Phát triển kinh tế số: Nhận diện tiềm năng và rào cản

AI và dữ liệu lớn đang trở thành chìa khóa để doanh nghiệp bứt phá, từ startup công nghệ đến các tập đoàn quy mô lớn trong thời đại kinh tế số bố bùng nổ.

Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành động lực chiến lược của tiến trình chuyển đổi số toàn cầu, các chuyên gia cho rằng Việt Nam đứng trước cơ hội vàng để phát triển kinh tế số và nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị quốc tế. Tuy nhiên, thực tế triển khai cho thấy nhiều doanh nghiệp trong nước vẫn gặp không ít rào cản. Những khó khăn thường bắt nguồn từ việc thiếu lộ trình cụ thể, hạn chế về dữ liệu và thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao để có thể đưa AI vào vận hành một cách hiệu quả.

Ở nhiều quốc gia, AI đã chứng minh khả năng tạo ra những sản phẩm và dịch vụ đột phá, đồng thời tối ưu hóa năng suất, giảm chi phí và góp phần hướng tới mục tiêu phát triển xanh. Tại Việt Nam, nhiều công ty công nghệ đã xây dựng các giải pháp AI phục vụ đa ngành, song mức độ ứng dụng thực tế vào doanh nghiệp vừa và nhỏ còn khá hạn chế. Theo phân tích, nguyên nhân chủ yếu là do hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, dữ liệu thị trường thiếu sự chuẩn hóa và quy trình sản xuất chưa sẵn sàng cho việc tích hợp công nghệ mới.

 AI được kì vọng sẽ đưa kinh tế số Việt Nam phát triển.

Các chuyên gia nhấn mạnh, AI và dữ liệu lớn (Big Data) có thể trở thành bộ đôi đòn bẩy trong quản trị và sản xuất. Nếu được khai thác đúng cách, chúng sẽ giúp doanh nghiệp tối ưu quy trình, giảm chi phí, đồng thời gia tăng năng lực cạnh tranh trên thị trường. Tuy nhiên, bên cạnh lợi ích rõ rệt, việc ứng dụng AI và Big Data cũng kéo theo nhiều thách thức. Trong đó, chi phí đầu tư ban đầu cao, rủi ro về an ninh mạng, tâm lý dè dặt của nhà quản lý cũng như tình trạng khan hiếm nhân lực chuyên môn đang là những trở ngại đáng kể.

Để ứng dụng hiệu quả, điều kiện tiên quyết là dữ liệu. Dữ liệu không chỉ cần đầy đủ mà còn phải đảm bảo chất lượng và được xây dựng liên tục theo thời gian. Một nền tảng dữ liệu mạnh sẽ cho phép AI phát huy tối đa khả năng phân tích và dự báo, giúp doanh nghiệp đưa ra quyết định chính xác hơn về chiến lược kinh doanh.

Ngoài ra, AI còn mở ra khả năng nâng cao trải nghiệm khách hàng thông qua các hình thức marketing cá nhân hóa, đồng thời góp phần xây dựng mối quan hệ bền vững giữa thương hiệu và người tiêu dùng khi được ứng dụng một cách minh bạch và có trách nhiệm.

Trong bối cảnh công nghiệp 4.0 và định hướng công nghiệp 5.0, sản xuất thông minh xanh nổi lên như một chiến lược then chốt. Theo giới phân tích, AI không chỉ là công cụ hỗ trợ mà còn là chìa khóa để doanh nghiệp đạt được cả hai mục tiêu: chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Ứng dụng AI giúp tối ưu hóa quy trình, nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm thiểu lãng phí tài nguyên, qua đó tạo dựng lợi thế cạnh tranh lâu dài.

Các dự báo quốc tế cho thấy AI có thể giúp tăng năng suất sản xuất toàn cầu tới 40% vào năm 2035. Không chỉ dừng ở khía cạnh tiết kiệm chi phí hay tăng doanh thu, AI còn mang lại khả năng dự đoán xu hướng tiêu dùng và điều chỉnh kịp thời chiến lược kinh doanh, giúp doanh nghiệp tận dụng tối đa cơ hội trên thị trường.

Tại Việt Nam đã có những doanh nghiệp chứng minh AI có thể tạo ra giá trị thực tiễn rõ rệt. Filum AI - một công ty khởi nghiệp đã phát triển các giải pháp quản trị trải nghiệm khách hàng dựa trên công nghệ AI Agent và gọi vốn thành công từ các quỹ đầu tư khu vực. AI Hay, một nền tảng AI tạo sinh kết hợp yếu tố mạng xã hội, cũng nhanh chóng gây chú ý khi gọi vốn hàng chục triệu đô la và thu hút lượng người dùng lớn.

Trong khi đó, Vbee tập trung vào xử lý ngôn ngữ tự nhiên, cung cấp các dịch vụ chatbot, callbot, chuyển văn bản thành giọng nói và đã trở thành đối tác của nhiều doanh nghiệp lớn. Ở lĩnh vực thương mại điện tử, OKXE cũng ứng dụng Big Data để tối ưu hóa nền tảng mua bán xe máy cũ, kết hợp dịch vụ tài chính và bảo hiểm nhằm gia tăng trải nghiệm người dùng. Bên cạnh đó, Eklipse.gg khai thác sức mạnh của AI tạo sinh để hỗ trợ những nhà sáng tạo nội dung biên tập video, rút ngắn thời gian xử lý và giảm chi phí sản xuất.

Không chỉ dừng lại ở các startup, nhiều tập đoàn lớn cũng đang tiên phong ứng dụng AI để gia tăng năng lực cạnh tranh. Viettel đã triển khai các giải pháp AI trong viễn thông, an ninh mạng và sản xuất thiết bị, giúp tăng độ chính xác, tối ưu chi phí vận hành. FPT đóng vai trò là nhà cung cấp nền tảng chuyển đổi số và AI, hỗ trợ hàng nghìn doanh nghiệp trong và ngoài nước áp dụng dữ liệu lớn để quản trị thông minh.

VinFast ứng dụng AI vào toàn bộ dây chuyền sản xuất ô tô, từ khâu hàn robot, kiểm soát chất lượng cho đến tối ưu trải nghiệm khách hàng với các tính năng thông minh trên xe. Sự kết hợp giữa startup linh hoạt và tập đoàn quy mô lớn đã tạo nên một hệ sinh thái AI đa dạng, thể hiện rõ tiềm năng phát triển của Việt Nam trong kỷ nguyên số.

Để mở rộng quy mô ứng dụng, các chuyên gia cho rằng doanh nghiệp cần tập trung vào đào tạo nhân lực. Kỹ năng quản lý dữ liệu, vận hành hệ thống công nghệ và tích hợp ESG (môi trường, xã hội, quản trị) là những yếu tố cần thiết. Các chương trình đào tạo theo ngành, theo khu công nghiệp sẽ giúp doanh nghiệp ứng dụng AI một cách linh hoạt và phù hợp hơn với bối cảnh đặc thù. Cùng với đó, các hội thảo, diễn đàn chuyên đề về thương mại điện tử, truyền thông số hay chuyển đổi xanh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc chia sẻ kinh nghiệm và thúc đẩy hợp tác.

Ở tầm vĩ mô, năm 2025 được xem là giai đoạn bản lề khi hàng loạt chính sách quốc gia về công nghệ, dữ liệu và AI đi vào triển khai. Những định hướng chiến lược đã được đặt nền móng thông qua các nghị quyết và quyết định của Chính phủ, tạo ra môi trường thuận lợi cho hoạt động nghiên cứu và ứng dụng. Để tận dụng cơ hội này, cách tiếp cận đa chiều là cần thiết: từ xây dựng nền tảng dữ liệu chuẩn hóa, phát triển công nghệ lõi đến đầu tư hạ tầng hiện đại phục vụ đổi mới sáng tạo và nghiên cứu AI.

Tổng thể, nếu muốn bứt phá, doanh nghiệp Việt cần thay đổi tư duy, không coi AI chỉ đơn thuần là công cụ mà phải xem nó là động lực tái cấu trúc toàn diện. Khi AI gắn liền với chiến lược dữ liệu dài hạn, doanh nghiệp sẽ đạt cả hiệu quả kinh tế lẫn mục tiêu phát triển bền vững. Đây chính là nền tảng để Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, khẳng định vị thế trong nền kinh tế toàn cầu và tiến tới xây dựng mô hình tăng trưởng xanh, số hóa, bền vững cho tương lai.