Địa phương có quyền đặt hàng nghiên cứu

Một điểm đổi mới quan trọng của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo vừa được Quốc hội thông qua là cho phép chính quyền địa phương chủ động đặt hàng nhiệm vụ nghiên cứu, phù hợp với đặc điểm vùng, miền, điều kiện phát triển và nhu cầu thực tiễn.

Đây là bước tiến mạnh mẽ về phân cấp, góp phần hình thành các vùng đổi mới sáng tạo mang bản sắc riêng.

Từ trung ương phân bổ sang địa phương chủ động

Trước đây, hầu hết nhiệm vụ khoa học – công nghệ đều được xây dựng, xét duyệt và giao thực hiện từ cấp trung ương. Các tỉnh, thành phố muốn thực hiện đề tài cần chờ phân bổ kinh phí, nội dung nghiên cứu thường phụ thuộc vào định hướng cấp bộ – ngành, thiếu tính đặc thù và kịp thời.

Luật mới đã sửa đổi theo hướng trao quyền cho UBND cấp tỉnh đặt hàng nhiệm vụ KH&CN sử dụng ngân sách địa phương, đồng thời cho phép sử dụng linh hoạt các nguồn lực ngoài ngân sách như: doanh nghiệp địa phương, hợp tác công – tư, các quỹ xã hội hóa.

Điều này tạo điều kiện để nghiên cứu giải quyết bài toán sát với thực tế, ví dụ:

Cải tiến giống cây trồng tại Tây Nguyên,

Ứng dụng công nghệ số trong truy xuất nguồn gốc nông sản ở Đồng bằng sông Cửu Long,

Thiết kế mô hình xử lý nước thải cho cụm công nghiệp ở miền Trung.

Địa phương trở thành mắt xích chủ động trong hệ sinh thái đổi mới

Khi có quyền đặt hàng, địa phương có thể:

Kết nối nhà khoa học trong vùng, thay vì trông đợi chuyên gia từ trung ương;

Hợp tác với doanh nghiệp địa phương để rút ngắn vòng đời nghiên cứu – ứng dụng;

Tạo ra chuỗi giá trị đặc thù của địa phương, phù hợp với lợi thế so sánh.

Điều này khắc phục được tình trạng “một đề tài cho nhiều nơi”, “một công nghệ dùng chung cho cả nước” – vốn dĩ không khả thi trong thực tiễn phát triển đa dạng.

Khơi thông tiềm năng sáng tạo ở cơ sởViệc luật hóa vai trò của địa phương không chỉ là phân quyền, mà còn là khẳng định tầm quan trọng của sáng tạo từ cơ sở. Nhiều giải pháp, sáng kiến xuất phát từ cấp huyện, thị xã – nơi có cái nhìn trực tiếp về vấn đề – hoàn toàn có thể trở thành sản phẩm KH&CN nếu được hỗ trợ đúng cách.

Luật cũng quy định rõ: nhiệm vụ đặt hàng ở địa phương phải đảm bảo hiệu quả, có giám sát độc lập và được công khai để tránh tình trạng hình thức, chiếu lệ.

Khi địa phương được chủ động đặt hàng nghiên cứu, khoa học không còn là đặc quyền của trung ương, mà trở thành công cụ giải bài toán phát triển từ gốc.