Châu Âu và tham vọng "nền kinh tế Mặt Trăng"

Các cơ quan vũ trụ hàng đầu thế giới đang lên kế hoạch cho hoạt động thương mại trên Mặt Trăng.

Ảnh: AP Photo/Ted S. Warren.

Khi thế giới chuẩn bị đưa con người trở lại Mặt Trăng sau hơn nửa thế kỷ, nhiều quốc gia đã bắt đầu nghiên cứu cách khai thác và sử dụng nguồn tài nguyên trên bề mặt vệ tinh này.

Các cơ quan vũ trụ đến từ châu Âu, Hoa Kỳ, Nhật Bản và Canada xem sứ mệnh Artemis II (dự kiến phóng vào tháng 2/2026) là bước khởi đầu cho việc xây dựng trạm căn cứ cố định trên Mặt Trăng và xa hơn nữa, là duy trì sự sống ngoài Trái Đất.

Khi con người tiến gần hơn đến mục tiêu này, khái niệm “nền kinh tế Mặt Trăng” dần hình thành rõ nét. Nền kinh tế đang phát triển này ước tính sẽ đạt giá trị khoảng 170 tỷ USD trong vòng 20 năm tới.

Nền kinh tế Mặt Trăng là gì?

Cơ quan Các dự án nghiên cứu quốc phòng tiên tiến của Hoa Kỳ (DARPA) ủng hộ việc mở rộng nhanh chóng các hoạt động kinh tế trên Mặt Trăng trong thập kỷ tới, với sự tham gia của các chính phủ, cơ quan vũ trụ và doanh nghiệp tư nhân trên toàn cầu.

Theo báo cáo của Trung tâm đào tạo thuộc Không quân Mỹ, các hoạt động kinh tế tiềm năng trên Mặt Trăng có thể được thúc đẩy bởi những lĩnh vực như thông tin liên lạc, định vị, vận tải và hậu cần, nhằm hỗ trợ các sứ mệnh thám hiểm không gian và phát triển robot.

Báo cáo cho biết, ôxy được lưu trữ trong lớp đất đá vụn trên Mặt Trăng (gọi là regolith) là một nguồn tài nguyên giá trị. Các nghiên cứu trước đây nhận thấy, regolith chứa nhiều khoáng chất thiết yếu cho việc trồng trọt trên Mặt Trăng. Đây là yếu tố then chốt cho mọi kế hoạch định cư lâu dài tại đây.

Bên cạnh đó, theo Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA), Mặt Trăng cũng là nguồn cung cấp dồi dào Helium-3 - một nguyên tố có thể tạo ra năng lượng hạt nhân an toàn hơn trong các lò phản ứng nhiệt hạch, nhờ đặc tính không phóng xạ.

Viện Bách khoa Paris nhận định rằng, Helium-3 còn có thể mang lại ứng dụng quan trọng trên Trái Đất trong các lĩnh vực như: Điện toán lượng tử, chụp cộng hưởng từ (MRI) và cryogenics - ngành khoa học nghiên cứu tính chất của vật liệu ở nhiệt độ cực thấp.

Theo Reuters, Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Mỹ (NASA) đặt mục tiêu xây dựng lò phản ứng nhiệt hạch trên Mặt Trăng vào năm 2030. Trong khi đó, Trung Quốc và Nga được cho là đang hợp tác phát triển một dự án tương tự, dự kiến hoàn thành vào năm 2035.

Trong tương lai, các nhà khoa học sẽ áp dụng phương pháp khai thác và sử dụng tài nguyên tại chỗ (in situ resource utilisation - ISRU). Cách tiếp cận này cho phép tận dụng trực tiếp các nguồn tài nguyên sẵn có trên Mặt Trăng để phục vụ hoạt động khai khoáng và phát triển công nghiệp, thay vì phụ thuộc vào vật liệu được vận chuyển từ Trái Đất.

Tuy nhiên, việc hình thành nền kinh tế Mặt Trăng vẫn là mục tiêu xa vời, do những thách thức trong việc triển khai hoạt động trên và xung quanh bề mặt Mặt Trăng. Chẳng hạn, “đêm Mặt Trăng” kéo dài khoảng 14 ngày ở một số khu vực khiến việc sử dụng năng lượng mặt trời trở nên khó khăn, ảnh hưởng đến quá trình khai thác tài nguyên và liên lạc với Trái Đất.

Ngoài ra, bụi Mặt Trăng trong tầng khí quyển cùng với lớp đất đá (regolith) đôi khi ở trạng thái nóng chảy dưới bề mặt, có thể gây trở ngại cho khai thác và sản xuất ôxy lỏng - nguồn chất thiết yếu để duy trì sự sống trên Mặt Trăng.

Châu Âu đang tập trung vào những hướng nghiên cứu nào?

ESA đã bắt đầu xem xét khả năng khai thác tài nguyên trên Mặt Trăng từ năm 2019, khi ký kết hợp đồng nghiên cứu kéo dài một năm với ArianeGroup, nhằm phát triển chiến lược khai thác lớp đất đá bề mặt (regolith).

Trong tầm nhìn công bố về “Nền kinh tế không gian châu Âu”, Ủy ban châu Âu cho biết, sẽ hỗ trợ các nghiên cứu phát triển thiết bị khoa học, công nghệ robot và kỹ thuật lấy mẫu phục vụ hoạt động khai thác tài nguyên Mặt Trăng.

Ủy ban cũng nhấn mạnh rằng, Liên minh châu Âu đang hướng đến việc xây dựng “nền kinh tế quỹ đạo”, bao gồm các hoạt động trong quỹ đạo Trái Đất, từ phát triển vệ tinh đến lưu trữ dữ liệu không gian.

Liên minh châu Âu hiện đang triển khai nhiệm vụ In-Space Operations and Services 4 Infrastructure (ISOS4I), nhằm cung cấp các dịch vụ không gian theo yêu cầu cho doanh nghiệp và cơ quan thuộc EU trong các sứ mệnh tương lai.

Dịch vụ này có thể bao gồm tiếp nhiên liệu và sạc lại tàu vũ trụ, loại bỏ và tái chế vệ tinh, cũng như khai thác tài nguyên; đồng thời hỗ trợ mục tiêu của ESA trong việc phóng các sứ mệnh robot lên Mặt Trăng, sao Hỏa và các thiên thể khác.

Ngoài ra, các hoạt động trong không gian còn được kỳ vọng sẽ thúc đẩy khai thác tài nguyên từ tiểu hành tinh, bao gồm nước, Helium-3 và các kim loại quý./.