Giải Nobel Vật lý 2024 tôn vinh nhà khoa học đặt nền móng cho công nghệ AI

Giải thưởng Nobel Vật lý năm 2024 đã được trao cho hai nhà khoa học John J. Hopfield và Geoffrey E. Hinton với những đóng góp xuất sắc trong lĩnh vực học máy và trí tuệ nhân tạo.

Ngày 8/10 tại thủ đô Stockholm, Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã công bố trao Giải thưởng Nobel Vật lý năm 2024 cho 2 nhà khoa học John J. Hopfield và Geoffrey E. Hinton “vì những khám phá và phát minh nền tảng cho phép học máy sử dụng mạng nơ-ron nhân tạo".

Theo thông báo, Giáo sư Hopfield và Giáo sư Hinton đã sử dụng các khái niệm cơ bản từ vật lý thống kê để thiết kế mạng nơ-ron nhân tạo hoạt động như những bộ nhớ liên kết và tìm kiếm mẫu trong các tập dữ liệu lớn.

Hình ảnh 2 nhà khoa học đoạt Giải Nobel Vật lý năm 2024 trên website của Ủy ban Giải Nobel.

Mạng nơ-ron nhân tạo chính là một phần quan trọng của  trí tuệ nhân tạo (AI) giúp máy tính có khả năng học tập từ dữ liệu, tìm kiếm mẫu, nhận diện hình ảnh, giọng nói, và hỗ trợ trong nhiều lĩnh vực.

Cụ thể, Giáo sư Hopfield đã tạo ra một cấu trúc mạng thần kinh nhân tạo có khả năng lưu trữ và tái tạo thông tin, mở ra hướng đi mới cho việc mô phỏng cách bộ não con người hoạt động.

Giáo sư Hinton được biết đến với những đóng góp quan trọng trong việc phát triển các thuật toán học sâu, đặc biệt là phương pháp backpropagation, giúp mạng thần kinh nhân tạo học được từ lượng dữ liệu lớn.

Chia sẻ tại buổi họp báo, bà Ellen Moons, chủ tịch Ủy ban Nobel Vật lý cho biết, các mạng nơ ron nhân tạo này được sử dụng để thúc đẩy nghiên cứu trên các chủ đề vật lý đa dạng như vật lý hạt, khoa học vật liệu và vật lý thiên văn. 

Đặc biệt, những phát hiện của hai nhà khoa học này đã trở thành một phần trong cuộc sống hằng ngày khi làm nền tảng cho những công nghệ như nhận diện khuôn mặt và dịch ngôn ngữ.

"Những phát hiện, phát minh của hai nhà khoa học là viên gạch nền cho máy học (machine learning), giúp con người đưa ra quyết định nhanh chóng và đáng tin cậy hơn, chẳng hạn như trong chẩn đoán các tình trạng y tế.

Tuy nhiên, mặc dù máy học có rất nhiều lợi ích, sự phát triển nhanh chóng của nó cũng đã dấy lên những lo ngại về tương lai của chúng ta. Toàn thể nhân loại cần có trách nhiệm sử dụng công nghệ mới này một cách an toàn và đạo đức nhằm mang lại lợi ích lớn nhất cho loài người" - bà Ellen Moons chia sẻ.

Năm ngoái, Hội đồng Nobel quyết định trao giải Nobel Vật lý năm 2023 cho 3 nhà khoa học gồm Pierre Agostini, Ferenc Krausz và Anne L'Huillier "vì các phương pháp thí nghiệm tạo ra xung ánh sáng atto giây để nghiên cứu động lực học electron trong vật chất".

Trước đó, vào ngày 7/10, 2 nhà khoa học người Mỹ là Victor Ambros và Gary Ruvkun đã được vinh danh với giải Nobel Vật lý với công trình nghiên cứu về microRNA và vai trò của nó trong việc điều hòa gen.

Các giải thưởng tiếp theo sẽ được công bố gồm giải Nobel Hóa học (ngày 9/10) và giải Nobel Văn học (ngày 10/10). Giải Nobel Hòa bình là giải thưởng duy nhất được công bố ở Oslo (Na Uy) ngày 11/10. Trong khi đó, giải Nobel Kinh tế sẽ khép lại Tuần lễ Nobel 2024 vào ngày 14/10. 

Lễ trao các giải Nobel sẽ được tổ chức vào ngày 10/12 tới tại Stockholm (Thụy Điển) và Oslo (Na Uy). Mỗi giải thưởng gồm huy chương, bằng chứng nhận cá nhân và khoản tiền thưởng 11 triệu krona (hơn 1 triệu USD).

Theo Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, 117 giải Nobel Vật lý đã được trao kể từ năm 1901. Người trẻ nhất nhận được giải thưởng danh giá này khi mới 25 tuổi là nhà khoa học người Australia William Lawrence Bragg (Nobel 1915). Người cao tuổi nhất 96 tuổi được vinh danh ở giải thưởng này là nhà khoa học người Mỹ Arthur Ashkin (Nobel 2018).