Trí tuệ nhân tạo: Lợi ích và thách thức đối với lĩnh vực y tế

Báo cáo ngày 28-6 của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) nêu rõ, trí tuệ nhân tạo (AI) hứa hẹn cải thiện việc cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe và y học trên toàn thế giới, nhưng chỉ khi đạo đức và nhân quyền là trọng tâm trong quá trình thiết kế, triển khai và sử dụng.

Báo cáo "Đạo đức và quản trị trí tuệ nhân tạo đối với sức khỏe" là kết quả của 2 năm tham vấn bởi một hội đồng chuyên gia quốc tế do WHO chỉ định.

Trong một tuyên bố, Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cho biết, tương tự như tất cả công nghệ mới, AI có tiềm năng to lớn trong việc cải thiện sức khỏe của hàng triệu người trên thế giới. Tuy nhiên, công nghệ này cũng có thể bị lạm dụng và gây hại. Do đó, báo cáo quan trọng này cung cấp một hướng dẫn có giá trị đối với các quốc gia về cách tối đa hóa lợi ích của AI, đồng thời giảm thiểu rủi ro và tránh những cạm bẫy.

Cũng theo người đứng đầu cơ quan y tế lớn nhất thế giới, tại một số quốc gia giàu có, AI đã được ứng dụng với mục đích cải thiện tốc độ và độ chính xác của quá trình chẩn đoán và tầm soát bệnh tật, hỗ trợ chăm sóc lâm sàng, tăng cường nghiên cứu sức khỏe và phát triển thuốc, đồng thời hỗ trợ các can thiệp sức khỏe cộng đồng đa dạng, điển hình như giám sát dịch bệnh, ứng phó với ổ dịch và quản lý hệ thống y tế.

Tuy nhiên, báo cáo này cũng cảnh báo việc đánh giá quá cao lợi ích của AI đối với sức khỏe. Báo cáo đồng thời chỉ ra những cơ hội liên quan đến các thách thức và rủi ro, bao gồm cả việc thu thập và sử dụng dữ liệu y tế một cách phi đạo đức, cũng như rủi ro của AI đối với sự an toàn của bệnh nhân, an ninh mạng và môi trường.

Ví dụ, trong khi đầu tư của lĩnh vực tư nhân và lĩnh vực công vào phát triển và triển khai AI là rất quan trọng, thì việc sử dụng AI không được kiểm soát có thể khiến quyền và lợi ích của bệnh nhân, cũng như cộng đồng bị phụ thuộc vào lợi ích thương mại của các công ty công nghệ.

Báo cáo cũng nhấn mạnh, các hệ thống được triển khai chủ yếu dựa trên dữ liệu thu thập từ cá nhân ở các quốc gia có thu nhập cao có thể không hoạt động tốt đối với cá nhân ở những quốc gia thu nhập thấp và trung bình.

Ảnh: minh họa

Do đó, các hệ thống AI cần được thiết kế cẩn thận để phản ánh sự đa dạng của các môi trường kinh tế xã hội và chăm sóc sức khỏe. Những hệ thống này cần được đi kèm với việc đào tạo kỹ năng kỹ thuật số, sự tham gia của cộng đồng và nâng cao nhận thức đặc biệt là đối với hàng triệu nhân viên y tế - những trường hợp sẽ cần đào tạo lại về kiến thức kỹ thuật số hoặc nếu vai trò và chức năng của họ được tự động hóa.

AI cần phải được hướng dẫn bởi các luật hiện hành, các luật và chính sách mới tuân theo nguyên tắc đạo đức, các chính phủ, nhà cung cấp và nhà thiết kế phải phối hợp để giải quyết các mối quan tâm về đạo đức và nhân quyền ở mọi giai đoạn của quá trình thiết kế, phát triển và triển khai công nghệ AI.

Nhằm đảm bảo AI hướng đến lợi ích của người dân ở tất cả quốc gia, WHO đã đề ra 6 nguyên tắc, gồm: Bảo vệ quyền tự chủ của con người; thúc đẩy hạnh phúc, an toàn của con người và lợi ích cộng đồng; đảm bảo tính minh bạch, dễ giải thích và dễ hiểu; tăng cường trách nhiệm và trách nhiệm giải trình; đảm bảo tính bao trùm và công bằng; thúc đẩy AI đáp ứng nhanh và bền vững.

Liên quan tới những phân tích về lợi ích cũng như nguy cơ từ AI, theo các nhà khoa học, với sự phát triển mạnh mẽ của AI, nhân loại có hai lựa chọn cho tương lai: đến cuối thế kỷ XXI, chúng ta hoặc có thể biến mất khỏi mặt đất, hoặc trở thành bất tử. Những người bi quan lo ngại rằng một sai lầm nhỏ nhất trong hướng đi này sẽ nhanh chóng dẫn đến sự diệt vong của loài người. Ví dụ, một AI được lập trình để giải quyết các thách thức của biến đổi khí hậu sẽ xác định rằng con người là nguyên nhân chính gây nên tình trạng ấy, và sẽ sử dụng toàn bộ kho công cụ robot của nó để loại bỏ mối đe dọa này.

Tuy nhiên, những người lạc quan tin tưởng rằng trí tuệ nhân tạo siêu việt sẽ có thể giải quyết mọi vấn đề cấp bách hằng ngày của con người. AI không chỉ đảm bảo sự thoải mái và an toàn cho cuộc sống của chúng ta, mà còn chuyên sâu hơn nhiều so với con người trong việc phát triển các lĩnh vực khoa học cơ bản và ứng dụng.

Trà My (T/h)