Cách phân biệt tin giả tin thật trên các trang wed

Không phải thông tin nào trên mạng cũng là thật. Nếu không được trang bị kiến thức đầy đủ, người dùng Internet rất dễ tiếp thu những thông tin sai lệch. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến cá nhân người đọc, nguy hiểm hơn khi được phát tán rộng rãi, nó còn có thể gây ra những hậu quả khôn lường.

Với lượng thông tin khổng lồ trong thời đại Internet hiện nay, nguồn gốc và mức độ tin cậy của chúng đang là một vấn đề đáng lo ngại. Lợi dụng khả năng lan truyền nhanh chóng của các trang mạng xã hội như Facebook và Twitter, những người đứng sau các tin tức sai lệch, giả mạo đang đưa chúng tiếp cận đông đảo người dùng hơn chỉ trong tích tắc nhằm trục lợi. Nếu không được trang bị kiến thức đầy đủ, người dùng Internet sẽ rất dễ sa vào những cái bẫy thông tin đó.

Việc tiếp thu những thông tin sai lệch này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến cá nhân người đọc, mà một khi đã được phát tán rộng rãi, nó có thể gây ra những hậu quả khôn lường. Tuy luật An ninh mạng vừa được thông qua và chính thức có hiệu lực từ đầu năm 2019 nhưng vẫn chưa thể rà soát triệt để các trang tin giả mạo đang tồn tại nhan nhản trên Internet.

Hãy xem kỹ thông tin trước khi chia sẻ thông tin trên mạng Internet.

Vì lý do đó, chúng ta cần trang bị cho mình những kiến thức cần thiết để nhận biết và đưa ra quyết định đúng đắn trước những thông tin trôi nổi trên các trang mạng. Thực chất, việc này không đòi hỏi quá nhiều thời gian hay kiến thức chuyên môn.

Vậy, làm thế nào để phân biệt tin giả, tin thật trên Internet? Nếu cảm thấy một thông tin "có gì sai sai", hãy tự đặt ra một số câu hỏi dưới đây.

Tin tức đó có xuất hiện trên "website lạ" không?

Trước tiên hãy kiểm tra phần top-level domain (tên miền cấp cao nhất) của trang đó. Top-level domain chính là phần sau cùng của một tên miền Internet. Chẳng hạn như trong tên miền www.google.com thì com chính là top-level domain. Dưới đây là một số top-level domain mà bạn thường gặp:

com, info, net, org…: Đây là những top-level domain phổ biến nhất trên Internet vì bất cứ cá nhân hoặc tổ chức nào cũng có thể mua và sở hữu những tên miền này. Chính vì thế mà bạn phải thật cẩn trọng với tin tức từ những trang web kết thúc bằng đuôi này.

Riêng đuôi org, tuy là tên miền dành cho các tổ chức phi chính phủ hoặc phi lợi nhuận nhưng bạn cũng nên cảnh giác, bởi những trang này có thể đăng tải thông tin chủ quan vì mục đích riêng của tổ chức đó, chứ không hoàn toàn cung cấp thông tin khách quan cho người đọc.

Bước đầu tiên để xác định nguồn thông tin đáng tin cậy, hãy kiểm tra phần top-level domain (tên miền cấp cao nhất) của trang đó. Top-level domain chính là phần sau cùng của một tên miền Internet.

vn, au, ca…: Đây là những top-level domain thuộc cấp quốc gia (vn – Việt Nam, au – Úc, ca – Canada, …). Để có thể sở hữu những top-level domain này, người mua cần phải cung cấp đầy đủ giấy tờ hợp pháp cũng như đáp ứng đủ tiêu chí của quốc gia đó. Vì vậy, nội dung được đăng trên những website sử dụng đuôi này có mức độ tin cậy cao hơn những website nêu trên.

Tuy nhiên, những đuôi này vẫn có thể được mua bởi bất kỳ ai nên bạn cần xem xét thêm nhiều yếu tố khác để xác minh độ tin cậy.

edu, gov: Đây là top-level domain dành riêng cho các tổ chức giáo dục đào tạo (edu) và các tổ chức chính phủ (gov). Bạn có thể tin tưởng và chia sẻ những nội dung được đăng tải trên các trang này vì đây đều là những thông tin chính thức.

Đọc phần “About Us” (Về chúng tôi)

Nếu bạn gặp một trang thông tin lạ chưa từng đọc hoặc chưa từng nghe tên thì hãy vào mục “About Us” (Về chúng tôi) để tìm hiểu thêm về những cá nhân hoặc tổ chức đứng sau. Họ có phải là những chuyên gia dày dặn kiến thức và kinh nghiệm trong lĩnh vực mà website đó tập trung vào không? Đó có phải là tòa soạn báo được nhiều người trong ngành tín nhiệm không? Hay chỉ là một trang blog thể hiện quan điểm của một cá nhân nào đó?

Đại đa số những website chính thống sẽ có đầy đủ thông tin về công ty chịu trách nhiệm; thành viên trong ban quản trị; nhiệm vụ, mục tiêu, và tầm nhìn của tổ chức đứng sau. Ngoài ra, những thông tin về ban lãnh đạo cũng nên được tìm thấy ở nhiều website khác chứ không chỉ riêng mỗi trang đó.

Hơn nữa, phần “About Us” sẽ giúp bạn biết liệu trang thông tin đó có nội dung châm biếm, trào phúng hay không. Ví dụ như The Onion (tiếng Anh) hoặc Tuổi Trẻ Cười (tiếng Việt) là những tờ báo được xác nhận mang tính chất trào phúng, châm biếm.

Nếu có nhiều trang web cũng sử dụng hình ảnh đó nhưng với những nội dung khác nhau thì bạn nên đặt nghi vấn về nguồn gốc bài viết mà bạn đang đọc.

Sử dụng Google Images

Những phần mềm chỉnh sửa hình ảnh như Photoshop (Adobe) đang bị lạm dụng nhằm xóa nhòa lằn ranh giữa thật và giả. Đôi khi rất khó nhận biết một hình ảnh đã qua hậu kì nếu chỉ nhìn sơ lược, người chỉnh sửa có trình độ cao, hoặc kích cỡ hình ảnh không đủ lớn.

Rất may là hiện nay chức năng tìm kiếm hình ảnh của Google Images có thể phần nào giúp chúng ta xác minh độ tin cậy của các bức hình trên Internet. Chỉ cần bấm chuột phải vào tấm hình mà bạn cảm thấy đáng ngờ và chọn “Search Google for image.” Phần “Pages that include matching images” sẽ hiển thị những trang web có chứa hình ảnh tương tự tấm ảnh bạn vừa tìm kiếm.

Nếu có nhiều trang web cũng sử dụng hình ảnh đó nhưng với những nội dung khác nhau thì bạn nên đặt nghi vấn về nguồn gốc bài viết mà bạn đang đọc. Nếu hình ảnh bạn vừa tìm có điểm khác biệt với những tấm còn lại thì bạn không nên tin tưởng bài viết đó.

Tít bài có khớp với nội dung thông tin trong bài báo không?

Nhiều người thường không kích chuột vào xem nội dung của bài viết mà chỉ đọc nội dung tiêu đề. Đây là một trong những lý do lớn nhất khiến tin tức giả lan truyền trên mạng xã hội.

Thông tin đó mới xảy ra gần đây hay là thông tin cũ được sử dụng lại với mục đích khác?

Có rất nhiều khi những thông tin thật từ thời xửa xưa nào đó bị “khai quật” và chỉnh sửa để làm chất liệu cho một nội dung thông tin mới lái theo chủ định của người viết.

Khi bạn nghi ngờ độ chân thật của thông tin, hãy kiểm tra bằng cách tìm kiếm trên Google những khóa hay sự kiện đang được đưa tin trong bài xem có trang web nào đưa tin như vậy hay không và những tin đó đăng từ bao giờ.

Các video và hình ảnh bổ trợ cho tin tức có thể kiểm chứng được không?

Để phục vụ cho ý đồ bóp méo sự thật, các tin tức giả mạo thường sử dụng hình ảnh hoặc video được cắt cúp, chỉnh sửa. Người dùng Internet có thể xác minh độ tin cậy của các bức hình trong bài viết bằng cách bấm chuột phải vào tấm hình cảm thấy đáng ngờ và chọn “Search Google for image.” Những trang web có chứa hình ảnh tương tự tấm ảnh bạn vừa tìm kiếm sẽ hiển thị. Nếu hình ảnh bạn vừa tìm có điểm khác biệt với những tấm còn lại hoặc nhiều trang web cũng sử dụng hình ảnh đó nhưng với những nội dung khác thì bạn nên cảnh giác với nội dung bài viết mà bạn đang đọc.

Kiểm tra chất lượng bài viết và nội dung bình luận

Nếu một bài viết phạm nhiều lỗi chính tả hoặc ngữ pháp, dù chỉ là lỗi nhỏ, thì bạn không nên tin tưởng vào nội dung bài viết đó. Ngoài ra, đọc lướt qua phần bình luận cũng là một cách để xác minh. Nếu có nhiều người chỉ ra những thông tin sai lệch của bài viết thì khả năng cao là bài viết đó không đáng tin cậy.

Nguồn tin của tác giả là gì?

Tin thật thường chứa đường link tới những thông tin đáng tin cậy và đưa ra ngày tháng, thông tin khác có thể xác nhận sự thật.

Có phải chính bạn đang thiên vị không?

Sự thiên vị của mỗi người cũng là một lý do lớn khiến cho tin tức giả có cơ hội lan tràn.

Ví dụ, nếu bạn không thích ông Trump, bạn dễ có xu hướng cho rằng những thông tin tiêu cực về vị tổng thống Mỹ này là đúng dù không có bất kỳ bằng chứng nào.

Nguyệt Hằng/TH