Xu hướng phát triển mới của báo chí Trung Quốc trong bối cảnh chuyển đổi số

Trong hơn một thập niên trở lại đây, Trung Quốc nổi lên như một trong những quốc gia tiên phong trong chuyển đổi số, đặc biệt trong lĩnh vực truyền thông - báo chí. Với tốc độ phát triển công nghệ vượt trội, sự bùng nổ của thị trường Internet nội địa rộng lớn và chính sách định hướng mạnh mẽ từ Chính phủ, báo chí Trung Quốc đang trải qua giai đoạn thay đổi sâu rộng, toàn diện và mang tính hệ thống.

Định hướng chiến lược từ cấp quản lý

Hiện nay, Trung Quốc có 45 tập đoàn báo chí được nhà nước công nhận (12 tập đoàn quy mô quốc gia, 33 tập đoàn cấp địa phương) với khoảng 450.000 nhà báo có thẻ hành nghề và hơn 1,2 triệu người làm việc trong ngành truyền thông. Báo chí Trung Quốc chịu sự quản lý của Tổng cục Xuất bản quốc gia và Ban Tuyên truyền Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Chuyển đổi số truyền thông tại Trung Quốc diễn ra trong bối cảnh Chính phủ coi báo chí số là nền tảng quan trọng để tăng cường năng lực định hướng dư luận, quảng bá hình ảnh quốc gia và thúc đẩy quản trị xã hội. Từ năm 2015, khái niệm “Internet Plus” được đưa vào chiến lược quốc gia, tạo ra khuôn khổ tích hợp công nghệ số vào mọi lĩnh vực, trong đó truyền thông nằm trong nhóm ưu tiên. Tiếp đó, hàng loạt văn bản và chương trình hành động về phát triển truyền thông hợp nhất được triển khai rộng rãi.

Một trong những định hướng lớn là xây dựng hệ thống truyền thông hợp nhất từ Trung ương tới địa phương, với các trung tâm truyền thông cấp tỉnh, cấp huyện hoạt động theo mô hình tòa soạn hội tụ. Chính phủ yêu cầu cầu các đơn vị báo chí “nhất thể hóa quản lý, tích hợp sản xuất nội dung và đa nền tảng phân phối”. Điều này tạo nên sự đồng bộ hóa trong toàn hệ thống, giúp Trung Quốc trở thành một trong những quốc gia xây dựng mô hình tòa soạn hội tụ quy mô lớn nhất thế giới.

Bên cạnh đó, Trung Quốc sở hữu lợi thế lớn là hệ sinh thái công nghệ nội địa mạnh, với các tập đoàn như Alibaba, Tencent, Baidu, Bytedance. Nhờ đó, ứng dụng công nghệ số trong báo chí được triển khai nhanh chóng và sâu rộng.

Trí tuệ nhân tạo (AI) là công nghệ được ứng dụng sớm và rộng rãi. Tân Hoa Xã đã đưa vào vận hành các “phóng viên và biên tập viên robot” có thể viết tin thời sự, tin thể thao, dự báo thời tiết với tốc độ vài giây. Đặc biệt, sự ra đời của các “phát thanh viên ảo” do AI điều khiển từ năm 2018 tạo nên bước đột phá, khi các bản tin có thể được trình bày tự động 24/7 mà không cần con người trực tiếp dẫn dắt.

“KuaiBiXiaoXin” - robot phóng viên đầu tiên sử dụng công nghệ AI và học máy của Tân Hoa Xã.

Dữ liệu lớn (Big Data) cũng đóng vai trò quan trọng giúp các tòa soạn phân tích nhu cầu độc giả theo thời gian thực, theo dõi sự biến động của dư luận xã hội và tối ưu hóa hoạt động sản xuất nội dung. Hệ thống phân tích dữ liệu của Nhân dân Nhật báo hay CCTV có thể xử lý hàng triệu thông tin mỗi ngày, hỗ trợ biên tập viên lựa chọn chủ đề, kiểm chứng dữ kiện và nhận diện xu hướng.

Song song đó, điện toán đám mây được dùng để quản lý kho tư liệu báo chí, phục vụ livestreams chất lượng cao, tối ưu hóa quy trình sản xuất và xuất bản nội dung. Ứng dụng IoT (Internet vạn vật) được sử dụng trong truyền hình thông minh, trường quay ảo và hoạt động tác nghiệp tự động ngoài hiện trường

Một số tập đoàn báo chí đã thúc đẩy quá trình chuyển đổi thông qua các công nghệ như Big Data và AI, đồng thời khám phá quá trình sản xuất nội dung thông minh, điều này đã thúc đẩy những thay đổi trong cơ chế sản xuất báo chí và hệ thống chuyên nghiệp. China Daily, Xinhua News Agency, Chuangguan News và các cơ quan truyền thông đã cho ra mắt các phóng viên kỹ thuật số ảo và xây dựng một hệ thống sản xuất kỹ thuật số toàn diện.

Tập đoàn báo chí Thượng Hải (Shanghai Newspaper Group) tập trung vào việc xây dựng một siêu nền tảng AI và cam kết tích hợp sâu công nghệ AI vào quá trình sản xuất và biên tập tin tức, cung cấp hỗ trợ liên kết đầy đủ việc lập kế hoạch, sản xuất nội dung, phổ biến nội dung, phân tích dữ liệu và hoạt động thương mại.

Khu vực sản xuất tin của "Bếp trung tâm" , Tập đoàn Nhân dân Nhật báo.

Với mô hình “Bếp trung tâm” (hệ thống tích hợp và tập trung hóa tất cả các nguồn lực như biên tập viên, phóng viên, thiết bị kỹ thuật số,... vào một đơn vị quản lý duy nhất), Tập đoàn Nhân dân Nhật báo đã tạo ra một bước đột phá mới trong quy trình làm báo. Theo đó, việc thu thập và biên tập các nguồn tin được thực hiện phối hợp, xây dựng lại mạng lưới lập kế hoạch, thiết kế lại quy trình sản xuất tin tức và tổ chức hơn 30 phòng làm việc đa phương tiện, ra mắt một loạt các sản phẩm đa phương tiện theo xu hướng.

Hiện tại, “Bếp trung tâm” của Nhân dân Nhật báo có thể cung cấp các sản phẩm báo chí đa phương tiện bằng 18 ngôn ngữ và cung cấp bản thảo cho 500 cơ quan truyền thông và trang mạng tin tức chính thống trên khắp thế giới.

Hệ sinh thái truyền thông số khổng lồ

Một trong những yếu tố quan trọng giúp Trung Quốc đẩy mạnh chuyển đổi số báo chí là thị trường người dùng Internet lớn nhất thế giới, với hơn 1 tỷ người dùng, trong đó phần lớn tiếp nhận thông tin qua thiết bị di động. Nhờ vậy, mạng xã hội và nền tảng video ngắn trở thành kênh truyền thông chủ đạo.

Douyin và Kuaishou không chỉ là mạng xã hội video giải trí mà còn là nền tảng tin tức quan trọng, thu hút hàng trăm triệu lượt xem mỗi ngày. Các cơ quan báo chí lớn như Tân Hoa Xã, CCTV, Nhân dân Nhật báo đều duy trì kênh video ngắn với lượng người theo dõi khổng lồ, sử dụng linh hoạt công nghệ AI và dữ liệu lớn để tối ưu hóa nội dung.

Không dừng lại ở đó, các cơ quan báo chí lớn xây dựng hệ sinh thái truyền thông số riêng. Nhân dân Nhật báo phát triển ứng dụng People’s Daily+, hệ thống phân tích dư luận Public Opinion Cloud và nền tảng video People’s Video. CCTV triển khai chiến lược “Smart Media”, ứng dụng AI trong truyền hình trực tiếp, dựng hậu kỳ tự động và ứng dụng công nghệ thực tế mở rộng (AR, XR) để tạo bối cảnh trường quay.

Chuyển đổi số giúp báo chí Trung Quốc tăng tốc độ sản xuất và lan tỏa thông tin, đồng thời mở rộng phạm vi ảnh hưởng trên không gian mạng. Nội dung được liên tục đổi mới, đa dạng hóa hình thức thể hiện, đặc biệt với xu hướng ưu tiên nội dung video ngắn trên các nền tảng số.

Tuy nhiên, quá trình này cũng đặt ra nhiều thách thức. Sự phát triển quá nhanh của nền tảng công nghệ khiến báo chí truyền thống phải cạnh tranh gay gắt để giữ chân độc giả. Một số công việc truyền thống của phóng viên bị thu hẹp do tự động hóa, đòi hỏi đội ngũ làm báo phải thích nghi mạnh mẽ, trang bị năng lực đa phương tiện và hiểu biết công nghệ.

Ngoài ra, việc quản lý nội dung trên không gian mạng trở nên phức tạp hơn, đòi hỏi cơ quan báo chí và cơ quan quản lý phải tăng cường sử dụng công nghệ để giám sát, kiểm chứng thông tin và xử lý tin giả.

Với chiến lược “báo chí thông minh” (Smart Journalism), Trung Quốc sẽ tiếp tục ứng dụng công nghệ mới như AI tổng hợp (generative AI), blockchain trong xác thực nguồn gốc thông tin và các mô hình đề xuất cá nhân hóa sâu hơn. Nội dung video ngắn vẫn đóng vai trò chủ đạo, trong khi các nền tảng tích hợp như “siêu ứng dụng” sẽ tiếp tục phát triển mạnh để đảm bảo độc giả tiếp cận nhanh - đúng - đủ thông tin./.