Bốn lưu ý khi sử dụng AI trong báo chí

Trí tuệ nhân tạo (AI) đã được ứng dụng rộng rãi tại các tòa soạn, ngay trong bối cảnh cả thế giới vẫn đang tranh luận về cách thức sử dụng hiệu quả và an toàn của công nghệ mới nổi này.

Mới đây, một nhóm chuyên gia và học giả đã thảo luận về cách AI đang định hình lại ngành báo chí, tại hội thảo do bà Jessica Mahone, Giám đốc nghiên cứu của Trung tâm Đổi mới và Bền vững truyền thông địa phương, Trường Báo chí và Truyền thông Hussman - Đại học Bắc Carolina (Hoa Kỳ) tổ chức.

Tại hội thảo, các chuyên gia và học giả đã thảo luận về tính minh bạch, việc xây dựng chính sách tòa soạn và ứng dụng AI trong hoạt động đưa tin, phổ cập tin tức.

Bài viết đề cập 4 yếu tố cần cân nhắc khi ứng dụng AI trong báo chí, được các chuyên gia nêu bật khi thảo luận tại hội thảo.

Tính minh bạch là chìa khóa

Theo khảo sát của dự án Trusting News, 94% độc giả muốn các nhà báo tiết lộ việc họ sử dụng AI. Việc này có thể thực hiện thông qua một ghi chú của biên tập viên về việc sử dụng AI trong bài viết.

Tờ 10th Street Journal, một ấn phẩm được hỗ trợ bởi AI thuộc kênh truyền thông sinh viên của Đại học Duke, là một ví dụ về tính minh bạch khi sử dụng AI. Tất cả các bài viết ứng dụng AI được xuất bản đều có thông tin: "Các bài viết trên tờ 10th Street Journal được tạo ra bởi AI và được con người biên tập".

Joel Luther, biên tập viên của tờ 10th Street Journal giải thích rằng, việc công khai thông tin sử dụng AI là giá trị quan trọng nhất đối với ấn phẩm này.

Mollie Muchna, quản lý dự án Trusting News cho biết, tính minh bạch cũng có thể được thể hiện qua việc đảm bảo thực thi chính sách AI và sử dụng công nghệ đáp ứng nhu cầu của bạn đọc. Mollie Muchna khuyến nghị, cần đưa thông tin về chính sách ứng dụng AI trên trang chủ hoặc cuối bài viết được xuất bản trên tờ báo để độc giả có thể dễ dàng tìm thấy.

Đồng quan điểm, Benjamin Toff, Phó Giáo sư kiêm Giám đốc Trung tâm Báo chí Minnesota cho rằng, độc giả ngày nay mong muốn sự minh bạch trong hoạt động báo chí. Ông nhận định, dù nhiều người có thể không chú ý đến việc tòa soạn hay bài viết có sử dụng AI, nhưng họ vẫn mong muốn có được thông tin một cách chính thức và rõ ràng về điều đó.

Tổ chức Trusting News hiện cung cấp một bộ công cụ hỗ trợ các tòa soạn xây dựng chính sách về AI. Theo bà Mollie Muchna, công cụ này không đưa ra hướng dẫn cụ thể về cách ứng dụng AI, mà khuyến khích tính minh bạch - đặc biệt là việc công khai chính sách sử dụng AI để mọi độc giả đều có thể dễ dàng nhìn thấy.

Xây dựng chính sách AI cho các đối tượng độc giả khác nhau

Marisa Porto, Chủ tịch UNC Knight, hay còn gọi là Quỹ Knight, một tổ chức từ thiện của Hoa Kỳ cung cấp các khoản tài trợ cho nghệ thuật, báo chí… cho biết, việc có một bộ quy tắc sử dụng, ứng dụng AI trong tòa soạn là rất quan trọng. Đối tượng độc giả của mỗi tòa soạn là khác nhau, vì vậy, những quy tắc, chính sách sử dụng AI cũng nên khác nhau.

Trong khi đó, Mollie Muchna chia sẻ thêm mức độ sử dụng AI phụ thuộc rất nhiều vào đối tượng độc giả. Một số độc giả am hiểu công nghệ và rộng mở với việc sử dụng AI, trong khi những độc giả khác có thể có định kiến ​​​​hơn về việc sử dụng AI.

Các công cụ AI cụ thể cũng quan trọng đối với đối tượng độc giả. Khảo sát tương tự từ Trusting News cho thấy, độc giả cảm thấy thoải mái hơn khi các nhà báo sử dụng AI để kiểm tra ngữ pháp hoặc ghi chép các cuộc phỏng vấn so với việc dịch thuật hoặc phân tích dữ liệu.

Những mối lo ngại về môi trường liên quan đến việc sử dụng AI - đặc biệt là lượng điện năng và nước khổng lồ cần thiết để vận hành các mô hình AI tạo sinh - cũng có thể là mối quan tâm đối với độc giả.

AI có thể giúp tác phẩm báo chí lan tỏa xa hơn

Phó Giáo sư Benjamin Toff dự báo, AI sẽ không thể thay thế được con người trong công việc báo chí, và giá trị của báo chí do con người thực hiện sẽ ngày càng tăng. Tuy nhiên, AI có thể được sử dụng để nhanh chóng chuyển các thông tin gốc thành các định dạng khác nhau xuất bản trên nhiều nền tảng, chẳng hạn như bài đăng trên Instagram hoặc video TikTok. Điều này có thể giúp các tòa soạn tiếp cận đối tượng độc giả bị phân mảnh, với các sở thích khác nhau về việc “tiêu thụ” tin tức.

Về mặt phát triển bền vững lâu dài, Chủ tịch UNC Knight Marisa Porto cho rằng, AI có thể giúp các tổ chức tin tức địa phương tạo ra doanh thu và đưa ra quyết định kinh doanh tốt hơn.

Đối với các tòa soạn sử dụng mô hình đăng ký đọc báo, có thể sử dụng AI để phân tích sở thích của độc giả và cải thiện mức độ hài lòng của họ với nội dung do hãng tin cung cấp, dù cần phải cân nhắc cẩn trọng về vấn đề bảo mật dữ liệu cá nhân. Ngoài ra, AI cũng có thể phân tích dữ liệu kinh doanh để hỗ trợ ra quyết định cho tổ chức.

Phó Giáo sư Benjamin Toff dẫn chứng về chatbot AI của tờ The Washington Post có tên Climate Answers - công cụ chỉ sử dụng nội dung từ chính các bài báo của tòa soạn để trả lời câu hỏi của độc giả. Một ví dụ cho thấy, AI giúp nội dung của tờ báo được phổ cập rộng hơn. Ông cho rằng, mô hình này giải quyết được hai vấn đề: bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của các bài báo, và tăng doanh thu trực tuyến.

Các nhà báo cần được trang bị kiến thức về AI

Việc sử dụng AI một cách khéo léo và có đạo đức trong báo chí bắt đầu từ việc tham gia đào tạo về AI. Marisa Porto tin rằng, chương trình giảng dạy báo chí nên bao gồm lịch sử của AI và AI tạo sinh, sự khác biệt giữa các công nghệ này, đạo đức đằng sau sự phát triển và sử dụng chúng.

Bên cạnh đó, các nhà báo cũng cần có trình độ hiểu biết về truyền thông ở mức giúp họ nhận diện được nội dung do AI tạo ra. Ví dụ, theo Phó Giáo sư Benjamin Toff, các nhà báo cần có công cụ để xác minh xem giọng nói ở đầu dây bên kia là do AI tạo ra hay là của nhân vật phỏng vấn thật.

Các chuyên gia tại hội thảo cũng đã bày tỏ quan ngại về việc sử dụng AI. Như Porto nói, công nghệ cần được kiểm soát bởi con người. Bà tin tưởng rằng, các nhà báo sẽ góp phần xây dựng những “hàng rào an toàn”, cần thiết cho việc tích hợp AI một cách bền vững trong lĩnh vực báo chí./.