Giáo dục nơi biên cương - Hành trình gieo chữ, xây tương lai

“Các thầy cô luôn quan tâm đến chúng em từ chuyện học đến đời sống. Nhà trường còn tổ chức nhiều hoạt động bổ ích như các buổi học kỹ năng sống, ngày hội STEM. Chúng em được tham gia các nhóm sở thích, được thể hiện đam mê và học cách đoàn kết, yêu thương nhau hơn. Em rất vui vì được học tập tại đây”.

Chia sẻ mộc mạc của em Sùng Thị Giở, học sinh Trường Phổ thông Dân tộc bán trú TH và THCS Phình Hồ (xã Phình Hồ, tỉnh Lào Cai) là minh chứng sống động cho những chuyển biến tích cực của giáo dục vùng cao - nơi tri thức đang từng ngày vượt qua địa hình hiểm trở, điều kiện khó khăn để "chạm" tới những bản làng.

Giáo dục là "chìa khóa" để phát triển bền vững - Ảnh: VGP/Sơn Hào.

Ưu tiên phát triển giáo dục vùng DTTS: Đầu tư đồng bộ, hiệu quả rõ rệt

Xác định giáo dục là "chìa khóa" để phát triển bền vững, Lào Cai – một trong những tỉnh miền núi, biên giới phía Bắc đã dành ưu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lượng giáo dục vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS).

Theo báo cáo của UBND tỉnh, toàn tỉnh hiện có 17 trường phổ thông dân tộc nội trú (PTDTNT), 175 trường phổ thông dân tộc bán trú (PTDTBT) và 147 trường phổ thông có học sinh bán trú. Trong số này, 13/17 trường nội trú và 105/175 trường bán trú đã đạt chuẩn quốc gia.

Trong giai đoạn 2021–2025, Lào Cai được phân bổ hơn 1.016 tỷ đồng để phát triển giáo dục vùng dân tộc, trong đó gần 857 tỷ đồng là vốn đầu tư phát triển; tập trung vào 3 nhiệm vụ chính: đầu tư cơ sở vật chất; nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý; đẩy mạnh xóa mù chữ (hơn 8.000 người dân đã được tham gia các lớp xóa mù chữ), góp phần nâng cao dân trí và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Bên cạnh nguồn vốn từ Chương trình Mục tiêu quốc gia, Lào Cai còn chủ động triển khai các chính sách riêng với tổng ngân sách gần 300 tỷ đồng, bổ sung nguồn lực cần thiết để bảo đảm phát triển giáo dục vùng DTTS một cách bền vững.

Trường Phổ thông Dân tộc bán trú TH và THCS Phình Hồ, xã Phình Hồ, tỉnh Lào Cai.

Tuy nhiên, chính sách hiện hành vẫn còn khoảng trống. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lào Cai Vũ Thị Hiền Hạnh kiến nghị các ngành, các cấp sớm ban hành kế hoạch giai đoạn 2026–2030, mở rộng đối tượng thụ hưởng đến các trung tâm giáo dục nghề nghiệp – giáo dục thường xuyên, trường mầm non vùng sâu. Đồng thời, cần có cơ chế đặc thù về biên chế, đào tạo, tuyển dụng và đãi ngộ giáo viên vùng đặc biệt khó khăn; đầu tư thiết bị số, hạ tầng CNTT và xây dựng trường liên cấp nội trú, bán trú tại vùng biên – phù hợp định hướng trong Thông báo kết luận số 81-TB/TW của Bộ Chính trị về chủ trương đầu tư xây dựng trường học cho các xã biên giới.

"Nâng bước em tới trường" – Những người lính đồng hành cùng tri thức

Bên cạnh nỗ lực của chính quyền và ngành giáo dục, lực lượng Bộ đội Biên phòng đã trở thành "người bạn đồng hành" không thể thiếu trong hành trình đưa chữ đến vùng biên giới.

Từ năm 2021, Bộ Quốc phòng triển khai dự án "Cán bộ, chiến sĩ quân đội nâng bước em tới trường" với kinh phí 300 tỷ đồng từ ngân sách Trung ương. Trong đó, 180 tỷ đồng được phân bổ cho 13 đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng và 27 đơn vị Bộ đội Biên phòng, hỗ trợ hơn 21.165 học sinh DTTS có hoàn cảnh khó khăn, trong đó có 1.600 em được nuôi dưỡng trực tiếp tại đơn vị quân đội.

Không chỉ là sự hỗ trợ về vật chất như sách vở, quần áo, tiền ăn, mà các chiến sĩ còn trao gửi tình thương và trách nhiệm. Từng bữa cơm nóng, đôi giày mới trong mùa đông lạnh giá, hay những buổi kèm cặp học sinh học bài sau giờ lên lớp... đã trở thành hình ảnh đẹp, nhân văn.

Thiếu tướng Văn Ngọc Quế – Phó Chủ nhiệm Chính trị Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng, nhấn mạnh: "100% học sinh được hỗ trợ đều duy trì học tập đều đặn, không có em nào bỏ lớp. 122 em đạt giải tại các kỳ thi các cấp, hơn 2.500 em được tuyên dương danh hiệu học sinh giỏi, xuất sắc và hơn 2.040 em đạt loại khá."

Ông khẳng định, đây không chỉ là một chương trình xã hội hóa giáo dục, mà còn là chiến lược dài hạn, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước đối với sự phát triển bền vững vùng đồng bào DTTS, biên giới, hải đảo – nơi gắn liền với nhiệm vụ giữ vững chủ quyền quốc gia.

Bộ đội Biên phòng tặng quà học sinh có hoàn cảnh khó khăn - Ảnh: qdnd.vn.

Ngành Giáo dục vào cuộc: Khơi thông "vùng trí thức mới"

Tiếp sức cho nỗ lực đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng triển khai nhiều giải pháp đồng bộ thông qua Tiểu dự án 5.1 trong Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021–2030.

Báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo cho thấy, kết quả sau vài năm rất ấn tượng: Hơn 300 trường PTDTNT, 1.000 trường PTDTBT và các trường có học sinh bán trú được cải tạo, sửa chữa và trang bị mới. Gần 4.551 lớp học xóa mù chữ đã được mở, thu hút khoảng 100.000 người dân tham gia học.

Hàng nghìn giáo viên, cán bộ quản lý được tập huấn nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng tổ chức lớp nội trú, bán trú. Mô hình "3 tập trung" (học tập trung – ăn tập trung – quản lý tập trung) được áp dụng rộng rãi, tạo môi trường học tập an toàn, thân thiện và hiệu quả.

Nhờ vậy, học sinh DTTS được sống trong điều kiện tốt hơn: ăn ngon hơn, ở sạch sẽ hơn, học tập hiệu quả hơn và phát triển toàn diện về kỹ năng sống. Tỷ lệ học sinh bỏ học giảm mạnh, trong khi số em học tiếp lên THPT, cao đẳng và đại học ngày một tăng.

Không chỉ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, các chương trình còn tác động tích cực đến đời sống kinh tế - xã hội tại địa phương: ổn định dân cư vùng cao, rút ngắn khoảng cách phát triển giữa miền núi và đồng bằng, nâng cao ý thức tự lực, trách nhiệm của người dân với việc học hành của con cái.

Học sinh dân tộc Bố Y - một trong dân tộc có khó khăn đặc thù được hỗ trợ học tập tại các Trường THPT DTNT tỉnh Lào Cai - Ảnh: VGP.

Từ núi cao đến tương lai xa

Từ mái trường nơi rẻo cao Lào Cai, qua những đóng góp thầm lặng của người lính biên phòng và sự kiên trì bền bỉ của ngành giáo dục, một bức tranh toàn cảnh đang dần được khắc họa: giáo dục vùng biên không còn là câu chuyện của riêng những ngôi trường xa xôi, mà đã trở thành động lực cốt lõi cho phát triển bền vững.

Mới đây, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, với nhiều chủ trương mang tính chiến lược. Đây là minh chứng rõ nét cho quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong việc chăm lo sự nghiệp trồng người, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, từ đó đáp ứng yêu cầu phát triển trong kỷ nguyên mới.