Phát huy trí tuệ Việt toàn cầu - Kiều bào hiến kế cho chiến lược văn hóa và con người

Trong dòng chảy đổi mới của đất nước hướng tới Đại hội XIV của Đảng, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài – hơn 6 triệu người sinh sống trên khắp năm châu, đã và đang gửi gắm những tâm huyết, trí tuệ, cùng khát vọng đóng góp cho Tổ quốc.

Từ góc nhìn của các nhà nghiên cứu, nhà báo và cả thế hệ trẻ Việt kiều, các ý kiến đều thống nhất: văn hóa và con người chính là "gốc rễ" và "nguồn lực nội sinh" của sức mạnh dân tộc, cần được đầu tư chiến lược, đồng thời tạo cơ chế thực chất để thế hệ trẻ kiều bào có thể trở về, cống hiến cho quê hương.

Môt hoạt động văn hóa, trình diễn di sản Then của người Tày, Nùng, Thái tại Pháp.

Văn hóa là "gốc rễ": Cần chiến lược bài bản để giữ gìn bản sắc và phát huy "sức mạnh mềm"

Tiến sĩ Dân tộc học Hồng Hà – Chủ tịch hội Tinh hoa, Sứ giả Tiếng Việt ở nước ngoài năm 2025, hiện công tác tại Pháp khẳng định: để các định hướng chiến lược về văn hóa và con người thực sự đi vào cuộc sống, cần có các cơ chế và chính sách cụ thể, mang tính đột phá.

Bà bày tỏ sự đồng tình sâu sắc với định hướng trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV về việc "văn hoá, con người là nền tảng, nguồn lực, sức mạnh nội sinh". Theo bà, đó là một tầm nhìn chiến lược, khẳng định vị thế của văn hóa trong sự phát triển bền vững của đất nước, song để biến tầm nhìn này thành hành động trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, cần giải pháp mang tính hệ thống và đột phá. Đây cũng là hành động thiết thực để tiếp tục đưa tinh thần của Kết luận 12-KL/TW của Bộ Chính trị về công tác NVNONN trong tình hình mới đi vào chiều sâu, nhất là trong các nhiệm vụ gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa và lan tỏa "sức mạnh mềm" Việt Nam.

"Ngôn ngữ chính là phương tiện chở văn hóa. Mất tiếng Việt là mất đi phần lớn bản sắc. Vì vậy, việc đầu tư cho dạy và học tiếng Việt ở nước ngoài phải được xem là một nhiệm nhiệm vụ chiến lược, là 'gốc rễ' để giữ gìn dân tộc. Chúng ta cần một chiến lược quốc gia bài bản, chứ không chỉ dừng lại ở các hoạt động mang tính phong trào", Tiến sĩ Hồng Hà nhấn mạnh.

Từ thực tế hoạt động cộng đồng tại Pháp, bà kiến nghị Nhà nước cần có chính sách đầu tư tương xứng, đặc biệt trong việc biên soạn các bộ giáo trình hiện đại, phù hợp với tâm lý và môi trường sống của thế hệ trẻ lớn lên ở nước ngoài. "Cần mạnh dạn ứng dụng công nghệ, xây dựng các ứng dụng, trò chơi học tiếng Việt sinh động, đồng thời có cơ chế đào tạo và công nhận đội ngũ giáo viên tiếng Việt ở nước ngoài," bà Hà chia sẻ.

Song song với đó, Tiến sĩ Hồng Hà đề xuất xây dựng một "Hệ sinh thái văn hóa số quốc gia", bao gồm Thư viện số, Bảo tàng Lịch sử 3D, kho tư liệu trực tuyến về phim ảnh, âm nhạc, nghệ thuật Việt Nam. Theo bà, "đó sẽ là cách ‘về nguồn’ hiệu quả nhất cho thế hệ trẻ kiều bào trong không gian số."

Ngoài ra, bà nhấn mạnh văn hóa Việt cần được phát huy như một "sức mạnh mềm" trong ngoại giao nhân dân, thông qua việc tổ chức Tuần lễ Văn hóa, Ẩm thực Việt Nam quy mô tại các nước.

"Ẩm thực và nghệ thuật là con đường ngắn nhất để kết nối cảm xúc, để người bản xứ hiểu và yêu Việt Nam. Đây chính là kênh quảng bá hình ảnh quốc gia và kết nối tình cảm hiệu quả", bà nói.

Khơi dậy khát vọng – Mở đường cho thế hệ trẻ kiều bào cống hiến

Không chỉ dừng lại ở văn hóa, Tiến sĩ Hồng Hà đặc biệt quan tâm đến việc "khơi dậy khát vọng vươn mình mạnh mẽ của dân tộc". Theo bà, đối tượng quan trọng nhất chính là thế hệ trẻ – cả trong nước và kiều bào.

"Niềm tự hào dân tộc không chỉ đến từ lịch sử hào hùng, mà còn từ thành tựu của hiện tại. Thế hệ trẻ kiều bào sẽ tự hào khi thấy một Việt Nam năng động, đổi mới sáng tạo, phát triển mạnh về công nghệ cao như Fintech, AI, chuyển đổi số,", Tiến sĩ Hồng Hà chia sẻ.

Bà kiến nghị xây dựng "Cổng thông tin cơ hội quốc gia", nơi tập hợp minh bạch các dự án, đề tài nghiên cứu, vị trí thực tập và hoạt động tình nguyện từ tất cả các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp lớn trong nước tình nguyện để thanh niên kiều bào dễ dàng tham gia.
‎"Khát vọng sẽ nguội lạnh nếu các em không tìm thấy con đường để cống hiến," bà nói.

Đặc biệt, bà đề xuất thí điểm chính sách "Visa Trí thức trẻ" hoặc "Visa Tình nguyện", cấp cho kiều bào dưới 35 tuổi có bằng cấp, cho phép họ về nước thực tập, làm việc, nghiên cứu, khởi nghiệp trong 1–2 năm. Đây không chỉ là thủ tục hành chính, mà là thông điệp mạnh mẽ: "Tổ quốc chào đón các bạn."

Theo bà, các đề xuất này chính là giải pháp cụ thể, mang tính đột phá nhằm góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết 71-NQ/TW mới ban hành của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển đội ngũ trí thức, đặc biệt trong mục tiêu "thu hút, trọng dụng" và tạo môi trường thuận lợi cho các nhà khoa học, trí thức trẻ, bao gồm cả trí thức kiều bào.

Bà cũng đề nghị thành lập Quỹ hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của thanh niên kiều bào, ưu tiên lĩnh vực công nghệ xanh, y tế, giáo dục, đồng thời kết nối với Mạng lưới Đổi mới Sáng tạo Việt Nam toàn cầu để trí thức đi trước dẫn dắt thế hệ sau.

"Khi những rào cản được gỡ bỏ, khi văn hóa thực sự trở thành sức mạnh mềm và thế hệ trẻ kiều bào được trao cơ hội thực chất, khối đại đoàn kết toàn dân tộc sẽ được củng cố", bà kết luận.

Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp gỡ cộng đồng người Việt đang sinh sống tại tại Vương quốc Bỉ và một số nước Châu Âu trong chuyến công tác năm 2022.

Lan tỏa giá trị Việt – Cần sự đồng hành và thấu hiểu hai chiều

Cùng chung mối quan tâm, Nhà báo Kiều Bích Hương (Việt kiều tại Bỉ) cho rằng việc giữ gìn và lan tỏa bản sắc văn hóa Việt trong thế hệ trẻ kiều bào cần được nhìn nhận ở cả hai chiều: sự chủ động của cộng đồng và sự đồng hành thực chất từ trong nước.

Bà chia sẻ: "Mỗi cá nhân kiều bào, ở mức độ khác nhau, đều là một ‘sứ giả văn hóa’. Dù ý thức hay không, họ vẫn đang lan tỏa văn hóa Việt tự nhiên – qua ngôn ngữ, ẩm thực, phong tục, cách sống, và tình yêu quê nhà."

Theo bà, các sáng kiến cộng đồng hiện nay như Tuần lễ văn hóa Việt Nam tại trường học, Lễ hội Tết Việt – Tết Trung thu, Câu lạc bộ Ca múa nhạc, Tủ sách Việt, hay kênh truyền thông song ngữ… đang tạo môi trường nuôi dưỡng "chất Việt" rất hiệu quả trong cộng đồng trẻ gốc Việt.

Tuy nhiên, để các hoạt động này bền vững và có tầm chiến lược, cần một cơ chế hỗ trợ hiệu quả từ trong nước. Bà đặt vấn đề: "Các nguồn kinh phí và chương trình hỗ trợ văn hóa – giáo dục liệu đã đến đúng tay những cá nhân, tập thể đang nỗ lực gìn giữ bản sắc Việt chưa? Liệu đã có chương trình chính thức nào giúp con em kiều bào về nước thực tập, học hỏi và gắn bó lâu dài với quê hương chưa?"

Nhà báo Kiều Bích Hương đề xuất xây dựng chương trình "Cơ hội tại quê hương cho người Việt trẻ toàn cầu" – tạo điều kiện để sinh viên gốc Việt thực tập, nghiên cứ, làm việc ngắn hạn tại Việt Nam với sự hỗ trợ của các cơ quan trong nước. Theo bà, đây chính là hình thức ngoại giao nhân dân hiệu quả và mang tính kế thừa.

Chương trình trao tặng sách tiếng Việt cho kiều bào ở Malaysia.

Thế hệ trẻ – Cầu nối tương lai của bản sắc Việt

Ở góc nhìn của thế hệ kế thừa, Lê Nguyễn Lưu An (17 tuổi, kiều bào Malaysia, Sứ giả Tiếng Việt ở nước ngoài năm 2025) chia sẻ những suy nghĩ giản dị mà sâu sắc:

"Giữ gìn tiếng Việt là việc đầu tiên và quan trọng nhất, bởi vì tiếng nói là cầu nối với văn hoá, lịch sử, đất nước, con người."

Lưu An cho rằng việc gìn giữ và lan tỏa văn hóa Việt trong môi trường quốc tế đa văn hóa không hề dễ dàng và gia đình chính là nơi khởi đầu quan trọng nhất, nuôi dưỡng chất Việt trong mỗi thế hệ trẻ kiều bào. Cha mẹ cần khuyến khích con nói tiếng Việt, duy trì việc giao tiếp tiếng Việt trong gia đình; cho con tham gia các hoạt động cộng đồng; tạo điều kiện cho con được trở về Việt Nam nhiều hơn để thêm gắn bó với quê hương.

"Cộng đồng người Việt tại Malaysia, với sự hỗ trợ của Đại sứ quán Việt Nam, đã mở các lớp học tiếng Việt, tổ chức nhiều sự kiện văn hóa, giúp thế hệ trẻ như chúng em hiểu biết hơn về văn hoá, lịch sử Việt Nam,"— Lưu An kể.

Em bày tỏ niềm tự hào khi được giữ tiếng mẹ đẻ và ý thức sâu sắc về trách nhiệm của người trẻ đối với cộng đồng và đất nước.

"Người Việt Nam ở nước ngoài là bộ phận không thể tách rời của dân tộc Việt Nam. Gìn giữ, lan tỏa bản sắc và giá trị văn hóa Việt trong thế hệ trẻ chính là góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước," em khẳng định.

Từ các góp ý của Tiến sĩ Hồng Hà, Nhà báo Kiều Bích Hương và Lưu An đều tập trung vào hai nhóm giải pháp chiến lược: Đầu tư cho "gốc rễ" văn hóa và ngôn ngữ và Tạo "cơ hội thực" cho thế hệ trẻ kiều bào cống hiến. Đó không chỉ là những kiến nghị, mà là tâm huyết của những người Việt xa quê, những người đang góp phần giữ hồn dân tộc và làm đẹp hình ảnh Việt Nam trong mắt bạn bè thế giới.