Một cách giải bài toán vắc-xin

Ngay từ cuối năm 2020, tình hình dịch Covid-19 diễn biến ngày càng phức tạp, chính phủ các nước ở châu Âu và châu Mỹ sớm có ý thức rằng, chỉ có vắc-xin là giải pháp căn cơ, lâu dài giúp họ thoát khỏi dịch Covid-19. Do đó từ cuối năm 2020 và nhất là quý I/2021, các nước đã đặt các hãng sản xuất một lượng lớn vắc-xin. Nhờ có sự đặt hàng sớm và nhiều nên tỷ lệ tiêm vắc-xin phòng Covid-19 ở châu Âu và châu Mỹ cao nhất thế giới.

Tiêm vắc-xin Covid-19 cho người dân tại Bệnh viện E (Hà Nội). Ảnh: Minh Hà

Tỷ lệ người dân đã tiêm đủ liều vắc-xin (2 mũi) ở châu Âu là 25,8% số dân, tỷ lệ này ở Bắc Mỹ là 32,87%, trong khi ở châu Á là 8,22%; khu vực ASEAN thì Singapore có tỷ lệ tiêm đủ liều cao nhất là 35,8%, kế đó là Campuchia 18,24%, 8 trong số 10 nước còn lại tỷ lệ không quá 8%. Việt Nam là nước duy nhất đạt dưới 1% số dân. Bình quân toàn thế giới tính đến 30/6/2021 có 11,04% số dân đã tiêm đủ liều vắc-xin; một số nước có tỷ lệ tiêm đủ liều cho người dân cao như: Mỹ (46,61%), Anh (48,68%), Mông Cổ (53,39%), Israel (57,2%)...

Phân tích số lượng một nước đã đặt hàng sản xuất vắc-xin phòng Covid-19 cho thấy sự phân bổ rất không tương ứng với dân số của việc đặt hàng sản xuất vắc-xin hiện nay. Trong khi số vắc-xin đã được tiêm toàn thế giới tương đương 34,71% dân số thế giới (11,04% số dân đã tiêm 2 mũi; 12,63% số dân tiêm 1 mũi), thì số vắc-xin mà Anh đã đặt hàng sản xuất cho nước mình là 517 triệu liều, bằng 755% số dân số.

Tức là bình quân mỗi người dân đã được chính phủ đặt hàng có 7,55 liều. Ở Canada mỗi người dân đã được đặt hàng 7,65 liều, ở Mỹ 3,95 liều, trong Liên minh châu Âu 5 liều, Nhật Bản và Australia là 4,5 liều, ở Israel là 3,07 liều, Hàn Quốc 2,18 liều và Brazil 2,1 liều. Cơ chế Covax cũng đặt hàng 1.550 triệu liều và Liên minh châu Phi đã đặt 670 triệu liều. Tổng cộng 47 nước (đã được công bố công khai số vắc- xin họ đặt mua); Covax và Liên minh châu Phi đã đặt hàng sản xuất 9.312 triệu liều.

Thực tế đến 30/6/2021, toàn thế giới đã sản xuất và phân phối hơn 3,12 tỷ liều vắc-xin, chỉ đáp ứng khoảng một phần ba số đã được đặt hàng. Theo dự báo của các chuyên gia, đến tháng 9/2021 thế giới có thể sản xuất được 5 tỷ liều vắc-xin, vẫn còn thiếu hơn 4,3 tỷ liều so với số đã được đặt hàng. Từ đó có thể dự báo sơ bộ là đến 15/12/2021, thế giới sản xuất được khoảng 6,5 tỷ liều vắc-xin, vẫn còn thiếu khoảng 2,8 tỷ liều so với số đã được đặt hàng (từ 47 nước và Covax, Liên minh châu Phi). Như vậy các nước khác đã đặt hàng muộn hơn sẽ rất khó nhận được vắc-xin theo thời hạn ghi trong hợp đồng.

Câu hỏi đặt ra là: Các nước đặt hàng sớm và lớn (32 nước) thì nhu cầu vắc-xin thật sự của họ năm 2021 là bao nhiêu, họ còn dư bao nhiêu sẽ không dùng đến năm 2021, nếu họ nhận đủ số vắc-xin đã đặt hàng cho năm 2021. Nếu ước tính rằng năm 2021, 32 nước này sẽ tiêm đủ cho 70% dân số của mình (2 liều/người) và còn dự trữ 2 liều/người cho năm 2022, tức là mỗi người dân bảo đảm có 4 liều vắc-xin năm 2021, thì họ sẽ cần 3.003 triệu liều, trong khi họ đã đặt hàng 5.012 triệu liều. Tức là với tổng dân số 32 nước này là 1.036,5 triệu người, họ không thể dùng hết 5.012 triệu liều, mà sẽ còn dư 2.009 triệu liều.

Việt Nam đang trong làn sóng lây nhiễm dịch thứ 4. Mặc dù chưa đạt đỉnh, song đây là làn sóng lây nhiễm dài nhất và nặng nhất. Trong bối cảnh dịch còn tiếp tục gia tăng, việc sử dụng vắc-xin để ngăn chặn mạnh, nhanh việc lây nhiễm ở sáu địa phương là nơi dịch nặng nhất là rất cần thiết và sau đó là tại 45 tỉnh, thành phố đang có dịch và lây nhiễm, cuối cùng là 12 địa phương không có lây nhiễm để đạt được miễn dịch cộng đồng.

Nếu đặt mục tiêu tiêm cho 70% số dân trong năm 2021 thì chúng ta cần tiêm cho 68,32 triệu người dân, với tổng cộng 136,64 triệu liều (2 liều/người). Đến nay chúng ta đã ký hợp đồng với các đối tác mua hoặc cung cấp cho Việt Nam 110 triệu liều vắc-xin, tuy nhiên đa số trong số đó không bị chế tài nếu không cung cấp được vào thời gian dự kiến cung cấp đã ghi trong hợp đồng.

Vì vậy, đến nay ta không biết chính xác lúc nào 110 triệu liều vắc-xin này sẽ được đưa về Việt Nam. Đến nay Việt Nam đã tiêm được khoảng 3,8 triệu liều vắc-xin trong tổng số 4,9 triệu liều đã nhận được, trong đó số người đã tiêm 1 mũi là khoảng 3,5% số dân và tiêm 2 mũi là 0,2% số dân. Như vậy, so với tỷ lệ tiêm bình quân của thế giới, thì tỷ lệ tiêm vắc- xin của Việt Nam thuộc nhóm rất thấp và thấp nhất ASEAN. Và so với yêu cầu 70% số dân được tiêm 2 mũi năm 2021 thì tỷ lệ hiện nay của Việt Nam là quá thấp.

Như vậy, vấn đề của Việt Nam là làm sao trong khoảng 2 đến 4 tháng tới có được khoảng 100 triệu liều vắc-xin và hai tháng cuối năm có được 30 triệu liều nữa để đạt mục tiêu tiêm chủng đủ cho 70% số dân, đạt miễn dịch cộng đồng. Từ thực tế hiện nay, vấn đề quyết định là tìm ra nguồn vắc-xin có thể mua nhanh hoặc hoán đổi, sau đó trả lại họ bằng vắc-xin mới đã đặt hàng nhưng cung cấp muộn hơn. Qua phân tích ở trên, tại 32 nước đã đặt mua 5,012 tỷ liều cho năm 2021, nhưng nhu cầu thực tế của họ (đã tính cả dự trữ cho năm 2022) chỉ là 3.003 tỷ liều, còn 2,009 tỷ liều không dùng đến.

Vì vậy, nếu Việt Nam gặp lãnh đạo của Liên minh châu Âu (27 nước) và chính phủ của năm nước Anh, Mỹ, Canada, Australia và Nhật Bản đàm phán để mua lại hoặc hoán đổi bằng vắc- xin mới mà Việt Nam đã ký hợp đồng, nhưng bị giao muộn thì chúng ta có thể nhanh chóng có được khoảng 100 đến 130 triệu liều. Liên minh châu Âu và năm nước này đều có quan hệ đối tác hợp tác toàn diện hoặc đối tác chiến lược với Việt Nam, việc mua lại hoặc hoán đổi một phần là có lợi cho cả hai bên.

Theo/nhandan.vn