Vinh danh 29 công trình giải Hồ Chí Minh và Nhà nước về khoa học công nghệ

Tối 23/11, tại Nhà hát lớn Hà Nội, Lễ trao Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước (Giải thưởng) về Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đợt 6 được tổ chức trọng thể.

Tới dự Lễ trao Giải thưởng có các đồng chí thành viên Hội đồng Giải thưởng cấp Nhà nước; Lãnh đạo Bộ KH&CN; đại diện lãnh đạo các bộ, ban, ngành Trung ương và địa phương; các nhà khoa học; tác giả, đồng tác giả; người thân của tác giả các công trình, cụm công trình (sau đây gọi là công trình) được tặng Giải thưởng; đại diện lãnh đạo của các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp trong cả nước; các cơ quan thông tấn báo chí Trung ương, địa phương.

Phát biểu tại buổi lễ, biểu dương 281 tác giả, đồng tác giả của các công trình, cụm công trình được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về khoa học và công nghệ đợt này, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc khẳng định, các công trình, cụm công trình này có giá trị đặc biệt to lớn, là kết quả dày công nghiên cứu, cống hiến trí tuệ, tài năng của các tác giả. Những công trình này vừa mang tính lý luận sâu sắc vừa mang tính thực tiễn cao, góp phần nâng cao vị thế, trình độ khoa học - công nghệ của đất nước trong khu vực và quốc tế.

Chủ tịch nước nêu rõ, Đảng, Nhà nước luôn xác định phát triển, ứng dụng khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu, là một trong những động lực quan trọng nhất để phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc. Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về khoa học và công nghệ là sự ghi nhận, biểu dương, tôn vinh của Đảng, Nhà nước đối với công trạng lớn lao của các nhà khoa học, các tác giả đã có công trình, cụm công trình tiêu biểu, xuất sắc về khoa học và công nghệ.

Tuy nhiên, Chủ tịch nước đã thẳng thắn chỉ ra những tồn tại hạn chế trong phát triển khoa học công nghệ của nước ta như: Năng lực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo còn hạn chế. Hành lang pháp lý, cơ chế chính sách còn thiếu đồng bộ, chưa thực sự tạo động lực cho phát triển, ứng dụng khoa học công nghệ; vẫn còn thiếu các cơ chế đãi ngộ để kích thích sáng tạo, sự cống hiến của các nhà khoa học. Mức chi cho khoa học - công nghệ khu vực Nhà nước và tư nhân còn khá thấp so với mức bình quân của thế giới...

Từ thực tế đó, Chủ tịch nước cho rằng, nếu không mạnh dạn đầu tư cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, Việt Nam "sẽ bị mắc kẹt trong chính cái hố năng suất thấp, giá trị gia tăng thấp và bẫy thu nhập trung bình. Do vậy, cả Nhà nước và khu vực tư nhân cần nhận thức đúng tầm quan trọng của đầu tư cho Khoa học công nghệ, ưu tiên chi cho Khoa học công nghệ một cách tương xứng hơn, hiệu quả hơn.

Chủ tịch nước nêu rõ, Nghị quyết Đại hội Đảng XIII đã khẳng định: "Tiếp tục thực hiện nhất quán chủ trương Khoa học và Công nghệ là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại..." Để hiện thực hóa các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển đất nước theo tinh thần Nghị quyết, đòi hỏi các ngành, các cấp, các nhà khoa học phải suy nghĩ nhiều hơn, hành động nhiều hơn. Chủ tịch nước gợi ý cần phải có một bước chuyển đổi về chiến lược để thúc đẩy nghiên cứu khoa học, ứng dụng kết hợp với phát triển công nghệ trong một số ngành, lĩnh vực có thế mạnh. Phải làm tốt hơn nữa sự phối hợp giữa Nhà nước và xã hội, giữa nội lực và ngoại lực trong phát triển khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo; xác định đây là lực lượng sản xuất trực tiếp, là động lực chính của mô hình phát triển kinh tế - xã hội, là nền tảng để phát triển nhanh, bền vững đất nước.

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại buổi lễ.

Chủ tịch nước đề nghị Chính phủ tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, cơ chế chính sách thúc đẩy nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo, đặc biệt là trong khu vực doanh nghiệp. Đề xuất các cơ quan có thẩm quyền trong việc tăng tỷ lệ chi ngân sách Nhà nước trong tổng chi ngân sách hàng năm cho lĩnh vực khoa học công nghệ; có chính sách khuyến khích đủ mạnh để khu vực tư nhân tăng chi tiêu cho nghiên cứu và phát triển; tiếp tục cải cách quy định, thủ tục, cơ chế, chính sách hỗ trợ nhằm thu hút các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước đầu tư thành lập các tổ chức nghiên cứu, các đơn vị học thuật, khuyến khích chuyển giao công nghệ…

Cùng với đó, phát huy mạnh mẽ vai trò của các trường đại học, viện nghiên cứu trong việc tăng cường nền tảng vốn con người cho nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo. Có chế độ đãi ngộ thỏa đáng đối với đội ngũ trí thức, nhà khoa học, nhất là các nhà khoa học đạt các giải thưởng danh giá trong nước và quốc tế; có chính sách hấp dẫn và cạnh tranh nhằm thu hút các nhà khoa học quốc tế có uy tín đến làm việc, sinh sống ở Việt Nam, tạo ra sự giao thoa, lan tỏa tri thức khoa học trong nước và thế giới. Tập trung phát triển sản phẩm quốc gia dựa vào nghiên cứu ứng dụng công nghệ cao.

Nhắc đến mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam là quốc gia có công nghiệp hiện đại, Chủ tịch nước cho rằng để đạt được mục tiêu đó, Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về Khoa học và Công nghệ trong những năm tới cần là một hoạt động trong chuỗi các nỗ lực thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, phát triển nền công nghiệp hiện đại của nước nhà. Hoạt động trao giải cần là sự kiện truyền cảm hứng cho đội ngũ nhân lực khoa học - công nghệ trình độ cao, khuyến khích cả xã hội gia tăng đầu tư cho hoạt động đổi mới sáng tạo, để trong thời gian tới, đất nước sẽ có được đội ngũ nhà khoa học đầu ngành, từng bước nâng cao tiêu chuẩn nhà khoa học đầu ngành tiệm cận với tiêu chuẩn ở các nước phát triển.

Trên tinh thần đó, Chủ tịch nước đề nghị xem xét, nâng tầm uy tín của Giải thưởng Hồ Chí Minh hơn nữa để vươn ra khu vực và thế giới. Mở rộng phạm vi giải thưởng trao cho các nhà khoa học quốc tế có những đóng góp bằng các nghiên cứu giá trị về Việt Nam trong tất cả các lĩnh vực. Chủ tịch nước mong muốn, Việt Nam ngày càng có nhiều nhà khoa học đoạt các giải thưởng quốc tế có uy tín, vinh danh nền khoa học nước nhà, góp phần làm rạng danh trí tuệ Việt Nam, đóng góp vào kho tàng tri thức, khoa học, công nghệ của nhân loại.

Kế thừa truyền thống vẻ vang của các thế hệ đi trước đã xây dựng nên, Chủ tịch nước tin tưởng những cán bộ khoa học và công nghệ sẽ không dừng lại, không thỏa mãn với những thành tựu đã đạt được mà tiếp tục đi sâu nghiên cứu, phát huy trí tuệ, bản lĩnh để chinh phục những đỉnh cao mới, góp phần đưa nền khoa học nước nhà tiệm cận với trình độ khoa học - công nghệ tiên tiến khu vực và thế giới, tiếp tục có nhiều công trình có giá trị cao hơn nữa, góp phần đưa đất nước ta phát triển nhanh, bền vững.

Chủ tịch nước đề nghị lãnh đạo Ban, Bộ, ngành Trung ương, các địa phương tiếp tục dành sự quan tâm thỏa đáng đối với đội ngũ cán bộ khoa học và công nghệ; đẩy mạnh việc nâng cao năng lực, trình độ, phẩm chất của cán bộ quản lý về khoa học, công nghệ ở các cấp, các ngành, tạo mọi điều kiện thuận lợi để các nhà khoa học phát huy hết tài năng, khả năng sáng tạo của mình.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt phát biểu khai mạc buổi lễ.

Tại buổi lễ, Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt nhấn mạnh: "Các công trình, cụm công trình được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh đã làm rõ và đề xuất các nguyên tắc đổi mới ở Việt Nam trong thời điểm Đảng ta khởi xướng công cuộc đổi mới toàn diện đất nước; Một số công trình nghiên cứu về ngôn ngữ được giới ngôn ngữ học nói chung, giới văn tự học nói riêng trong và ngoài nước đánh giá như một dấu mốc trong nghiên cứu ngôn ngữ văn hóa Việt Nam; Bên cạnh đó các nghiên cứu về công nghệ thiết kế, thi công, lắp đặt các công trình dầu khí biển siêu trường, siêu trọng phù hợp với điều kiện Việt Nam cũng đã khẳng định chủ quyền và có ý nghĩa đặc biệt quan trọng về an ninh - quốc phòng.

Các công trình được tặng Giải thưởng Nhà nước góp phần hình thành nên những nhận thức mới, đóng góp quan trọng về mặt tư liệu, được ứng dụng trong đào tạo; tăng hiệu suất, công suất, tiết giảm năng lượng, tiết kiệm nhiên liệu, thay thế hàng nhập khẩu, giảm giá thành đầu tư, giảm gánh nặng chi phí...góp phần quan trọng tạo ra sự đột phá về năng suất và hiệu quả kinh tế - xã hội, tiết kiệm và đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế xã hội".

Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN là hai Giải thưởng cao quý nhất được Nhà nước ghi nhận, tôn vinh, trao tặng các nhà khoa học, tác giả, đồng tác giả của các công trình đặc biệt xuất sắc và có giá trị cao về KH&CN, có tác dụng lớn và lâu dài trong đời sống nhân dân, góp phần quan trọng và thiết thực phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh và sự nghiệp phát triển KH&CN của đất nước. Giải thưởng được triển khai từ năm 1996, cho đến nay đã có 6 đợt xét tặng.

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học và Công nghệ cho tác giả, đại diện tác giả, đại diện đồng tác giả của 12 công trình, cụm công trình được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh.

12 công trình được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và 17 công trình, cụm công trình được tặng Giải thưởng Nhà nước lần này là kết quả dày công nghiên cứu với sự tâm huyết cống hiến trí tuệ, tài năng của 281 tác giả, đồng tác giả. Đây là những công trình, vừa mang tính lý luận sâu sắc vừa mang tính thực tiễn cao, được áp dụng hiệu quả trong cuộc sống, có đóng góp lớn, tạo đột phá cho phát triển kinh tế xã hội và hội nhập quốc tế.

Tham gia các Hội đồng chuyên ngành cấp nhà nước và Hội đồng cấp Nhà nước xét tặng Giải thưởng đợt này có sự tham gia của nhiều nhà khoa học hàng đầu Việt Nam, đại diện cho các ngành lĩnh vực KH&CN. Các Hội đồng đã làm việc với tinh thần công tâm, khách quan để lựa chọn ra được các công trình xứng đáng trong rất nhiều các công trình tham gia xét tặng Giải thưởng.

Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN là sự quan tâm, đánh giá cao của Đảng, Nhà nước và nhân dân đối với những đóng góp, cống hiến của các nhà khoa học, đây cũng là nguồn động viên, khích lệ rất lớn với cộng đồng KH&CN Việt Nam. Đồng thời là động lực thúc đẩy những người làm khoa học nỗ lực, sáng tạo hơn nữa để có được các công trình xuất sắc, có tính ứng dụng cao, mang lại hiệu quả kinh tế xã hội rộng lớn, đóng góp quan trọng vào thành tựu phát triển chung của đất nước.

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc trao 17 Giải thưởng Nhà nước về Khoa học và Công nghệ cho các tác giả, đồng tác giả đạt Giải.

Tác giả, đồng tác giả có công trình được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN được nhận Bằng chứng nhận Giải thưởng của Chủ tịch Nước cùng tiền thưởng theo quy định của Chính phủ.

Thùy Chi (T/h)