Kinh nghiệm quản lý nội dung được tạo ra từ công nghệ AI tại Trung Quốc và bài học dành cho Việt Nam

Sự bùng nổ của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) tại Trung Quốc đã tạo ra một khối lượng khổng lồ các nội dung được tạo ra từ công nghệ AI, từ văn bản, hình ảnh, âm thanh đến video, tràn ngập trên các nền tảng mạng xã hội. Các mô hình AI tiên tiến như DeepSeek, Doubao (ByteDance) hay Baidu Ernie không chỉ thúc đẩy sức sáng tạo và đem lại hiệu quả trong nhiều lĩnh vực như giải trí, giáo dục và y tế mà còn đặt ra những thách thức nghiêm trọng, đòi hỏi cần có sự can thiệp và quản lý chặt chẽ từ chính phủ.

Hiện tại, nội dung do AI tạo ra đã có phần vượt ngoài tầm kiểm soát thông thường, gây khó khăn lớn cho việc phân biệt dữ liệu được người dùng và AI tạo ra. Việc này càng trở nên nghiêm trọng khi vấn nạn tin giả tràn lan, gây ảnh hưởng đến tâm lý người dùng, tạo cơ hội cho tội phạm mạng phát triển, gây ảnh hưởng đến an ninh thông tin, trật tự an toàn xã hội. Về lâu dài, vấn đề này sẽ dẫn đến sự suy giảm niềm tin của cộng đồng vào thông tin số, ảnh hưởng đến việc triển khai các chính sách về kinh tế số, dịch vụ số của chính phủ.

Ngoài ra, việc phát triển không đồng đều giữa các doanh nghiệp lớn (như Tencent, Alibaba) với các startup nhỏ (như DeepSeek) tạo ra lỗ hổng trong việc tự kiểm soát nội dung được tạo ra bởi công nghệ AI, khiến nguy cơ lạm dụng công nghệ càng gia tăng. 

Trước thực trạng đó, chính phủ Trung Quốc đã ban hành và triển khai một loạt chính sách, tiêu chuẩn để quản lý nội dung được tạo ra từ công nghệ AI, trong đó nổi bật là bộ tiêu chuẩn TC260-PG-20252A (tháng 3/2025) của Ủy ban Kỹ thuật Chuẩn hóa An ninh Mạng Quốc gia, có một số điểm đáng chú ý:

Cơ sở pháp lý liên quan: tiêu chuẩn này được xây dựng dựa trên các quy định của pháp luật về đánh dấu nội dung Tổng hợp do AI tạo ra và tiêu chuẩn quốc gia bắt buộc về an ninh mạng, bổ sung cho các quy định trước đó như Quy định về Quản lý Dịch vụ Thông tin Tổng hợp (ban hành năm 2023) và Luật Bảo vệ Dữ liệu Cá nhân (ban hành năm 2021).

Tạo và quản lý qua hệ thống mã định danh: Chính sách yêu cầu các nhà cung cấp dịch vụ AI (tổ chức và cá nhân) sử dụng mã 27 ký tự để đánh dấu nội dung tổng hợp, cụ thể: mã định dạng (vị trí 1-2); mã chủ thể (vị trí 3-22), mã mở rộng dịch vụ (vị trí 23-27). Ví dụ: mã "00191350100M000100Y43" cho tổ chức hoặc "00211010519491231002X" cho cá nhân. Mục tiêu là truy xuất nguồn gốc và tăng tính minh bạch của thông tin được tạo ra từ công nghệ AI.

Giám sát và thực thi: Cục Quản lý Không gian mạng Trung Quốc chịu trách nhiệm giám sát, có thể thông qua cơ chế thử nghiệm “sandbox” để thử nghiệm trước khi áp dụng toàn quốc. Các nền tảng công nghệ lớn như Tencent, Alibaba được yêu cầu tích hợp công nghệ nhận diện các mã trên và báo cáo định kỳ về việc này.

Phạm vi áp dụng: Áp dụng cho cả nhà cung cấp dịch vụ tạo nội dung (AI-generated content providers) và truyền tải nội dung (internet information propagation providers), bao gồm mọi loại nội dung từ văn bản, hình ảnh đến video.

Việc chính phủ Trung Quốc quản lý chặt chẽ nội dung được tạo ra từ công nghệ AI thể hiện quan điểm rõ ràng về việc kết hợp giữa kiểm soát chặt chẽ dữ liệu gắn với trách nhiệm của doanh nghiệp, phù hợp với xu hướng toàn cầu về quản trị AI (như Đạo luật AI của EU). Chính sách đó đem lại một số điểm tích cực và tiêu cực, cụ thể: (i) Mặt tích cực: (1) Giúp công tác quản lý đi vào nề nếp làm tăng niềm tin của người dùng, giảm thiểu tin giả; (2) Gia tăng trách nhiệm của tổ chức, doanh nghiệp, tập đoàn trong việc tạo ra các nội dung số bằng công nghệ AI, từ đó củng cố vị thế của Trung Quốc trong cuộc cạnh tranh ngày càng khốc liệt về công nghệ AI với Phương tây; (3) . (ii) Mặt tiêu cực: Có sự phân biệt trong áp dụng giữa các công ty, tập đoàn lớn với các doanh nghiệp nhỏ do hạn chế về mặt kỹ thuật và tăng chi phí vận hành, từ đó làm giảm lợi thế cạnh tranh trước các đối tác Phương tây.

Cơ hội và thách thức cho Việt Nam

Chính sách quản lý nội dung AI của Trung Quốc là một nỗ lực tiên phong, kết hợp giữa kiểm soát tập trung và đổi mới kỹ thuật, nhưng cũng đối mặt với nhiều thách thức trong thực tế triển khai. Việc học hỏi từ mô hình quản lý trên của Trung Quốc là rất cần thiết, tuy nhiên cần phù hợp với bối cảnh kinh tế, xã hội và pháp lý trong nước. Để vừa thúc đẩy phát triển công nghệ AI vừa bảo vệ lợi ích người dùng và doanh nghiệp, Chính phủ Việt Nam cần quan tâm:

Tập trung xây dựng các chính sách, tiêu chuẩn về công nghệ AI: học hỏi cách Trung Quốc và các nước thiết lập hệ thống chính sách, tiêu chuẩn để quản lý nội dung AI, đặc biệt khi việc dùng công nghệ AI trong việc tạo nội dung, lan truyền thông tin trên các nền tảng mạng xã hội như Zalo, Facebook, Tiktok… ngày càng được các công ty, tập đoàn chủ quản phát triển mạnh mẽ.

Tăng cường quản lý, giám sát: củng cố, nâng cao vai trò quản lý, giám sát của Bộ Thông tin và Truyền thông đối với các nội dung số nói chung và nội dung được tạo ra từ công nghệ AI nói riêng, kết hợp với sử dụng “sandbox” trong thử nghiệm chính sách trước khi triển khai diện rộng.

Xây dựng cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp đi đôi với bảo vệ người dùng: giảm tải các tiêu chuẩn cho các doanh nghiệp startup trong lĩnh vực công nghệ AI (VNPTAI, VinAI…), học từ bất cập của Trung Quốc để cân bằng giữa quản lý và đổi mới. Việc đánh dấu nội dung AI giúp tăng minh bạch, điều mà Việt Nam có thể áp dụng để giảm tin giả trên mạng xã hội như Facebook, TikTok vốn đang là vấn đề nhức nhối.