Đào tạo nhân lực ngành bán dẫn: Nỗ lực trở thành mắt xích quan trọng

Để trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu, Việt Nam cần nắm bắt chính xác nhu cầu nhân lực và công nghệ của lĩnh vực này.

Phòng thí nghiệm Vi mạch và Hệ thống cao tần (RFICs Lab) phục vụ công tác đào tạo ngành Vi mạch bán dẫn tại Trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TPHCM). Ảnh: HCMUT

Từ đó, việc đầu tư bài bản, đúng hướng vào công tác đào tạo sẽ giúp Việt Nam xây dựng đội ngũ kỹ sư chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu khắt khe của ngành Công nghiệp bán dẫn đang phát triển mạnh mẽ.

Cơ hội phát triển rộng mở

Công nghiệp bán dẫn đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực công nghệ cao. Theo các chuyên gia, chuỗi cung ứng vi mạch bán dẫn được chia làm 4 khâu, gồm thiết kế, sản xuất, đóng gói - kiểm thử và chế tạo thiết bị. Trong đó, đóng gói, kiểm thử không chỉ tạo ra giá trị gia tăng lớn, mà còn đóng vai trò trọng yếu trong sự phát triển của ngành Công nghiệp bán dẫn. Ngành đóng gói, kiểm thử không chỉ tạo ra giá trị gia tăng lớn còn đóng vai trò trọng yếu trong sự phát triển của ngành Công nghiệp bán dẫn.

Mặc dù, Việt Nam có tiềm năng lớn trong lĩnh vực bán dẫn, tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng, công tác đào tạo nhân lực chưa theo kịp tốc độ phát triển. Hiện nay, số lượng kỹ sư có chuyên môn về kiểm thử, đóng gói vi mạch còn hạn chế. Nhiều trường đại học mở các ngành, chuyên ngành về vi mạch bán dẫn, nhưng chủ yếu tập trung vào công đoạn thiết kế. Việc hợp tác giữa các trường đại học và doanh nghiệp cần được đẩy mạnh để nâng cao chất lượng nhân lực.

Khẳng định tầm quan trọng của việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành đóng gói, kiểm thử, PGS.TS Vũ Hải Quân - Giám đốc Đại học Quốc gia TPHCM, cho rằng, Việt Nam hiện có nhiều lợi thế trong ngành Công nghiệp bán dẫn, trong đó quyết tâm chính trị của Đảng là yếu tố quan trọng nhất.

Cụ thể, Nghị quyết số 57-NQ/TW về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đã xác định tầm nhìn đến năm 2045, trong đó công nghệ bán dẫn được xem là công nghệ chiến lược quốc gia. Bên cạnh đó, Việt Nam có những chính sách ưu đãi từ Chính phủ và địa phương trong việc xây dựng, phát triển công nghệ chip bán dẫn, cùng với nguồn nhân lực chất lượng cao để đáp ứng nhu cầu của ngành công nghiệp tiên tiến này.

“Để phát triển ngành Công nghiệp bán dẫn, Việt Nam phải tự lực, tự cường, dựa vào nội lực chính mình. Đào tạo và bồi dưỡng nhân tài là yếu tố then chốt. Chỉ khi có đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học và kỹ sư giỏi, Việt Nam mới có thể làm chủ công nghệ”, PGS.TS Vũ Hải Quân nhận định.

Tại Hội thảo “Công nghệ đóng gói, kiểm thử tiên tiến: Cơ hội cho Việt Nam” diễn ra mới đây tại TPHCM, TS Changhang Kim - Giáo sư tại Đại học Hanyang (Hàn Quốc) nhấn mạnh, để Việt Nam làm chủ trong lĩnh vực bán dẫn, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, trường đại học và Chính phủ.

Theo ông, các doanh nghiệp cần nâng cao năng lực OSAT (lắp ráp và thử nghiệm bán dẫn kỹ thuật ngoài), đẩy mạnh đầu tư vào quy trình ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và tiên phong trong công nghệ đóng gói 3D IC, chiplet. Trong khi đó, các trường đại học nên tập trung phát triển chương trình đào tạo chuyên sâu về đóng gói tiên tiến, đẩy mạnh nghiên cứu vật liệu mới và công nghệ đóng gói hiện đại, đồng thời tăng cường hợp tác với doanh nghiệp để gắn kết đào tạo với nhu cầu thực tiễn.

Trưng bày các sản phẩm chip bán dẫn tại Đại học Quốc gia TPHCM. Ảnh: Lê Mạnh

Hợp tác với doanh nghiệp

GS.TS Nguyễn Thị Thanh Mai - Phó Giám đốc Đại học Quốc gia TPHCM, cho biết, lĩnh vực thiết kế vi mạch, vật liệu và linh kiện bán dẫn được trường đưa vào giảng dạy từ 20 năm trước, nhưng chủ yếu theo hướng chuyên ngành thuộc các lĩnh vực điện tử viễn thông, kỹ thuật điện - điện tử, kỹ thuật máy tính.

Từ năm 2024, các trường thành viên thuộc đại học này triển khai chương trình Thiết kế vi mạch và Công nghệ bán dẫn bậc cử nhân, kỹ sư, thạc sĩ theo hướng đào tạo tài năng. Trong đó, ngành Thiết kế vi mạch sẽ đào tạo theo bốn nhóm chuyên sâu: Thiết kế vi mạch số, Thiết kế vi mạch hỗn hợp, Thiết kế vi mạch cao tần, Thiết kế vi mạch trên chip.

Trong khi đó, ngành Công nghệ bán dẫn sẽ đi sâu vào công nghệ chế tạo bán dẫn, đóng gói - kiểm thử, vật liệu bán dẫn ở bậc cử nhân, kỹ sư. Ở bậc sau đại học, chương trình tập trung vào vật liệu then chốt, chế tạo thông minh và kiểm thử. Dự kiến mỗi năm, các trường sẽ đào tạo khoảng 300 kỹ sư, 100 thạc sĩ, tiến sĩ cho hai ngành này.

Để hoàn thành chiến lược đào tạo nhân lực cho ngành Vi mạch bán dẫn, Đại học Quốc gia TPHCM mong muốn tăng cường hợp tác với doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực. Đại học này kỳ vọng doanh nghiệp sẽ cùng tham gia xây dựng chương trình đào tạo sát với thực tế, trực tiếp giảng dạy sinh viên, đồng thời tạo điều kiện cho sinh viên thực tập, thực hành tại các doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, Đại học Quốc gia TPHCM khuyến khích doanh nghiệp đặt trung tâm nghiên cứu ngay tại các trường trực thuộc, vừa phục vụ nhu cầu nghiên cứu, phát triển của doanh nghiệp, vừa góp phần thúc đẩy hệ sinh thái đào tạo và ứng dụng công nghệ vi mạch bán dẫn tại Việt Nam.

Đáp lại sự kỳ vọng này, ông Trần Kim Chung - Chủ tịch Tập đoàn CT Group, cho biết, tập đoàn đã chính thức tham gia lĩnh vực bán dẫn thông qua công ty thành viên CT Semiconductor (CTS). Doanh nghiệp này chuyên về lắp ráp, kiểm thử và đóng gói vi mạch bán dẫn (ATP - Semiconductor Assembly, Test, Packaging) theo mô hình OSAT (Outsourced Semiconductor Assembly and Test).

Theo kế hoạch, công ty sẽ xây dựng 3 nhà máy chuyên về lắp ráp, kiểm thử và đóng gói sản phẩm bán dẫn tại Việt Nam. Nhà máy đầu tiên dự kiến khánh thành vào năm 2025 tại đường DT743, gần Khu đô thị Đại học Quốc gia TPHCM, tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên và giảng viên tiếp cận thực tế ngành Công nghiệp bán dẫn. Nếu nhận được sự hỗ trợ từ Khu Công nghệ cao TPHCM, CTS sẽ triển khai nhà máy chip thứ hai mang tên “Nhà máy Bán dẫn TPHCM”, dự kiến khánh thành vào năm 2026.

Học hỏi mô hình quốc tế

Chia sẻ kinh nghiệm của Đài Loan (Trung Quốc), GS Lữ Minh Phong - Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Kỹ thuật Minh Tân, cho biết, 10 năm qua, Đài Loan đầu tư mạnh vào phòng thí nghiệm và dây chuyền sản xuất chip ngay trong trường đại học. Các cơ sở này được thiết kế tương đương doanh nghiệp, giúp sinh viên tiếp cận công nghệ mới nhất.

Trường Đại học Minh Tân tọa lạc gần Công viên Công nghệ cao Tân Trúc - nơi quy tụ các tập đoàn lớn cùng nhiều doanh nghiệp đóng gói, kiểm thử. Nhờ đó, trường có điều kiện hợp tác chặt chẽ với doanh nghiệp, tập trung đào tạo nhân lực ngành Vi mạch bán dẫn theo lộ trình.

Trường cũng thành lập Học viện Chất bán dẫn đầu tiên tại Đài Loan, triển khai các lớp đào tạo chuyên sâu về đóng gói, kiểm thử. Sinh viên năm 3 được thực tập tại doanh nghiệp và trở thành nhân viên chính thức sau khi tốt nghiệp. Nhờ đó, họ nhanh chóng thích nghi với quy trình sản xuất, rút ngắn thời gian đào tạo thực tế xuống một nửa.

“Các trường đại học tại Đài Loan được hỗ trợ kinh phí để xây dựng dây chuyền sản xuất chất bán dẫn, trong đó doanh nghiệp đóng góp khoảng 40% thiết bị. Việt Nam có thể học hỏi mô hình này, kêu gọi doanh nghiệp hỗ trợ trang thiết bị cho sinh viên thực tập, tạo nền tảng phát triển nhân lực chất lượng cao”, GS Lữ Minh Phong đề xuất.