượng sở hữu trí tuệ mới như sản phẩm phái sinh kỹ thuật số, AI, dữ liệu lớn; rà soát để bảo đảm tính thống nhất với các luật hiện hành và dự thảo luật khác; đồng thời quy định rõ hiệu lực thi hành, bổ sung điều khoản chuyển tiếp để tránh khoảng trống pháp lý. Phó Chủ tịch cũng nhấn mạnh cần tiếp tục rà soát các chính sách mới, tài chính, phân cấp – phân quyền, thủ tục hành chính, phí và lệ phí, vai trò của Tòa án, Viện kiểm sát, nhằm bảo đảm tính khả thi, linh hoạt và đồng bộ. Đồng thời, yêu cầu Chính phủ hoàn thiện hồ sơ dự án Luật, gửi đại biểu Quốc hội trước ngày 5/10/2025.