AI định hình lại lực lượng lao động ở Đông Nam Á nhanh hơn dự báo?

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành một nền tảng định hình lại cách thức người dân Đông Nam Á làm việc, học tập và xây dựng sự nghiệp.

Trong suốt năm 2025, các báo cáo từ IMDA, LinkedIn, Bain và các tổ chức tư vấn chính sách đều chỉ ra cùng một kết luận: Kiến thức về AI ngày càng trở thành yêu cầu cơ bản cho hầu hết mọi vị trí chuyên môn trong khu vực, đến năm 2030, nó sẽ trở thành chuẩn mực. Điều này đang diễn ra với tốc độ nhanh hơn nhiều so với dự đoán của hầu hết các chính phủ và nhà tuyển dụng.

Trong khi các cuộc thảo luận toàn cầu thường tập trung vào các thị trường như Thung lũng Silicon hay Trung Quốc, thì Đông Nam Á đang nổi lên như một trong những thị trường lao động có tốc độ chuyển dịch nhanh nhất thế giới. Điều này chủ yếu là do các yếu tố như việc áp dụng công nghệ số đang diễn ra nhanh chóng, lực lượng lao động trẻ và áp lực tự động hóa ngày càng tăng.

Các công ty trong khu vực đã và đang thử nghiệm, triển khai các ứng dụng AI. Chính phủ các nước đang định hình và xem xét lại các chương trình nghị sự AI quốc gia. Điều này tạo ra cả rủi ro và cơ hội cho người lao động (NLĐ), người sử dụng lao động và nhà hoạch định chính sách trong khu vực.

Các quốc gia tiên phong ứng dụng AI

Singapore và Malaysia hiện là hai quốc gia tiên phong trong triển khai AI. Với nền tảng hạ tầng số mạnh, lộ trình chiến lược rõ ràng và mức độ sẵn sàng cao của doanh nghiệp, cả hai nước đang nhanh chóng chuyển từ thử nghiệm sang mở rộng áp dụng AI.

Cơ quan Quản lý Phát triển Công nghệ Singapore (IMDA) đã xây dựng các khuôn khổ năng lực và chương trình tăng tốc nhân tài, kết nối các ngành và nhà cung cấp đào tạo. Malaysia cũng đang tích hợp năng lực AI vào các chương trình chuyển đổi ngành như sản xuất, logistics và dịch vụ công.

Điều đó mang lại cho cả hai quốc gia một khởi đầu thuận lợi. Các doanh nghiệp (DN) đang chuyển từ các dự án thí điểm sang mở rộng quy trình làm việc AI ở các lĩnh vực tiếp thị, kỹ thuật và dịch vụ chuyên nghiệp.

Thị trường lao động đang chuyển sang các vị trí công việc kết hợp, giữa thực thi kỹ thuật với việc ra quyết định được hỗ trợ bởi AI.

Ngược lại, Indonesia, Việt Nam và Philippines dù sở hữu hệ sinh thái công nghệ năng động và lực lượng lao động trẻ, nhưng quá trình áp dụng AI đang chậm hơn do nhiều rào cản. Khoảng cách kỹ năng đang ngày càng gia tăng khi tự động hóa tăng tốc. Các yếu tố như hạ tầng, khả năng tiếp cận đào tạo không đồng đều, chi phí điện toán cao đang làm chậm quá trình áp dụng.

Nhà tuyển dụng muốn nhân viên có năng lực AI. NLĐ muốn có cơ hội đào tạo. Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng và nguồn vốn không phải lúc nào cũng sẵn sàng.

NLĐ mong muốn được đào tạo, DN cần nhân lực có kỹ năng AI, nhưng nguồn lực và cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng kịp. Nếu những khoảng cách này vẫn tiếp diễn, khu vực có nguy cơ rơi vào tình trạng nền kinh tế AI hai tốc độ.

Những kỹ năng định hình lực lượng lao động thế hệ tiếp theo

Theo dữ liệu từ LinkedIn và khảo sát chuyển đổi số (CĐS) của Bain, nhu cầu đối với nhiều nhóm kỹ năng liên quan AI đang tăng nhanh.

Quản trị dữ liệu đang trở nên thiết yếu khi các tổ chức phụ thuộc vào khối lượng lớn dữ liệu nhạy cảm hoặc độc quyền. Mã hóa được hỗ trợ bởi AI đang mở rộng nhanh chóng, khi các kỹ sư sử dụng các công cụ để đẩy nhanh quá trình phát triển. Luồng công việc tiếp thị và nội dung được hỗ trợ bởi AI hiện là trọng tâm của thương mại số. Các hoạt động học máy (MLOps) đang phát triển khi các công ty chuyển từ giai đoạn thử nghiệm sang triển khai toàn diện.

Những kỹ năng này không chỉ dành riêng cho nhân viên công nghệ, chúng còn mở rộng sang các chiến lược gia kinh doanh, nhóm sản phẩm, bộ phận tài chính và vận hành tuyến đầu. Do đó, những NLĐ có thể kết hợp kiến ​​thức chuyên môn với sự thành thạo công cụ AI hiện có ưu thế lớn.

Nghiên cứu của AWS trên khắp châu Á - Thái Bình Dương cho thấy, những NLĐ áp dụng công cụ AI sớm sẽ có mức tăng lương nhanh hơn, năng suất cao hơn, khả năng linh hoạt trong công việc tốt hơn. Đồng thời, những công ty không đào tạo lại lực lượng lao động trung niên sẽ phải đối mặt với kết quả CĐS chậm hơn và sự bất ổn trong vận hành cao hơn.

Để giải quyết vấn đề này, các công ty sẽ cần áp dụng các chiến lược nhân sự đa tầng. Điều này bao gồm việc lồng ghép đào tạo năng lực AI vào phát triển chuyên môn, cập nhật kiến ​​trúc công việc để phản ánh các vai trò kết hợp và thiết kế lại quy trình làm việc. để thúc đẩy sự hợp tác được hỗ trợ bởi công cụ.

Nhiều DN đã tổ chức các khóa học nhỏ, triển khai các huấn luyện viên AI nội bộ và thiết lập các sandbox để nhân viên thử nghiệm một cách an toàn.

Xem xét lại chính sách lực lượng lao động và hệ thống đào tạo quốc gia

Dù nhiều chính phủ ASEAN đã khẳng định tầm quan trọng của AI, nhưng bước tiếp theo cần chuyển từ định hướng sang hành động cụ thể. Ưu tiên số một là bảo đảm khả năng tiếp cận đào tạo chất lượng cao cho lao động trung niên, khu vực nông thôn và các nhóm yếu thế.

Các lộ trình học nghề kết hợp kỹ năng về công nghệ, hướng dẫn và trải nghiệm thực tế trong ngành có thể giúp xây dựng nguồn nhân lực sẵn sàng cho công việc.

Hợp tác khu vực cũng rất quan trọng, khi các công ty hoạt động xuyên biên giới và yêu cầu các khung khổ kỹ năng hài hòa.

Chính phủ cũng cần giải quyết các rào cản về mặt cấu trúc, như khả năng chi trả cho điện toán, sự sẵn sàng của hạ tầng dữ liệu và kết nối nông thôn. Những thách thức này hạn chế sự tham gia và làm gia tăng bất bình đẳng. Một nền kinh tế AI toàn diện hơn đòi hỏi sự đầu tư có chủ đích.

Sự chuyển đổi lực lượng lao động diễn ra sớm hơn dự kiến

Điểm nổi bật nhất trong các báo cáo gần đây không phải là quy mô chuyển đổi, mà là tốc độ. Nhiều vị trí được coi là an toàn trước tự động hóa hiện đang được định hình lại nhờ sự hỗ trợ của AI.

Các chuyên gia tiếp thị đang sử dụng các công cụ tạo ra để cá nhân hóa chính xác. Các nhà tuyển dụng đang triển khai AI để sàng lọc nhân tài. Các kỹ sư đang đẩy nhanh chu kỳ phát triển với các trợ lý AI. Ngay cả các nhóm vận hành cũng đang sử dụng các thông tin chuyên sâu do AI thúc đẩy, để tối ưu hóa hậu cần và bảo trì.

AI không thay thế con người, mà nâng cao năng lực của con người. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi NLĐ phải thích nghi nhanh, và người sử dụng lao động phải cung cấp lộ trình đào tạo rõ ràng.

Ba năm tới sẽ quyết định liệu Đông Nam Á có khai thác được toàn bộ giá trị của AI hay rơi vào các mô hình áp dụng rời rạc, hạn chế tăng trưởng. Các công ty và chính phủ có cơ hội rõ ràng để định hình một thị trường lao động toàn diện và cạnh tranh. NLĐ có cơ hội tham gia vào các vai trò lai mới với mức lương cao, khả năng di động cao hơn và con đường sự nghiệp viên mãn hơn.

Trong kỷ nguyên AI, tốc độ đó sẽ còn mạnh mẽ hơn - và lực lượng lao động phải được chuẩn bị sẵn sàng./.