Điện gió: Cần có Chương trình nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ

Sáng ngày 8/12, tọa đàm “Đầu tư điện gió trong bối cảnh mới” đã diễn ra nhằm tạo diễn đàn trao đổi, thảo luận và trao đổi kinh nghiệm thực tiễn về các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho các dự án điện gió.

Tọa đàm “Đầu tư điện gió trong bối cảnh mới”.

Với chiến lược khuyến khích đầu tư phát triển năng lượng sạch, năng lượng tái tạo của Chính phủ, những năm gần đây, làn sóng đầu tư các dự án điện gió đã thực sự bùng nổ với sự tham gia của hàng loạt nhà đầu tư lớn cả trong và ngoài nước.

Điện gió tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội

Ông Nguyễn Văn Vy, Phó chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cho biết, hiện tại cả nước có 106 dự án điện gió đang được triển khai đầu tư xây dựng với tổng mức đầu tư khoảng 6 tỷ USD, tổng công suất 5.655 MW, đã có hồ sơ đăng ký đóng điện và hòa lưới, thử nghiệm, đề nghị công nhận vận hành thương mại (COD). 

Tuy nhiên, tính đến ngày 1/11/2021 mới chỉ có 69 nhà máy điện gió với tổng công suất hơn 3.298 MW được công nhận COD. 37 nhà máy điện gió còn lại trong danh sách chưa được công nhận COD đến thời điểm đó, hiện vẫn tiếp tục tiến trình hoàn thiện xây dựng, lắp đặt và tiến tới được thẩm định để đóng điện, hòa lưới điện.

Đặt trong bối cảnh các dự án điện tái tạo tiếp tục được phê duyệt trong Quy hoạch điện trong thời gian tới, việc tìm giải pháp tiếp tục tháo gỡ vướng mắc tồn tại thời gian qua, cũng như tạo cơ chế khuyến khích (trong đó giá bán điện là yếu tố quan trọng mang tính quyết định) cho các dự án điện gió là điều đặc biệt cần thiết đối với nhà quản lý, doanh nghiệp gắn với lợi ích quốc gia, đảm bảo an ninh năng lượng.

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Nguyễn Anh Tuấn - Chuyên gia năng lượng, nguyên Giám đốc Trung tâm Năng lượng tái tạo (Bộ Công thương) nhận định điện gió đang trên đà phát triển ở Việt Nam, với chi phí thấp và nguồn tài nguyên dồi dào. Tiến độ triển khai các dự án điện gió tiềm năng sẽ đáp ứng được các mục tiêu trong Quy hoạch phát triển điện VII điều chỉnh cho năm 2020 và 2025.

Trước đó, tại công văn số 795/TTg-CN ngày 25/6/2020 về việc bổ sung danh mục các dự án điện gió vào quy hoạch phát triển điện lực, Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý bổ sung thêm 7.000 MW từ các dự án điện gió mới vào quy hoạch tổng thể ngành điện của Việt Nam trên cơ sở báo cáo và đề nghị của Bộ Công Thương tại các công văn số 1931/BCT-ĐL ngày 19/03/2020 và số 3299/BCT-ĐL ngày 08/05/2020 về việc xem xét bổ sung quy hoạch các dự án điện gió.

Điều này cho thấy Chính phủ cũng nhìn nhận điện gió sẽ tạo cơ hội cho Việt Nam trở thành một trung tâm điện gió ngoài khơi lớn của thế giới và thúc đẩy các ngành công nghiệp, dịch vụ biển và tương lai là xuất khẩu điện gió ngoài khơi sang khu vực ASEAN và vùng lân cận.

Có thể nói rằng điện gió không chỉ đảm bảo an ninh năng lượng, mà còn tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam.

Điện gió tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Khó khăn, thách thức

Cũng tại toạ đàm, các chuyên gia cũng chỉ ra những khó khăn, thách thức hiện nay khi phát triển điện gió như so với điện mặt trời, điện gió phức tạp hơn nhiều về kỹ thuật, thời gian thi công thường kéo dài từ 2-3 năm, trong khi điện mặt trời chỉ nửa năm. Ngoài ra, vấn đề đầu tư cũng cao hơn nhiều, để giảm giá thành điện gió phải có công suất lớn, và với năng lực của các nhà đầu tư trong nước rất khó để huy động. Ngoài ra, chúng ta cũng chưa có kinh nghiệm phát triển điện gió ngoài khơi, chưa có dịch vụ phụ trợ, tỉ lệ nội địa hoá... vẫn là những câu hỏi lớn cần giải đáp.

Do đó, theo ông Tuấn, cần lựa chọn con đường phát triển điện gió vào từng thời điểm hợp lý. "Hiện điện gió Việt Nam được đánh giá mới đang trong giai đoạn chuẩn bị, và cần 5 đến 10 năm nữa để chúng ta có thể "cất cánh". Vì vậy, để đi vào giai đoạn sau cần có một loạt chính sách, cơ chế tài chính phù hợp, bền vững; triển khai công nghệ phải được phát triển tương đối cụ thể, ít thay đổi với những mục tiêu rõ ràng, ổn định. Đặc biệt, Việt Nam cần lựa chọn cơ chế chia sẻ rủi ro, đây là chìa khoá để thúc đẩy đầu tư tư nhân trong phát triển điện gió, nhằm giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư" - ông Tuấn bày tỏ quan điểm.

Chia sẻ thêm ở góc độ của nhà đầu tư, ông Nguyễn Đức Cường – chuyên gia cao cấp về năng lượng của tập đoàn T&T – cho biết, với nhu cầu điện của Việt Nam sẽ ngày càng tăng trong tương lai, đặc biệt, theo cam kết của Thủ tướng Chính phủ tại COP26 nhằm thực hiện Net Zero vào 2050 đã đặt ra bài toán cơ cấu nguồn điện của Việt Nam để thích ứng.

Và việc thúc đẩy phát triển NLTT, trong đó ưu tiên phát triển điện gió là giải pháp quan trọng tạo công ăn việc làm mới, góp phần đa dạng nguồn cung, an ninh năng lượng, giảm phải khí nhà kính, và có vai trò thiết thực trong giai đoạn đến năm 2030 và sau năm 2030 ở Việt Nam.

Cần lựa chọn con đường phát triển điện gió vào từng thời điểm hợp lý.

Giải pháp nào phát triển điện gió?

Ông Trần Đăng Khoa, Trưởng ban Thị trường điện, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), đại diện Cục Điện lực và năng lượng tái tạo (Bộ Công thương) cho biết hiện nay Bộ Công Thương đang khẩn trương nghiên cứu, báo cáo Thủ tướng Chính phủ về đề xuất phương án đấu thầu, xác định giá đối với các dự án điện gió. trong thời gian tới, theo hướng phù hợp với Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu, Luật Giá, Luật Điện lực.

“Theo kinh nghiệm thế giới, khi thị trường năng lượng đã phát triển đến quy mô nhất định, việc chuyển sang cơ chế đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư sẽ tốt hơn cho công tác quản lý, bảo đảm sự tăng độ minh bạch, tăng tính cạnh tranh của ngành", ông Khoa lý giải.

Cũng theo ông Khoa, việc chuyển dịch từ cơ chế giá cố định sang cơ chế đấu thầu, lựa chọn chủ đầu tư là xu hướng chung của thế giới và phù hợp với khuôn khổ pháp luật hiện hành của Việt Nam ở thời điểm này.

Để giảm thiểu các rủi ro về đầu tư điện gió, ông Nguyễn Hoàng Long - Tổng giám đốc Công ty CP Hạ tầng Gelex cũng cho rằng cần cập nhật chính sách giá mua điện, đấu nối lưới điện quốc gia, chính sách thuê mặt biển, chính sách thuế cacbon của quốc gia một cách cụ thể, phù hợp với điều kiện thực tiễn hiện nay. 

Cùng với đó phải sớm có quy hoạch không gian biển cho phát triển điện gió ngoài khơi Việt Nam đi kèm với Kế hoạch hành động quốc gia về lộ trình các bước phát triển năng lượng gió biển đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Cần có Chương trình nghiên cứu khoa học về điện gió, đào tạo nhân lực và chuyển giao công nghệ, tạo tiền đề cho người dân cũng như địa phương khai thác năng lượng mới hiệu quả.

Bên cạnh đó tiếp tục xây dựng Chiến lược quốc gia phát triển điện gió, bổ sung, hoàn thiện được khung thể chế chính sách quốc gia về cấp phép, thẩm định, đánh giá tác động môi trường, giao thuê biển, phát triển các dự án điện gió.

Ngoài ra cần tiếp tục đẩy mạnh tăng cường hợp tác quốc tế về nghiên cứu khoa học, thử nghiệm công nghệ nguồn điện tái tạo mới; đồng thời, tham khảo các quốc gia đã và đang làm tốt trong công cuộc khai thác điện gió trên thế giới để đưa ra những giải pháp kịp thời, linh động và có tính khả thi cao.

Đặc biệt, tại hội thảo, nhiều chuyên gia, doanh nghiệp cũng đã đề cập đến việc đề xuất cơ chế, chính sách hỗ trợ liên quan đến bài toán tài chính kinh doanh khi chủ đầu tư đối mặt với nhiều rủi ro, cụ thể như có cơ chế riêng cho các dự án được giãn tiến độ COD khi không kịp vận hành thương mại trước 31/10/2021, đặc biệt Chính phủ cần sớm thống nhất giá FIT, thời gian gia hạn như thế nào để doanh nghiệp có cơ sở để triển khai.

Góp ý thêm, ông Nguyễn Văn Vy cho rằng, cần sớm ban hành cơ chế đấu thầu phát triển các dự án NLTT theo các bước, xác định khối lượng cần đầu tư xây dựng các dự án điện trong từng năm, từng vùng, miền nhằm tránh quá tải cho các đường dây. Các dự án được chọn trên cơ sở giá đề xuất từ thấp đến cao cho đến khi đủ công suất theo yêu cầu.

Về giải pháp, cần hoàn thiện khuôn khổ chính sách cho phát triển NLTT; tổ chức chuẩn bị thẩm định và phê duyệt quy hoạch phát triển NLTT. Đồng thời, xây dựng và ban hành áp dụng hoạc công bố áp dụng tiêu chuẩn quốc gia và quy chuẩn kỹ thuật NLTT; ban hành cơ chế chính sách phát triển đồng bộ hệ thống truyền tải và phân phối điện; kết hợp chính sách ưu đãi với cơ chế thị trường.

Nhìn về triển vọng tương lai, ông Nguyễn Anh Tuấn cho rằng, chúng ta đang chứng kiến chuyển dịch năng lượng, sử dụng năng lượng hoá thạch sang năng lượng xanh, sạch. Đây cũng là xu hướng chung của thế giới, tuy nhiên, đẩy nhanh hay chậm, từng giai đoạn triển khai như thế nào thì chúng ta cần cân nhắc để không ảnh hưởng đến nền kinh tế và vừa phải đáp ứng hoà nhập với quốc tế. Và để NLTT đáp ứng 70-80% trong cơ cấu nguồn điện vào năm 2050 thì cần cân nhắc đến bài toán kinh tế, cái giá phải trả và điều kiện kèm theo là gì? Do đó, cần giải pháp chi tiết, cụ thể rõ ràng cho từng thời điểm, giai đoạn phát triển của nền kinh tế.

 Khôi Nguyên (T/h)