Quét QR vẫn mua nhầm hàng giả: Người tiêu dùng sập bẫy công nghệ

Dù gắn tem, dán mã QR để tạo niềm tin nhưng hàng giả vẫn ngang nhiên trà trộn trên các sàn TMĐT như Shopee, Lazada, TikTok Shop. Nhiều mã QR chỉ dẫn đến trang ảo, không xác thực nguồn gốc, khiến người mua “dính bẫy” công nghệ mà không hề hay biết.

Quét QR vẫn nhận hàng giả

Với kỳ vọng kiểm tra hàng chính hãng, nhiều người tiêu dùng chọn mua sản phẩm có gắn tem QR, mã số xác thực. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc quét mã QR không đồng nghĩa với an toàn.

Chị Lê Hoài (Hà Nội) đặt mua một lọ tinh dầu được quảng cáo “hàng nhập khẩu chính hãng”, tem QR dán trên hộp sản phẩm. Tuy nhiên, khi quét mã bằng ứng dụng phổ biến, hệ thống báo: “Mã đã được quét hơn 50 lần”. Sản phẩm cũng không có thông tin về nơi sản xuất, hạn dùng hay chứng nhận kiểm nghiệm. Sau khi liên hệ hãng, chị được thông báo: mã QR này là giả, tem không thuộc hệ thống.

Không riêng chị Hoài, trên các diễn đàn như Reddit, Tinhte, VOZ... hàng loạt người tiêu dùng phản ánh tình trạng tem QR không truy xuất được nguồn gốc, hoặc dẫn đến các website “ảo”, không có chứng nhận liên kết với doanh nghiệp. Một số sản phẩm khi tra cứu còn hiện thông tin trùng lặp, sai tên hãng hoặc mô tả không khớp.

Các chiêu thức phổ biến hiện nay gồm: in tem QR hàng loạt với mã trùng; làm giả tem thật bằng cách sao chép hình thức bên ngoài; dán mã tĩnh không giới hạn lượt quét và không có hệ thống dữ liệu đối chiếu. Khi quét, người tiêu dùng chỉ nhận được thông báo đơn giản như “sản phẩm chính hãng” mà không có xác nhận từ bên thứ ba hay cơ quan chức năng.

Một khảo sát từ iCheck công bố gần đây cho thấy, hơn 40% mã QR người dùng quét trên thị trường là mã sai, mã giả hoặc không xác định được nguồn gốc sản phẩm.

Công nghệ giả tem: Mánh khóe tinh vi, kiểm tra cũng… bó tay

Không ít gian thương lợi dụng lòng tin vào công nghệ để đánh lừa người tiêu dùng. Tem chống giả giờ đây không khó sản xuất: một chiếc máy in laser, một bộ phần mềm tạo QR miễn phí là đủ. Trong khi đó, các nền tảng TMĐT vẫn chưa có công cụ kiểm tra chéo hiệu quả giữa tem QR và nhà sản xuất thực tế.

Lực lượng Quản lý thị trường cho biết, chỉ riêng trong tháng 6/2025 đã xử lý hơn 3.100 vụ vi phạm hàng giả, hàng nhái, trong đó hơn 50% liên quan đến các gian hàng trên sàn TMĐT. Nhiều shop bị phát hiện bán hàng nhái nhưng vẫn đổi tên, tạo tài khoản mới, tiếp tục hoạt động.

Hàng giả dán tem QR tràn lan trên sàn TMĐT.

Một báo cáo khác từ Bộ Công Thương nêu rõ: trong nửa đầu năm 2025, các sàn như Shopee, Lazada, TikTok Shop đã phải gỡ bỏ hơn 33.000 sản phẩm vi phạm và xử lý hơn 11.000 gian hàng giả mạo thương hiệu. Ông Nguyễn Đăng Sinh – Chủ tịch Hiệp hội chống hàng giả và Bảo vệ thương hiệu Việt Nam (VATAP) cho biết: “Người tiêu dùng rất dễ bị đánh lừa bởi hình ảnh sản phẩm bắt mắt, giá rẻ, có mã QR, nhưng phần lớn là QR tĩnh không có cơ chế xác thực thực sự. QR chỉ là ‘bức bình phong công nghệ’ nếu không gắn với hệ thống dữ liệu kiểm chứng”.

Đáng lo ngại hơn, trong khi các doanh nghiệp uy tín đầu tư vào tem xác thực nhiều lớp (QR định danh, mã cào, số serial, giới hạn lượt quét...) thì các shop bán hàng giả chỉ cần đầu tư vài trăm nghìn là có thể in tem giả giống thật đến 90%, đủ để đánh lừa phần lớn người mua không chuyên.

Cần siết chặt truy xuất nguồn gốc và trách nhiệm sàn TMĐT

Trước thực trạng hàng giả đội lốt hàng chính hãng tràn lan qua “chiếc áo” QR code, Chính phủ và các bộ ngành đã bắt đầu triển khai các giải pháp mạnh tay.

Trong tháng 7/2025, Bộ Công an công bố thử nghiệm nền tảng quốc gia NDA Trace – một hệ thống truy xuất nguồn gốc ứng dụng blockchain, mã định danh UID, kết nối trực tiếp với các sàn TMĐT. Theo kế hoạch, NDA Trace sẽ được triển khai diện rộng từ 2026, là bước đi quan trọng nhằm định danh sản phẩm từ gốc đến người tiêu dùng, thay vì phụ thuộc vào tem QR dễ bị giả mạo.

Ngoài ra, các chuyên gia đề xuất: Áp dụng bắt buộc tem điện tử có xác thực nhiều lớp với sản phẩm dễ bị làm giả như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, điện tử tiêu dùng. Tăng trách nhiệm sàn TMĐT trong việc xác minh shop, sản phẩm và kiểm duyệt nội dung quảng cáo, hình ảnh hàng hóa. Cho phép người tiêu dùng phản ánh, tố cáo hàng nghi giả ngay trên nền tảng mua sắm, có tích hợp công cụ kiểm tra tem chính hãng. Phổ biến kiến thức về công nghệ xác thực chính hãng cho người tiêu dùng, tránh bị mê hoặc bởi tem QR hình thức nhưng vô giá trị.

Quét QR không còn là "tấm khiên" giúp người tiêu dùng chống hàng giả nếu QR chỉ là hình ảnh giả mạo, không gắn với hệ thống xác thực minh bạch. Trách nhiệm không chỉ thuộc về người mua mà cần sự minh bạch từ người bán, sự chủ động từ sàn TMĐT và sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan quản lý.

Bài học rõ ràng: Công nghệ chỉ phát huy hiệu quả khi được quản lý chặt chẽ và triển khai đúng cách. Còn nếu không, “quét rồi… cũng vậy” – chỉ là một chiêu trò mới trong vỏ bọc công nghệ để hợp thức hóa hàng giả.