Định hướng đầu tư phát triển hệ thống cảng hàng không Việt Nam đến 2050

Một quốc gia muốn bay cao thì trước hết phải có đường băng vững chắc. Khát vọng đưa Việt Nam trở thành trung tâm kết nối khu vực về logistics, du lịch, đầu tư và tri thức đòi hỏi chúng ta phải xây dựng hệ thống cảng hàng không, sân bay hiện đại, hiệu quả, bền vững và thông minh.

Hội thảo “Chính sách đầu tư phát triển cảng hàng không, sân bay Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050” vừa được Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) tổ chức sáng nay (1/12) trong khuôn khổ đề tài nghiên cứu cấp Bộ. Hội thảo dưới sự chủ trì của Tổng Thư ký Liên hiệp Hội Việt Nam Nguyễn Quyết Chiến và Phó Chủ tịch Hội Khoa học công nghệ Hàng không Việt Nam Nguyễn Thị Hải Hằng.

Tổng Thư ký Liên hiệp Hội Việt Nam Nguyễn Quyết Chiến và Phó Chủ tịch Hội Khoa học công nghệ Hàng không Việt Nam Nguyễn Thị Hải Hằng đồng chủ trì hội thảo.

Sự kiện thu hút sự tham gia của các nhà khoa học, nhà hoạch định chính sách và đại diện doanh nghiệp nhằm nhận diện những thách thức mới, đánh giá hệ thống chính sách hiện hành và đề xuất định hướng mang tính chiến lược cho tương lai ngành hàng không Việt Nam.

Phát biểu khai mạc hội thảo, Tổng Thư ký Liên hiệp Hội Việt Nam Nguyễn Quyết Chiến nhấn mạnh, một quốc gia muốn bay cao thì trước hết phải có đường băng vững chắc. Khát vọng đưa Việt Nam trở thành trung tâm kết nối khu vực về logistics, du lịch, đầu tư và tri thức đòi hỏi chúng ta phải xây dựng hệ thống cảng hàng không, sân bay hiện đại, hiệu quả, bền vững và thông minh.

Quyết định 648/QĐ-TTg năm 2023 và mới nhất là Quyết định điều chỉnh quy hoạch số 1102/QĐ-BXD ngày 20/7/2025 đã xác định mục tiêu đến năm 2030 cả nước có 33 cảng hàng không; tập trung nguồn lực cho các sân bay đầu mối, huy động tối đa mọi nguồn vốn xã hội, ứng dụng công nghệ tiên tiến và bảo đảm phát triển bền vững.

Tổng Thư ký Liên hiệp Hội Việt Nam Nguyễn Quyết Chiến phát biểu tại hội thảo.

Tổng Thư ký Nguyễn Quyết Chiến mong muốn, hội thảo là diễn đàn để các trí thức trong và ngoài hệ thống Liên hiệp Hội Việt Nam thực hiện trách nhiệm tư vấn, phản biện xã hội theo Quyết định 14/2014/QĐ-TTg, với ba nhiệm vụ trọng tâm: Thẳng thắn chỉ ra những hạn chế, bất cập trong quy hoạch, đầu tư và vận hành hệ thống sân bay hiện nay;  Đề xuất các giải pháp chiến lược dựa trên khoa học, kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn Việt Nam; Gợi mở tư duy mới, không chỉ chạy theo số lượng mà phải hướng tới hiệu quả vận hành, trải nghiệm hành khách, kết nối vùng miền và khả năng thích ứng với xu thế hàng không thế giới.

Những ý kiến quý báu tại hội thảo sẽ được tổng hợp, gửi tới các cơ quan có thẩm quyền, góp phần xây dựng hệ thống cảng hàng không Việt Nam hiện đại, thông minh và mang đậm bản sắc Việt - Tổng Thư ký Liên hiệp Hội Việt Nam Nguyễn Quyết Chiến nói.

Bà Nguyễn Thị Hải Hằng, Phó Chủ tịch Hội Khoa học công nghệ Hàng không Việt Nam phát biểu tại hội thảo.

Diễn đàn tổng kết giữa kỳ một đề tài lớn

Tại hội thảo, nhóm nghiên cứu trình bày kết quả bước đầu của đề tài “Tư vấn, phản biện, giám định xã hội đối với chính sách đầu tư phát triển hệ thống cảng hàng không - sân bay Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050”. Theo đó, phạm vi nghiên cứu được triển khai qua 17 chuyên đề, bao gồm cả cơ sở lý luận, kinh nghiệm quốc tế, đánh giá thực trạng và đề xuất các mô hình giải pháp mới.

Các đại biểu đã tập trung thảo luận ba nhóm vấn đề lớn: mức độ phù hợp của hệ thống quy hoạch sân bay với nhu cầu phát triển; mức độ liên kết giữa các chuyên ngành trong đầu tư hạ tầng; và giá trị thực tiễn của các kết quả nghiên cứu đối với việc hoàn thiện chính sách. Hội thảo lần này được coi như “điểm hẹn học thuật” nhằm rà soát giữa kỳ, điều chỉnh cách tiếp cận và chuẩn bị cho giai đoạn nghiên cứu tiếp theo.

Ông Nguyễn Thành Nam, Tổng cổng ty Cảng hàng không Việt Nam - CTCP (ACV) phát biểu tại hội thảo.

Bối cảnh mới và áp lực đổi mới tư duy quy hoạch

Theo các chuyên gia, phát triển hạ tầng hàng không trong giai đoạn tới không còn là bài toán kỹ thuật đơn thuần mà đã trở thành yếu tố chiến lược trong cạnh tranh quốc gia. Việt Nam đang đứng trước yêu cầu phải nâng cấp mạnh mẽ hệ thống sân bay để phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế, hội nhập, cũng như cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Các quy hoạch quan trọng như Quyết định 648/QĐ-TTg và Quyết định 1121/QĐ-TTg đã tạo nền tảng pháp lý cho phát triển mạng lưới sân bay. Đặc biệt, trong năm 2025, nhiều văn bản mới ban hành của Bộ GTVT và Bộ Xây dựng giúp tháo gỡ vướng mắc kỹ thuật và mở đường cho việc tích hợp sân bay vào không gian đô thị - một điểm nhấn quan trọng trong xu thế phát triển mô hình “Đô thị sân bay” (Aerotropolis).

Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định một số thách thức đang nổi lên: Cơ chế PPP còn nhiều vướng mắc, khiến nhiều địa phương dù có nhu cầu nhưng chưa thu hút được nhà đầu tư;  Kết nối đa phương thức, đặc biệt giữa sân bay và đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, chưa được tích hợp trong quy hoạch hiện hành;  Khoảng trống pháp lý đối với taxi bay (eVTOL), UAV và hàng không chung đang khiến Việt Nam chậm nhịp với xu hướng quốc tế; Áp lực xanh hóa sân bay ngày càng lớn nhưng hạ tầng năng lượng sạch, nhiên liệu SAF hay hệ thống dữ liệu số còn hạn chế.

Ông Đỗ Hồng Trưởng, Hội Khoa học công nghệ Hàng không Việt Nam phát biểu tại hội thảo.

17 chuyên đề nghiên cứu - nền tảng xây dựng báo cáo tư vấn

Hệ thống 17 chuyên đề nghiên cứu của đề tài bao quát 3 nhóm nội dung chính: Nhóm lý luận và kinh nghiệm quốc tế: Xác định sân bay ngày nay không chỉ là nơi máy bay cất hạ cánh mà đã trở thành hạt nhân phát triển kinh tế vùng. Nhiều kinh nghiệm quốc tế từ Mỹ, Pháp, Nhật Bản, Singapore được phân tích nhằm rút ra bài học cho Việt Nam; Nhóm đánh giá thực trạng: Rà soát hiệu lực của quy hoạch hiện hành, tính khả thi triển khai, mức độ đồng bộ giữa các bộ ngành, và khoảng cách giữa quy hoạch và nguồn lực; Nhóm kiến tạo chính sách và giải pháp: Đề xuất sửa đổi Luật Hàng không, Luật PPP; ứng dụng mô hình dự báo bằng trí tuệ nhân tạo; xây dựng tiêu chuẩn “sân bay xanh”; thử nghiệm pháp lý (sandbox) cho các mô hình bay mới; thúc đẩy vai trò Bộ Xây dựng trong phát triển đô thị sân bay.

Quang cảnh hội thảo.

Năm trụ cột phát triển đến năm 2050

Từ kết quả nghiên cứu, nhóm chuyên gia nêu lên năm vấn đề chiến lược mang tính cảnh báo: xung đột thị phần khi xuất hiện đường sắt tốc độ cao; khó khăn trong phân cấp đầu tư; thiếu quy hoạch đô thị sân bay; khoảng trống pháp lý đối với kinh tế không gian tầng thấp; và hạ tầng xanh còn yếu. Các phát hiện này cho thấy ngành hàng không cần chuyển đổi tư duy mạnh mẽ hơn.

Định hướng chính sách: 5 trụ cột phát triển đến năm 2050: Hoàn thiện pháp lý; Xây dựng mô hình đô thị sân bay; Phát triển hạ tầng giao thông tích hợp; Đẩy mạnh chuyển đổi số; và đổi mới cơ chế tài chính để địa phương chủ động đầu tư sân bay.

Cũng tại hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học đều cho rằng, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để xây dựng hệ thống cảng hàng không hiện đại, xanh và hội nhập. Các đại biểu đều  kỳ vọng sau hội thảo Ban Tổ chức sẽ có được báo cáo kiến nghị chính sách toàn diện, có giá trị nhằm phục vụ quá trình sửa đổi luật và hoàn thiện quy hoạch hệ thống cảng hàng không quốc gia trong thời gian tới.