ICPC 2025 lập trình đẳng cấp: Những tài năng trẻ vs AI - hội ngộ của trí tuệ con người và máy tính

Vòng chung kết toàn cầu ICPC 2025 tại Baku chứng kiến bước ngoặt lịch sử khi OpenAI và Google DeepMind dùng AI chinh phục bộ đề lập trình. Trước đây không lâu, nhóm AlphaGeometry do các nhà khoa học người Việt phát triển còn giành huy chương vàng Olympic Toán quốc tế, khẳng định vai trò tiên phong của trí tuệ nhân tạo trong giáo dục và nghiên cứu.

Trong nhiều thập kỷ, cuộc thi Lập trình Sinh viên quốc tế (ICPC) được mệnh danh là “World Cup của lập trình”. Đây không chỉ là nơi hội tụ những bộ óc sắc bén nhất thế giới mà còn là đấu trường rèn luyện bản lĩnh, sức sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề dưới áp lực khắc nghiệt.

Mùa giải ICPC 2024 - 2025 đã quy tụ được hơn 63.000 thí sinh, trải dài trên 93 quốc gia và vùng lãnh thổ cùng hơn 1200 vòng thi cấp vùng miền, cấp quốc gia và cấp khu vực. Vòng Chung kết toàn cầu ICPC lần thứ 49 tại Baku (Azerbaijan) do Đại học ADA đăng cai với 139 đội thi xuất sắc nhất đến từ các trường đại học danh giá trên thế giới.

Chức vô địch của cuộc thi đã thuộc về đội thi từ Đại học Tổng hợp Saint Petersburg, Nga với 3 thành viên đều là International Grandmaster và Legendary Grandmaster trên nền tảng Codeforces bao gồm Fedor Ushakov (max rating CF 2729), Leonid Danilevich (max rating CF 2729), Maksim Turevskii (max rating CF 3352). Đội thi đã xuất sắc hoàn thành 11 bài toán với tổng số điểm phạt là 1478 phút.

Chức vô địch của cuộc thi Chung kết toàn cầu ICPC 2025 đã thuộc về đội thi từ Đại học Tổng hợp Saint Petersburg, Nga.

Vị trí á quân thuộc về đội thi từ Đại học Tokyo với 3 thành viên đều là International Grandmaster với tổng cộng 6 huy chương Olympic Tin học quốc tế (IOI) là Daiki Kodama (max rating CF 2700, 3 HCV IOI), Hirotaka Yoneda (max rating CF 2619, 1 HCB IOI) và Masataka Yoneda (max rating CF 2909, 2 HCV IOI), đội thi đã giành huy chương vàng sau khi hoàn thành 10 bài toán với 1116 phút điểm phạt.

Bên cạnh các đội thi tham gia vòng thi chính thức, còn có các đội thi tham gia vòng Mirror - không chính thức. Tiêu biểu có đội thi gồm 3 thành viên là Legendary Grandmaster: Petr Mitrichev (max rating CF 3597, nhà vô địch ICPC năm 2003 và 2005) hiện anh là kỹ sư phần mềm cao cấp tại Google/DeepMind, nổi tiếng với blog và kênh YouTube về competitive programming; Kevin Sun (max rating CF 3716, HCĐ ICPC 2018 và HCB ICPC 2019) có thông tin anh từng làm việc tại Microsoft, hiện theo đuổi sự nghiệp trong ngành công nghệ, có liên quan tới Optiver hoặc Amazon, và Mateusz Radecki (max rating CF 3759, HCV IOI 2016, từng là thành viên đội University of Warsaw tham gia ICPC). Đội thi cũng đã xuất sắc hoàn thành phần thi trong 5 tiếng với 9 bài toán và 854 phút điểm phạt - thành tích tốt hơn đội thi chính thức ở vị trí thứ 4 từ Đại học Thanh Hoa.

Hội đồng Ban giám khảo của Chung Chung kết toàn cầu ICPC 2025 tại Baku.

Chung kết ICPC 2025 không chỉ là nơi hội tụ của những lập trình viên trẻ xuất sắc nhất thế giới, mà còn là "sân khấu" của những bộ óc kỳ cựu đứng sau hậu trường: đội ngũ giám khảo. Hội đồng giám khảo năm nay gồm 14 thành viên ra đề các thời kỳ Chung kết toàn cầu ICPC. Trong đó nổi bật là 2 tên tuổi huyền thoại:

• Gennady Korotkevich (Belarus): Huyền thoại lập trình thi đấu với biệt danh “tourist”, từng vô địch IOI sáu lần liên tiếp và trong đội tuyển của Đại học Công nghệ thông tin, Cơ học và Quang học - ITMO (Nga) giành chiến thắng tại ICPC World Finals 2013 và 2015. Trên Codeforces: đạt max rating CF cao nhất từng có (hiện tại ~4009, thời điểm tháng 8/2024) - là người đầu tiên vượt mốc 4000.

• Petr Mitrichev: Một trong những “grandmaster” nổi tiếng, nhiều chiến thắng quốc tế, HCV IOI năm 2000 và HCB IOI năm 2002, vô địch ICPC World Finals cùng với đội của Moscow State University năm 2003 và 2005. Trên Codeforces, peak rating từng đạt ~3597.

Gennady Korotkevich cùng đội tuyển của Đại học Công nghệ thông tin, Cơ học và Quang học - ITMO (Nga) giành chiến thắng tại ICPC World Finals 2015.

Ngoài ra, cuộc thi năm nay đã chứng kiến một bước ngoặt: AI chính thức tham gia thử nghiệm thi đấu. OpenAI và Google DeepMind - hai cái tên hàng đầu trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo - lần lượt dùng mô hình AI của mình để giải bộ đề chính thức của cuộc thi.

OpenAI giải trọn bộ đề chung kết ICPC 2025

OpenAI đã tạo dấu mốc lịch sử khi lần đầu tham gia thử nghiệm tích hợp công cụ phát triển AI vào vòng chung kết ICPC lần thứ 49. Thử nghiệm đặc biệt này sử dụng chính bộ đề và dữ liệu kiểm thử của vòng chung kết ICPC, nhằm hướng tới các lập trình viên hàng đầu và huấn luyện viên tham dự sự kiện. Đáng chú ý, OpenAI là đội AI duy nhất góp mặt trong phần thi Local Judge.

Để đánh giá khả năng của AI, ban tổ chức đã bổ sung một môi trường kiểm thử chuyên biệt trong Local Judge. Trong khi các đội thi khác không được phép dùng AI, nhưng vẫn có quyền hợp tác, truy cập Internet và lựa chọn công cụ phát triển tùy ý, thì OpenAI chỉ dựa vào mô hình AI của mình. Kết quả, GPT-5 mới nhất của OpenAI đã giải thành công cả 12 bài toán (11 trong số đó được giải ngay lần thử đầu tiên) - thành tích tương đương với huy chương vàng ICPC ở cấp độ cao nhất. Để so sánh, đội thi vô địch từ Đại học Tổng hợp Saint Petersburg chỉ giải được 11 bài toán trong 5 giờ thi đấu.

Trong khi đó, vòng chung kết ICPC chính thức có những quy định vô cùng khắt khe: mỗi đội gồm ba sinh viên cùng trường, chỉ được dùng một máy tính, không có Internet, tài liệu tham khảo bị giới hạn và thời gian làm bài chỉ 5 giờ. Kết quả thi được tính dựa trên số bài giải đúng, thời gian nộp và điểm phạt. Để trở thành đội vô địch, đội thi phải có số bài giải đúng nhiều nhất với tổng điểm phạt thấp nhất.

Mặc dù OpenAI không phải chịu những ràng buộc này, nhưng việc giải trọn bộ đề vẫn là một minh chứng mạnh mẽ cho năng lực giải toán của AI. Đồng thời, thử nghiệm cũng cho thấy chất lượng xuất sắc của đội ra đề, với đề thi rõ ràng, ít mơ hồ và dữ liệu kiểm thử chính xác.

Google DeepMind chinh phục ICPC với Gemini

Cũng tại ICPC Baku 2025, Google DeepMind đã sử dụng mô hình AI Google Gemini để giải thành công 10 bài toán với tổng điểm phạt là 622 phút, tốt hơn rất nhiều so với đội thi á quân từ Đại học Tokyo với 10 bài toán cùng 1116 điểm phạt, chỉ đứng sau đội vô địch từ Đại học Saint Petersburg. Thành tích tương đương huy chương vàng này cho thấy tiềm năng to lớn của AI hỗ trợ lập trình trong việc giúp các nhà phát triển giải quyết những bài toán phức tạp và quan trọng.

Thử nghiệm diễn ra dưới sự giám sát của ICPC, nhằm tìm hiểu khả năng tích hợp công cụ phát triển AI vào môi trường lập trình cạnh tranh. Các thí sinh sử dụng hệ thống ICPC World Finals Online Judge phải giải cùng bộ đề và dữ liệu kiểm thử như các đội thi truyền thống. Đặc biệt, Google DeepMind là đội AI duy nhất tham gia thử nghiệm Online Judge trực tuyến.

Khu vực thi đấu Chung kết toàn cầu ICPC 2025 tại Baku.

Dấu ấn của các nhà khoa học Việt

Đằng sau những bước tiến này, có một đóng góp đặc biệt của các nhà khoa học Việt tại Google DeepMind. Tiến sĩ Lương Minh Thắng, cùng các cộng sự như Tiến sĩ Trịnh Hoàng Triều và Tiến sĩ Lê Viết Quốc, là những người phát triển AlphaGeometry - công cụ AI chuyên giải toán hình học trong kỳ thi Olympic Toán quốc tế (IMO).

AlphaGeometry được thiết kế để kết hợp mô hình ngôn ngữ thần kinh với suy luận logic, giúp AI hiểu đề toán bằng ngôn ngữ tự nhiên, rồi lập luận và chứng minh theo cách của các nhà toán học “thuần túy” chứ không chỉ dựa vào tọa độ hay đại số.

Không chỉ dừng lại ở kết quả đúng, nhóm nghiên cứu còn chú trọng để AI tạo ra lý luận chặt chẽ, từng bước rõ ràng, tránh lỗi “ảo giác” thường thấy ở mô hình lớn. Song song với đó, nhóm cũng phát triển mô hình Deep Think, tích hợp trong Gemini, nhằm nâng cao khả năng suy luận nhiều bước. Nhờ vậy, Gemini không chỉ mạnh trong lập trình ICPC mà còn có nền tảng toán học vững chắc từ AlphaGeometry.

Tại IMO 2025, Gemini Deep Think đã đạt huy chương vàng. Đáng chú ý, Deep Think đạt 35/42 điểm trong 5 câu hỏi đầu, do chính giám khảo của IMO chấm. Trong kỳ IMO năm nay, chỉ 67/630 thí sinh đạt từ 35 điểm trở lên - mức giành huy chương vàng. Năm ngoái, mô hình này chỉ đạt được huy chương bạc.

OpenAI cũng công bố đoạt huy chương vàng tại IMO 2025. Trong một bài phỏng vấn, TS. Lương Minh Thắng cho biết: “OpenAI tuyên bố AI đoạt huy chương vàng, nhưng không cung cấp trình tự thực hiện. Kết quả của họ cũng không do hội đồng giám khảo IMO chấm điểm. Trong khi đó, Deep Think hiển thị toàn bộ quá trình tính toán, minh bạch về cách AI tư duy từng bước”.

AI - Đồng đội mới trong hành trình giải toán

Sự tham gia của AI vào ICPC không nhằm thay thế con người, mà để kiểm chứng khả năng hỗ trợ và tăng cường tư duy sáng tạo. Các mô hình như Gemini và GPT-5 không chỉ giải nhanh, mà còn cho thấy khả năng lặp lại, kiểm thử và tối ưu hóa giải pháp vượt trội - điều mà con người đôi khi bị giới hạn bởi thời gian và sức lực.

Tuy nhiên, các đội AI không bị ràng buộc bởi quy chế thi truyền thống: họ được sử dụng Internet, công cụ phát triển tùy chọn và không giới hạn phần cứng. Điều này đặt ra câu hỏi: liệu AI có thể thi đấu công bằng với con người trong môi trường hạn chế? Hay chúng ta cần một hệ thi đấu mới - nơi AI và con người cùng hợp tác?

Thử nghiệm của ICPC năm nay không phải là cuộc thi giữa người và máy, mà là bước đầu trong việc tích hợp AI vào giáo dục và đào tạo kỹ sư phần mềm. Theo Tiến sĩ Bill Poucher, Chủ tịch ICPC Foundation: “Sự kết hợp giữa các nhà phát triển kỳ cựu được AI hỗ trợ và thế hệ sinh viên trẻ có thể khơi dậy một Kỷ nguyên số mới - trao quyền cho thế hệ kế tiếp giải quyết các thách thức toàn cầu cho 8 tỷ người trên hành tinh”. Cũng theo Tiến sĩ William B. Poucher, việc đưa AI vào ICPC là “bước đi tất yếu” để chuẩn bị cho thế hệ giải quyết các vấn đề toàn cầu.

AI có thể giúp sinh viên học nhanh hơn, kiểm thử ý tưởng hiệu quả hơn, và thậm chí khám phá những hướng đi mà con người chưa nghĩ tới. Nhưng chính con người mới là người đặt câu hỏi, định hướng và đánh giá kết quả. ICPC vẫn là sân chơi của trí tuệ con người - và AI là công cụ để nâng tầm trí tuệ ấy.