Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: Đổi mới sáng tạo cần cách tiếp cận mới để đóng góp cho tăng trưởng đất nước

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh: Đổi mới sáng tạo cần có cách tiếp cận mới. Đổi mới sáng tạo vẫn được hiểu là từ khoa học ra công nghệ, từ công nghệ ra chuyển đổi số. Nay cần làm theo cách mới. Đó là chuyển đổi số tạo ra môi trường tốt cho đổi mới, tạo ra nhu cầu phát triển công nghệ, đặt ra bài toán về nghiên cứu khoa học.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: Đổi mới sáng tạo cần cách tiếp cận mới để đóng góp cho tăng trưởng đất nước.

Chiều ngày 24/3/2025, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đã có buổi làm việc với khối các đơn vị đổi mới sáng tạo (ĐMST) gồm: Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp (DN) công nghệ, Cục ĐMST và Quỹ Đổi mới công nghệ Quốc gia. Cùng dự buổi làm việc có Thứ trưởng Bộ KH&CN Hoàng Minh và lãnh đạo các đơn vị thuộc Bộ.

Buổi làm việc diễn ra tích cực, hiệu quả khi Bộ trưởng trực tiếp trao đổi, khái quát các công việc và định hướng các nhiệm vụ cốt lõi cho ba đơn vị một cách cơ bản, đơn giản và cụ thể, theo đó, các đơn vị có thể thúc đẩy hoạt động ĐMST mạnh mẽ trong thời gian tới, đóng góp vào sự phát triển của đất nước.

Toàn cảnh buổi làm việc.

Thúc đẩy ĐMST mạnh mẽ, đóng góp cho GDP của đất nước tăng trưởng

Bộ KH&CN hiện nay đang là đơn vị nòng cốt để thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ (KH, CN), ĐMST và chuyển đổi số (CĐS) quốc gia.

Tại buổi làm việc, lãnh đạo ba đơn vị đã đề nghị Bộ trưởng định hướng mục tiêu, chỉ đạo các hoạt động thúc đẩy lĩnh vực ĐMST trong thời gian tới để ĐMST đóng góp vào “bộ ba” của Nghị quyết.

Theo định hướng của Bộ trưởng, "bộ ba" KH, CN, ĐMST và CĐS có mối liên kết khi KH, CN là nền tảng tạo ra tri thức và công cụ mới. ĐMST là động lực, nó chuyển hóa các tri thức, công cụ mới thành ý tưởng và giải pháp để giải quyết các bài toán kinh tế - xã hội. CĐS ra môi trường số và công cụ số để hiện thực hóa các ý tưởng, giải pháp ĐMST thành các sản phẩm, dịch vụ, quy trình, mô hình kinh doanh mới và phổ cập vào cuộc sống để tạo ra giá trị thực tế đóng góp cho phát triển kinh tế - xã hội.

KH, CN, ĐMST và CĐS phải nhằm vào mục tiêu cuối cùng là tăng năng lực cạnh tranh quốc gia, đóng góp vào phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

Theo đó, Bộ trưởng cho rằng chức năng, nhiệm vụ, công việc của cả ba đơn vị khối ĐMST cần được cụ thể, nên ánh xạ các công việc của ĐMST vào đời thực để từ đó diễn giải các nhiệm vụ, công việc đơn giản hơn. Từ việc cụ thể các công việc ĐMST, các cán bộ của đơn vị có thể hiểu bản chất các công việc của mình đến tận cùng và có thể thực hiện các công việc một cách khả thi.

Bộ trưởng chia sẻ nếu công việc có những điểm phức tạp hãy quay về với điểm cơ bản, định nghĩa ban đầu, tức là trở lại với cái đơn giản nhất của ĐMST. Trở về những điều cơ bản thì công việc sẽ đơn giản đi, làm cuộc sống dễ dàng hơn thay vì chúng vẫn thường tư duy theo kiểu A suy ra B suy ra C, mỗi lần thế lại xa cái gốc đi một chút và vì thế cái phía sau sẽ phức tạp hơn phía trước.

Bộ trưởng cũng cho biết, Luật KH&CN năm 2013 đang được sửa đổi và dự kiến Quốc hội sẽ thông qua vào tháng 5, trở thành Luật KHCN và ĐMST. Mặc dù ĐMST là một lĩnh vực mới, nhưng sẽ quyết định hiệu quả của KHCN và sẽ tạo ra tăng trưởng, năng lực cạnh tranh của đất nước. Vì vậy, buổi làm việc hôm nay với khối các đơn vị ĐMST có ý nghĩa như vậy bởi hoạt động ĐMST của Bộ cần được thúc đẩy nhiều hơn trong thời gian tới.

Nghĩ khác sẽ làm dễ hơn

Trao đổi chuyên sâu hơn với các đơn vị tại buổi làm việc, Bộ trưởng chia sẻ:“ĐMST là ứng dụng công nghệ mới để tạo ra sản phẩm dịch vụ, mô hình kinh doanh, quản trị mới. Chỉ đến lúc này, KHCN mới tạo ra giá trị thực tiễn, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thay đổi cuộc sống người dân”, Bộ trưởng trao đổi.

Trước đây, KHCN cơ bản chỉ có 1 sản phẩm, nên 50 năm trở về trước ít ai nói đến ĐMST, nhưng giờ một công nghệ có thể sinh ra cả ngàn ứng dụng, ngay cả nhà phát triển công nghệ cũng không nghĩ đến. “Đây là đặc điểm của Cách mạng công nghiệp 4.0, để từ công nghệ nền tảng, sinh ra các ứng dụng khác nhau cho các ngành khác nhau”.

Lần đầu tiên trong lịch sử, nhân loại đặt vấn đề tạo ra một sản phẩm, dịch vụ mới từ một nền tảng, công nghệ lõi phức tạp; làm ra một mô hình kinh doanh mới từ một công nghệ phức tạp của một quốc gia khác, đặt ngang với công nghệ lõi. Từ truớc đến nay, chưa ai nói đến điều này.

Bộ trưởng lấy ví dụ về giá trị của Airbnb “kinh hoàng” không kém gì Internet. Hay một học sinh học cấp 3 cũng có thể tham gia sáng tạo. Hay có nhiều công nghệ mang về không phát triển thêm không dùng được, ví dụ như AI. Theo đó, Bộ trưởng đề nghị các đơn vị cần phải hiểu rõ về ĐMST.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng: CĐS tạo ra môi trường tốt cho ĐMST, tạo ra nhu cầu phát triển công nghệ, đặt ra bài toán về nghiên cứu khoa học. Tức là cần đi từ dưới lên trên nhiều hơn, bắt buộc đi ngược lên”.

Bộ trưởng cho rằng theo cách truyền thống của ĐMST là từ khoa học ra công nghệ, từ công nghệ ra CĐS. Nay hãy làm theo cách mới là làm ngược lại. “CĐS tạo ra môi trường tốt cho ĐMST, tạo ra nhu cầu phát triển công nghệ, đặt ra bài toán về nghiên cứu khoa học. Tức là cần đi từ dưới lên trên nhiều hơn, bắt buộc đi ngược lên”.

Trao đổi về mối quan hệ “ba nhà” trong KHCN, Bộ trưởng cho biết cũng theo cách truyền thống là nhà nước, viện - trường, DN, nay cũng nên theo cách mới là ngược lại, đó là: DN, viện - trường, nhà nước. “DN chủ động mang vấn đề đến viện - trường. Khi DN và viện – trường “gặp nhau” rồi, nhà nước thì chắc chắn “ăn”. Phải thay đổi cách “tài trợ””.

Về hệ sinh thái ĐMST, Bộ trưởng định hướng hệ sinh thái phải có môi trường, giống như cái nhà + các chủ thể, thành phần sống trong nhà + cách tương tác. Các đặc điểm quan trọng của hệ sinh thái là phải có tương tác, tác động qua lại, liên kết, đồng phát triển. Hệ sinh thái phải có mục tiêu tạo ra giá trị và sự phát triển. Các chủ thể trong hệ sinh thái sẽ phát triển tốt hơn đứng một mình. Khi một chủ thể mạnh lên thì cả hệ sinh thái cùng hưởng lợi.

Bộ trưởng nhấn mạnh: “Cần phải định nghĩa hệ sinh thái rồi mới biết cách phát triển hệ sinh thái, xem gồm những đối tượng nào, quá trình tương tác giữa họ thế nào. Nhiệm vụ tạo ra hệ sinh thái này là việc quan trọng”.

Hệ sinh thái ĐMST Việt Nam cần gồm nhà nghiên cứu, chuyên gia, cố vấn, nhà tư vấn, DN, người tiêu dùng… Cần hỗ trợ hệ sinh thái đổi mới công nghệ. Nhà nước làm chính sách như chính sách thuế, hỗ trợ vay, vườn ươm là nuôi là dạy, hỗ trợ phát triển,… Nhà nước là hộ tiêu dùng lớn.

Theo Bộ trưởng, muốn hệ sinh thái phát triển phải đo lường, đánh giá hiệu quả đầu ra. Không đo lường, đánh giá được sẽ không xác định được ưu tiên, không biết tập trung vào đâu, sẽ lãng phí tiền đầu tư. Việc đầu tiên của các đơn vị là đánh giá số liệu về ĐMST.

Bộ trưởng cũng chỉ đạo xác định thứ tự ưu tiên công việc của các đơn vị là: làm bộ đo lường đánh giá, xây dựng hệ sinh thái, làm lại quỹ đổi mới công nghệ, trong đó có hoạt động hỗ trợ đổi mới công nghệ, việc tiếp theo là phát triển startup…

“ĐMST không chỉ là một ngành mới, mà là yếu tố quan trọng, phải được coi là động lực thúc đẩy nền kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. ĐMST chính là chìa khóa để kết nối khoa học và công nghệ vào thực tiễn, tạo ra các sản phẩm và dịch vụ mới, mang lại giá trị thực tiễn mạnh mẽ cho xã hội. Trong khi KHCN đã được coi là quốc sách, thì ĐMST mới thực sự là yếu tố quyết định để tạo ra sự chuyển biến mạnh mẽ và bền vững trong nền kinh tế”.

Bộ trưởng nhấn mạnh cần nhận thức: “ĐMST không chỉ là công nghệ hay sản phẩm mới mà là cách tiếp cận toàn diện để thay đổi mô hình kinh tế, tối ưu hóa quy trình, và làm mới các ngành nghề, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh quốc gia. ĐMST phải được đặt ngang tầm với KH, CN, trở thành nền tảng thúc đẩy mọi lĩnh vực khác”.

Bộ trưởng đề nghị các đơn vị sau buổi làm việc này cần hiểu cốt lõi công việc của mình. Khi tường minh, rõ, dễ hiểu, biết cách làm thì mới đưa các công việc vào “nghị sự”.

Để hiện thực hóa ĐMST, Bộ trưởng cũng chia sẻ lãnh đạo các đơn vị phải tạo ra môi trường làm việc thuận lợi, giúp cán bộ trong đơn vị dễ dàng thực hiện công việc và đạt kết quả thực tiễn. Ứng dụng công nghệ vào công việc nhiều hơn. “Cùng nhau, chúng ta sẽ tập trung vào việc thúc đẩy ĐMST và KH, CN để tạo ra sự thay đổi mạnh mẽ, trở thành động lực chính cho sự phát triển và tăng trưởng của nền kinh tế quốc gia”.

Đất nước đang đặt mục tiêu tăng trưởng 10%. Đảng và Nhà nước đã xác định tăng trưởng chính phải dựa trên KHCN, ĐMST và CĐS. Theo đó, Bộ trưởng nhấn mạnh: "KH, CN, ĐMST phải đóng góp đến 5%. Trong 5% đóng góp đó, ĐMST phải đóng góp 3%, CĐS là 1,5%, KHCN là 0,5%. ĐMST phải đóng góp chính. Theo đó, đây có thể được xem là lần đầu tiên trong lịch sử ngành mình có một mục tiêu đóng góp vào sự tăng trưởng GDP một cách tường minh”.