Người tiêu dùng mong muốn điều gì khi truy xuất nguồn gốc sản phẩm?

Trong bối cảnh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng ngày càng tinh vi và phổ biến, truy xuất nguồn gốc trở thành “tấm khiên” giúp người tiêu dùng tự bảo vệ mình. Không chỉ là công cụ công nghệ, truy xuất còn thể hiện quyền được biết và được lựa chọn sản phẩm an toàn, minh bạch, đúng chất lượng.

Minh bạch: Yếu tố sống còn trong tiêu dùng hiện đại

Theo khoản 1 Điều 3 Thông tư 02/2024/TT-BKHCN quy định về định nghĩa truy xuất nguồn gốc là hoạt động giám sát, xác định được một đơn vị sản phẩm hoặc dịch vụ qua từng công đoạn theo thời gian, địa điểm của quá trình sản xuất, chế biến, lưu trữ, bảo quản, vận chuyển, phân phối và kinh doanh.

Truy xuất nguồn gốc giúp người tiêu dùng biết rõ hành trình của sản phẩm: từ nguyên liệu đầu vào, quy trình sản xuất, kiểm định chất lượng đến phân phối. Với thực phẩm, điều này đảm bảo vệ sinh an toàn. Với thuốc, mỹ phẩm, đó là sự kiểm soát chặt chẽ về thành phần và nguồn gốc. Minh bạch là yếu tố tiên quyết để người tiêu dùng an tâm và doanh nghiệp xây dựng uy tín bền vững.

Hiện nay, người tiêu dùng có thể dễ dàng quét mã QR trên bao bì sản phẩm bằng điện thoại hoặc các ứng dụng như iCheck, CheckVN, TrueData... Tuy nhiên, nếu mã không hiển thị thông tin rõ ràng, người dùng nên cảnh giác.

Trong đó, các sản phẩm chính hãng, đặc biệt là dòng OCOP (Mỗi xã một sản phẩm), đang dần chinh phục lòng tin người tiêu dùng nhờ hệ thống truy xuất rõ ràng. Nhiều địa phương đã triển khai tem QR, chip điện tử cho sản phẩm OCOP, giúp minh bạch từ vùng nguyên liệu đến tay người mua, đồng thời nâng tầm thương hiệu hàng Việt.

Truy xuất nguồn gốc cần công nghệ đột phá

Mặc dù truy xuất nguồn gốc bằng mã QR là công cụ phổ biến hiện nay, nhưng theo các chuyên gia tại hội thảo "Truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa trong chương trình chuyển đổi số quốc gia", công nghệ truyền thống đang lộ rõ hạn chế. Nhiều trường hợp mã QR bị sao chép, giả mạo hoặc tạo dữ liệu sai lệch, khiến người tiêu dùng mất niềm tin.

Ông Trần Bá Dương, chuyên gia đổi mới sáng tạo quốc gia, nhận định: "Những phương pháp truyền thống không còn đủ sức đối phó với thủ đoạn tinh vi. Giải pháp đột phá phải dựa trên tích hợp công nghệ thông minh và chuỗi dữ liệu số hóa".

Ở các nước phát triển, mô hình truy xuất kết hợp RFID – Blockchain – AI đang được áp dụng hiệu quả. Thái Lan đã dùng công nghệ này để theo dõi hành trình trái cây xuất khẩu sang Trung Quốc; Singapore ứng dụng AI trong giám sát chất lượng dược phẩm và thực phẩm chức năng.

Tại Việt Nam, một số doanh nghiệp tiên phong trong ngành nông sản và dược phẩm đã bắt đầu thử nghiệm công nghệ RFID, truy xuất số hóa, tuy nhiên quy mô vẫn nhỏ lẻ, thiếu tính liên kết chuỗi.

True Data là giải pháp công nghệ chống giả an toàn nhất vì 99% không thể bị làm giả ngược lại (Theo ACTIV).

Tiêu biểu là ứng dụng True Data do Công ty Cổ phần Công nghệ chống giả Việt Nam (ACTIV) phát triển, sử dụng chip RFID lưu trữ thông tin toàn bộ quá trình sản xuất và phân phối sản phẩm. Hệ thống này cho phép kết nối với cổng thông tin truy xuất nguồn gốc quốc gia, mở ra hướng đi mới cho quản lý hàng hóa thông minh, chống gian lận hiệu quả.

Tiêu dùng thông minh: Lá chắn chống hàng giả

Hàng giả không chỉ gây thiệt hại kinh tế mà còn đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng và môi trường. Nhiều sản phẩm mỹ phẩm, thực phẩm chức năng giả, kém chất lượng đã gây hậu quả nặng nề về sức khỏe, thậm chí ảnh hưởng đến tính mạng người dùng. Bên cạnh đó, việc sản xuất hàng giả còn gây ô nhiễm môi trường do không tuân thủ quy trình an toàn và làm tổn hại hệ sinh thái.

Hàng giả cũng làm suy yếu năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp chân chính, gây rối loạn thị trường và làm giảm niềm tin của người tiêu dùng vào thương hiệu trong nước.

Người tiêu dùng cần xây dựng thói quen kiểm tra nguồn gốc sản phẩm (Ảnh minh họa).

Tuy nhiên, thị trường đang chứng kiến sự chuyển dịch tích cực. Nhiều người tiêu dùng, đặc biệt là giới trẻ, đã hình thành thói quen “quét mã trước khi mua”, sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng. Đây chính là động lực buộc doanh nghiệp phải minh bạch, đồng thời góp phần xây dựng thị trường công bằng và phát triển bền vững.

Truy xuất nguồn gốc không chỉ là nhu cầu cá nhân mà là xu thế tất yếu của tiêu dùng hiện đại. Trong một nền kinh tế số, nơi hàng hóa liên tục di chuyển qua nhiều thị trường, người tiêu dùng càng chủ động kiểm tra thông tin thì doanh nghiệp càng có lý do để đầu tư vào công nghệ và minh bạch hóa toàn chuỗi giá trị.