Phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực KH&CN phù hợp mô hình chính quyền địa phương 2 cấp

Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 132/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ KH&CN. Việc ban hành Nghị định này không chỉ là bước đi phù hợp trong tiến trình cải cách thể chế, mà còn là tiền đề quan trọng để đẩy mạnh phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại địa phương.

Phân định rõ ràng thẩm quyền giữa UBND cấp tỉnh và cấp xã trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ KH&CN - Ảnh minh họa.

Bộ KH&CN cho biết, Bộ đã bám sát chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc rà soát và xử lý các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến sắp xếp, tổ chức chính quyền địa phương hai cấp và Kế hoạch số 447/KH-CP ngày 17/5/2025 của Chính phủ, căn cứ vào định hướng sửa đổi Hiến pháp, các kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về việc sắp xếp đơn vị hành chính, từ đó chủ động đề xuất, xây dựng phương án phân định thẩm quyền giữa 2 cấp chính quyền.

Với quan điểm phân quyền phục vụ công tác quản lý nhà nước ở địa phương, Nghị định được xây dựng trên nguyên tắc "Địa phương quyết - Địa phương làm - Địa phương chịu trách nhiệm" nhằm thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, yêu cầu đổi mới tổ chức bộ máy chính quyền địa phương, phù hợp với mô hình hai cấp; phân định rõ trách nhiệm, không chồng chéo, không bỏ sót, bảo đảm hoạt động bình thường của các cơ quan hành chính, không ảnh hưởng đến người dân và doanh nghiệp; tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực KH&CN, thông qua việc xác lập rõ vai trò, thẩm quyền của chính quyền cấp xã và cấp tỉnh.

Nội dung trọng tâm của Nghị định nêu rõ, UBND cấp xã được phân quyền thực hiện các nhóm nhiệm vụ trong các lĩnh vực quản lý nhà nước gồm: Đo lường; chất lượng sản phẩm, hàng hóa; công nghệ thông tin; cung cấp thông tin trên môi trường mạng. 

Theo đó, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm hướng dẫn, kiểm tra và giám sát UBND cấp xã và các tổ chức, cá nhân tham gia quản lý đầu tư, sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước thuộc cấp huyện trước đây. 

Cụ thể, thứ nhất, kiểm tra nhà nước về đo lường. Theo quy định tại Điều 4 của Nghị định, UBND cấp xã, phường, đặc khu (gọi chung là cấp xã) có thẩm quyền kiểm tra nhà nước về đo lường trong phạm vi địa phương.

Nội dung kiểm tra bao gồm: Phép đo, phương tiện đo và lượng của hàng đóng gói sẵn khi lưu thông trên thị trường. Quy định được triển khai theo đúng hướng dẫn tại Luật Đo lường (khoản 3 Điều 46) và Nghị định số 86/2012/NĐ-CP của Chính phủ (khoản 4 Điều 13).

Trình tự, thủ tục kiểm tra nhà nước về đo lường cũng được quy định trong Phụ lục kèm theo Nghị định này nhằm đảm bảo tính minh bạch và đồng bộ trong thực thi pháp luật tại cơ sở.

Thứ hai, quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa. Tại Điều 5 quy định, UBND cấp xã thực hiện quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa trên địa bàn mình quản lý. Việc thực hiện tuân theo quy định tại khoản 3 Điều 33 Nghị định số 132/2008/NĐ-CP, bảo đảm giám sát chất lượng và an toàn cho người tiêu dùng ngay từ cấp cơ sở.

Thứ ba, trách nhiệm về công nghệ thông tin. Tại Điều 6 của Nghị định phân định rõ thẩm quyền của UBND cấp tỉnh và UBND cấp xã. Theo đó, UBND cấp tỉnh có trách nhiệm hướng dẫn UBND cấp xã cũng như các tổ chức, cá nhân trong quản lý đầu tư ứng dụng công nghệ thông tin sử dụng vốn ngân sách nhà nước trong phạm vi quản lý theo quy định tại điểm a khoản 2 Điều 61 Nghị định số 73/2019/NĐ-CP về quy định quản lý đầu tư ứng dụng công nghệ thông tin sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước.

UBND cấp xã có nhiệm vụ thực hiện quản lý đầu tư ứng dụng công nghệ thông tin trong phạm vi quyền hạn của mình, theo điểm b và c khoản 2 Điều 61 của Nghị định số 73/2019/NĐ-CP.

Thứ tư, về cung cấp thông tin trên môi trường mạng, Nghị định thể hiện vai trò chủ động của cấp xã. Tại Điều 7, Nghị định nhấn mạnh trách nhiệm của UBND cấp xã trong việc công khai và cung cấp thông tin trên môi trường mạng, bao gồm:

Thông tin về chiến lược, kế hoạch, quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội; Các dữ liệu cơ bản như tổ chức bộ máy hành chính, bản đồ địa giới, điều kiện tự nhiên, lịch sử, truyền thống văn hóa, di tích, danh thắng, tiểu sử tóm tắt và nhiệm vụ đảm nhiệm của lãnh đạo địa phương theo Nghị định số 42/2022/NĐ-CP, nhằm hiện đại hóa công tác quản lý và tăng cường tính công khai, minh bạch trong hoạt động hành chính.

Nghị định có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025 đến 01/3/2027, trừ khi có quy định khác được ban hành thay thế hoặc gia hạn. 

Theo Bộ KH&CN, thời điểm này phù hợp với tiến độ thực hiện sắp xếp các đơn vị hành chính, đồng thời bảo đảm đủ thời gian thử nghiệm, điều chỉnh trong quá trình áp dụng.

Quá trình xây dựng Nghị định được Bộ KH&CN tiến hành công khai, minh bạch. Bộ đã thành lập Tổ soạn thảo, tổ chức lấy ý kiến 63 UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; phối hợp với Bộ Tư pháp tổ chức thẩm định dự thảo Nghị định và tiếp thu góp ý từ các cơ quan liên quan để hoàn thiện dự thảo Nghị định trình Chính phủ. Quá trình này được thực hiện theo thủ tục rút gọn nhằm đáp ứng tính cấp bách của việc phân định thẩm quyền trong điều kiện tổ chức lại chính quyền địa phương.

Nghị định sẽ giúp các địa phương vận hành hiệu quả hơn trong mô hình chính quyền hai cấp, bảo đảm không có sự gián đoạn trong quản lý nhà nước, nhất là trong các lĩnh vực then chốt của Bộ KH&CN như đo lường, chất lượng sản phẩm, công nghệ thông tin và cung cấp dịch vụ công trên nền tảng số.

Trong bối cảnh tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước tại địa phương, đặc biệt trong lĩnh vực KH&CN, việc phân định rõ ràng thẩm quyền giữa UBND cấp tỉnh và cấp xã trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ KH&CN nhằm tăng cường hiệu lực quản lý, thúc đẩy ứng dụng công nghệ thông tin, bảo đảm chất lượng hàng hóa và hoạt động đo lường tại cơ sở. Qua đó, chính quyền địa phương hai cấp sẽ hoạt động hiệu quả hơn, sát thực tế hơn, góp phần thực hiện tốt mục tiêu cải cách hành chính và phát triển bền vững đất nước.