Kiến tạo 'hàng rào' pháp lý và đạo đức cho sự bùng nổ Trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam

Trong bối cảnh công nghệ số, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) và AI tạo sinh, đang thẩm thấu sâu rộng vào mọi ngõ ngách của đời sống kinh tế - xã hội, Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp bách về việc xây dựng một hệ thống quản trị minh bạch và trách nhiệm.

Tại Hội thảo “Hoàn thiện chính sách và khuôn khổ pháp lý cho phát triển công nghệ số ở Việt Nam” diễn ra ngày 18/12, các chuyên gia và nhà hoạch định chính sách đã cùng thảo luận về lộ trình đưa công nghệ trở thành động lực tăng trưởng nhưng vẫn bảo đảm an toàn và quyền con người.

Sự bùng nổ của kinh tế số tại Việt Nam trong những năm qua là một minh chứng rõ nét cho sức mạnh của công nghệ. Với quy mô xấp xỉ 40 tỷ USD và tốc độ tăng trưởng 17% so với năm 2024, Việt Nam tiếp tục giữ vững vị trí dẫn đầu khu vực ASEAN về tốc độ phát triển. Tuy nhiên, đằng sau những con số ấn tượng về kinh tế là bài toán về quản trị khi các mô hình tương tác trực tuyến và dữ liệu lớn đang thay đổi hoàn toàn phương thức vận hành của xã hội. Theo Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam Nguyễn Minh Hồng, sự trưởng thành nhanh chóng của hệ sinh thái số đòi hỏi một khuôn khổ pháp lý không chỉ bao trùm mà còn phải đủ linh hoạt để thích ứng với thực tiễn thay đổi từng ngày.

Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam Nguyễn Minh Hồng (Ảnh: Ban tổ chức) 

Điểm sáng trong nỗ lực của Chính phủ là việc ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, khẳng định ưu tiên chiến lược cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Việc Quốc hội thông qua một loạt các văn bản quan trọng như Luật Trí tuệ nhân tạo, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, cùng Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân đã đặt những viên gạch đầu tiên cho một hành lang pháp lý toàn diện. Đây là cơ sở để bảo đảm rằng các bước tiến công nghệ không chỉ phục vụ mục tiêu tăng trưởng mà còn phải bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân trên môi trường số.

Một trong những vấn đề cốt lõi được nhấn mạnh tại hội thảo là mối quan hệ mật thiết giữa tiến bộ công nghệ và việc bảo vệ quyền con người. Chia sẻ kinh nghiệm từ quốc tế, đại diện Đại sứ quán Australia tại Việt Nam cho rằng quản trị AI nên dựa trên mô hình đánh giá rủi ro. Cách tiếp cận này cho phép các cơ quan công quyền chủ động ứng dụng công nghệ nhưng vẫn kiểm soát chặt chẽ các rủi ro phát sinh. Việc lồng ghép các tiêu chuẩn về quyền con người ngay từ khâu thiết kế công nghệ là yêu cầu bắt yếu để ngăn chặn nguy cơ lạm dụng dữ liệu hoặc gây tổn thương cho các nhóm yếu thế trong xã hội.

Bên cạnh khía cạnh pháp lý, trách nhiệm đạo đức trong việc sử dụng AI vẫn còn là một khái niệm khá mới mẻ tại Việt Nam. Dù ứng dụng AI đang lan rộng nhưng hiểu biết chung về các tiêu chuẩn an toàn và bảo vệ quyền riêng tư của người dùng vẫn cần được củng cố mạnh mẽ. Các chuyên gia nhận định rằng, xây dựng một khung quản trị AI toàn diện không chỉ là công việc của các cơ quan quản lý mà còn cần sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp và người dân để tạo dựng niềm tin số bền vững. Trí tuệ nhân tạo cần được phát triển theo hướng phục vụ con người, lấy con người làm trung tâm, từ đó tạo ra một xã hội số công bằng, nơi mọi nhóm đối tượng đều có cơ hội hòa nhập và hưởng lợi từ dòng chảy của công nghệ.