Chuyên gia hiến kế: “Làm sao để biến Hoà Lạc thành Silicon Valley của Việt Nam?”

Những góc nhìn từ các nhà quản lý, chuyên gia công nghệ, doanh nghiệp đều cho rằng, muốn Khu công nghệ cao Hòa Lạc bứt phá thì phải có hệ sinh thái đầy đủ, quy hoạch, giao thông và hạ tầng xã hội đồng bộ. Và quan trọng hơn cả, cần một mô hình vận hành để xây dựng Hòa Lạc không chỉ là khu công nghệ cao, mà trở thành đô thị khoa học, đủ sức hút để giữ chân nhân tài và nuôi dưỡng đổi mới sáng tạo ở quy mô quốc gia.

4 yếu tố cốt lõi xây dựng khu công nghệ cao thành công

Tại hội thảo khoa học: "Giải pháp phát triển Khu công nghệ cao Hoà Lạc đến năm 2030, tầm nhìn đến năn 2045" do Ban Quản lý các Khu công nghệ cao và Khu công nghiệp tổ chức sáng 3/12, ông Nguyễn Tử Quảng, CEO Tập đoàn BKAV cho rằng, trong nhiều thập kỷ, chúng ta vẫn đau đáu câu hỏi: Vì sao những mô hình như Silicon Valley (Mỹ), Tân Trúc (Đài Loan) hay Trung Quan Thôn (Trung Quốc) thành công, còn Hòa Lạc - khởi công từ năm 1998 vẫn chưa đạt kỳ vọng? Đúc kết trải nghiệm trực tiếp tại Silicon Valley và Trung Quan Thôn, cùng quá trình 24 năm xây dựng BKAV giúp ông Quảng nhận ra bản chất vấn đề nằm ở cấu trúc nền tảng của hệ sinh thái công nghệ cao.

Theo ông Quảng, điều thường thấy khi đến thăm các mô hình thành công trên thế giới là những tòa nhà hiện đại, những tập đoàn hàng đầu. Nhưng “ánh hào quang” đó không phải điểm khởi đầu. Silicon Valley bắt đầu từ những gara nhỏ - nơi HP, Intel hay sau này Google hình thành; Trung Quan Thôn khởi nguồn từ một nhà nghiên cứu đơn độc cố gắng lập công ty tư nhân đầu tiên của Trung Quốc…

Hội thảo khoa học: "Giải pháp phát triển Khu công nghệ cao Hoà Lạc đến năm 2030, tầm nhìn đến năn 2045" do Ban Quản lý các Khu công nghệ cao và Khu công nghiệp tổ chức.

Dù bối cảnh khác nhau, các mô hình thành công đều hội tụ 4 yếu tố cốt lõi: Một “kiến trúc sư trưởng”, người dấn thân, có tầm nhìn, kết nối trường đại học - doanh nghiệp - nhà nước; Một đại học kỹ thuật hàng đầu, làm trung tâm cung cấp nhân lực và tư duy công nghệ - như vai trò của Stanford, Berkeley hay Thanh Hoa; Doanh nghiệp dẫn dắt, trưởng thành từ môi trường đại học và sẵn sàng “tất tay” vì công nghệ; Quỹ đầu tư mạo hiểm, giúp hiện thực hóa các ý tưởng ở giai đoạn khởi đầu khó khăn nhất.

Đối chiếu với Hòa Lạc, theo ông Quảng, chúng ta thiếu sự gắn kết bền chặt với một đại học kỹ thuật. Bên cạnh đó, Hòa Lạc cần được kết nối với khu Cầu Giấy - trung tâm doanh nghiệp công nghệ của Hà Nội để hình thành một Smart City kiểu mẫu, tạo không gian sáng tạo liên tục, trước khi mở rộng ra toàn Thủ đô và cả nước. Nếu xây đúng cách, với sự vào cuộc đồng bộ của hệ thống chính trị, ông Quảng bày to niềm tin Hòa Lạc có thể trở thành Silicon Valley của Việt Nam.

Bà Dương Kiều Oanh, Trưởng Ban Chuyển đổi số và Vận hành số, Công ty TNHH Phần mềm FPT (FPT Software) cho rằng, hơn mười năm FPT hiện diện tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc đã cho thấy rõ tiềm năng phát triển của khu vực này. Từ mốc hơn 1.500 nhân sự năm 2013, FPT Software hiện đã có gần 6.000 người làm việc tại ba cơ sở tại Hòa Lạc, khẳng định đây là môi trường hoàn toàn có khả năng thu hút doanh nghiệp và lao động công nghệ cao khi có chính sách phù hợp và sự đầu tư đúng hướng.

Theo bà Oanh, yếu tố quyết định thành công vẫn là con người. Do đó, nhu cầu cấp thiết phải hoàn thiện cơ chế ưu đãi dành cho nhân lực công nghệ cao. Hiện định nghĩa “chuyên gia”, “cán bộ công nghệ cao” còn quá hẹp, khiến các chính sách như giảm thuế hay hỗ trợ thu nhập khó triển khai trong thực tế. Bà đề xuất xây dựng chính sách vay vốn, ưu đãi lãi suất cho nhóm lao động trẻ, phần lớn dưới 35 tuổi nhằm tạo điều kiện an cư để họ yên tâm lập nghiệp ở Hòa Lạc.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trương Việt Dũng; Trưởng Ban Quản lý các Khu công nghệ cao và Khu công nghiệp Vũ Xuân Hùng chủ trì phần thảo luận.

Về đổi mới sáng tạo, bà Oanh cho rằng Nhà nước cần công nhận chi phí R&D là chi phí hợp lệ để các nhóm nghiên cứu có thể thử nghiệm, chấp nhận rủi ro mà không bị ràng buộc bởi quy trình tài chính. Quan trọng hơn, cần tạo ra các “bài toán lớn” và các cộng đồng học thuật công nghệ đủ mạnh để thu hút nhân tài trong và ngoài nước. Khi đó, Hòa Lạc mới thực sự trở thành điểm đến của nguồn nhân lực chất lượng cao và trung tâm đổi mới sáng tạo của quốc gia.

Ông Nguyễn Duy Nhân, Phó Giám đốc VNPT Hà Nội nhấn mạnh, hạ tầng số phải trở thành “xương sống” trong tiến trình đưa Khu công nghệ cao Hòa Lạc trở thành hạt nhân đổi mới sáng tạo của Thủ đô. Riêng tại Hòa Lạc, trung tâm IDC tiêu chuẩn Uptime Tier III đã trở thành “nền móng dữ liệu” cho Thành phố, trong khi mạng cáp quang và các nền tảng Cloud, AI, Big Data, IoT, Blockchain đã sẵn sàng phục vụ doanh nghiệp công nghệ.

Tuy nhiên, theo ông Nhân, Khu công nghệ cao Hòa Lạc vẫn tồn tại một số điểm nghẽn hạ tầng viễn thông, đặc biệt là chất lượng phủ sóng di động và thiếu các vị trí lắp đặt trạm BTS. Hiện còn nhiều “vùng lõm” do doanh nghiệp trong khu chưa phát triển đồng bộ, mật độ cơ sở sản xuất nghiên cứu còn thưa, khiến chi phí đầu tư của nhà mạng rất cao. Bên cạnh đó, quy hoạch hạ tầng viễn thông chuyên ngành chưa được ban hành đầy đủ, làm giảm tốc độ triển khai công nghệ 5G - yếu tố then chốt cho IoT và tự động hóa.

Do đó, VNPT Hà Nội kiến nghị các cơ quan chức năng đẩy nhanh ban hành quy hoạch hạ tầng viễn thông, cho phép chia sẻ hạ tầng dùng chung để giảm chi phí xã hội, đồng thời số hóa 100% thủ tục hành chính, bảo đảm cơ chế “một cửa - một chạm” cho nhà đầu tư. Doanh nghiệp cũng đề xuất Khu công nghệ cao Hòa Lạc ưu tiên thử nghiệm công nghệ mới như 6G Sandbox và xây dựng hệ thống quản lý thông minh (Smart City) vận hành đồng bộ toàn khu.

“Với sự chỉ đạo của Thành phố và tinh thần đổi mới của Ban Quản lý, Khu công nghệ cao Hòa Lạc hoàn toàn có thể trở thành địa chỉ hấp dẫn hàng đầu của các tập đoàn công nghệ”, ông Nhân tin tưởng.

Ông Nguyễn Tử Quảng - CEO Tập đoàn BKAV nêu ý kiến.

Mở đường cho Quỹ đầu tư mạo hiểm

Góp ý và trao đổi tại hội thảo, ông Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ nhìn nhận thẳng thắn, sâu sắc về nguyên nhân khiến Khu công nghệ cao Hòa Lạc chưa đạt kỳ vọng sau gần ba thập kỷ hình thành. Theo đó, những hạn chế kéo dài nhiều năm của Khu công nghệ cao Hòa Lạc xuất phát chủ yếu từ việc hệ sinh thái công nghệ chưa đầy đủ.

Từ kinh nghiệm so sánh với các thung lũng công nghệ nổi tiếng, ông nêu rõ Hòa Lạc thiếu bốn thành tố then chốt: bộ máy quản lý có tầm nhìn (một “Kiến trúc sư trưởng”), cơ quan R&D mạnh, doanh nghiệp công nghệ dẫn dắt và đặc biệt là đầu tư mạo hiểm.

Trong đó, đầu tư mạo hiểm là mắt xích yếu nhất, khiến hoạt động khởi nghiệp sáng tạo không thể bứt phá. Phần lớn nguồn vốn mạo hiểm hiện đến từ nước ngoài, còn các quỹ trong nước “không dám” gọi tên đầu tư mạo hiểm do thiếu hành lang pháp lý rõ ràng.

Nguyên Bộ trưởng nhấn mạnh, không có đầu tư mạo hiểm thì không thể hình thành doanh nghiệp công nghệ quy mô lớn hay các sản phẩm đột phá. Ông ghi nhận tín hiệu tích cực khi Nghị quyết 57 và Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo mới đã lần đầu tiên đưa đầu tư mạo hiểm vào khuôn khổ pháp lý... tạo nền tảng ban đầu để các quỹ vận hành.

Ông cũng đánh giá cao việc Hà Nội thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm của Thành phố và kỳ vọng Hòa Lạc sẽ trở thành nơi thu hút các quỹ quốc gia, địa phương và nước ngoài hoạt động trực tiếp. “Không có quỹ đầu tư mạo hiểm, Hòa Lạc sẽ rất khó vươn tới mô hình một đô thị khoa học thực sự”, ông nhấn mạnh.

Bà Dương Kiều Oanh, Trưởng Ban Chuyển đổi số và Vận hành số, Công ty TNHH Phần mềm FPT (FPT Software) phát biểu.

Cũng tại hội thảo, ông Phạm Đại Dương, Phó Trưởng ban Chính sách Chiến lược Trung ương chia sẻ nhiều góc nhìn từ quá trình trực tiếp tham gia xây dựng Khu công nghệ cao Hòa Lạc ngay từ giai đoạn đầu. Hòa Lạc đã được định hình từ năm 1998, khi khu vực này “chưa có gì” từ đường sá đến trường đại học, đến nay, khu công nghệ cao đã có những kết quả quan trọng.

Tuy nhiên, theo Phó Trưởng ban Chính sách Chiến lược Trung ương, điểm nghẽn kéo dài nhiều năm của Hòa Lạc không nằm ở mô hình mà ở thể chế và cơ chế vận hành. Bước sang giai đoạn hiện nay, mô hình phù hợp nhất sẽ là “Đô thị khoa học”, nơi hạ tầng công nghệ phải đi liền với hạ tầng xã hội.

Ông Dương cho rằng nguyên nhân khiến nhiều nhà đầu tư chưa mặn mà lên Hòa Lạc chính là thiếu nhà ở, dịch vụ, tiện ích; những việc này “không thể trông chờ doanh nghiệp tự lo”. Do vậy, thành phố cần sớm ban hành một cơ chế đặc thù để giải quyết nhà ở cán bộ, công nhân viên; hoàn thiện dịch vụ đô thị; bổ sung các tiện ích đồng bộ như một khu đô thị hiện đại.

Song song với đó, ông nhấn mạnh việc thu hút đầu tư phải bám sát 11 công nghệ chiến lược. Hòa Lạc không phải khu công nghiệp “lấp đầy bằng mọi giá”, mà phải đặt ra tiêu chí sàng lọc nhà đầu tư, ưu tiên doanh nghiệp thật sự thuộc lĩnh vực công nghệ cao và đổi mới sáng tạo. Thứ hai là phải có tiêu chí để thu hút đầu tư. Ngoài ra, Ban quản lý khu phải thực sự “lăn xả”, chủ động phối hợp với các sở ngành, địa phương để tháo gỡ vướng mắc…

Ông Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, khẳng định rằng chìa khóa để Hòa Lạc thực sự bứt phá nằm ở công tác quy hoạch, và “quy hoạch phải đi trước một bước”.

Theo đó, quy hoạch của Hòa Lạc đã được phê duyệt qua nhiều giai đoạn với sự tham gia của nhiều chuyên gia hàng đầu quốc tế và trong nước. Tuy nhiên, theo ông Chính, bối cảnh phát triển mới của Hà Nội và yêu cầu từ Nghị quyết 15 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đòi hỏi phải rà soát, cập nhật và điều chỉnh quy hoạch một cách toàn diện.

Ông Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ phát biểu.

Ông nhấn mạnh rằng Khu công nghệ cao chỉ là một trong các phân khu của đô thị Hòa Lạc bên cạnh Đại học Quốc gia, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam… Vì vậy, quy hoạch phải thể hiện được tính liên thông, gắn kết toàn bộ không gian đô thị khoa học này.

Trọng tâm trong các đề xuất của ông Chính là phát triển hạ tầng giao thông để tạo sức hút thực sự, ưu tiên kết nối giao thông từ trung tâm Hà Nội lên khu vực này. Các trục kết nối then chốt gồm: cao tốc Hà Nội - Hòa Lạc; tuyến đường sắt đô thị số 5 từ Văn Cao lên Hòa Lạc; trục Hồ Tây - Ba Vì; cùng với Vành đai 4 đang xây dựng và Vành đai 5 đi qua khu vực. Khi các tuyến này được hoàn thiện, thời gian di chuyển của chuyên gia và nhà khoa học giữa Hòa Lạc và trung tâm Hà Nội có thể chỉ còn 15–30 phút, tạo điều kiện để hình thành một cực phát triển mới của Thủ đô.

Bên cạnh giao thông, ông Chính nhấn mạnh yêu cầu hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội trong phạm vi Khu công nghệ cao và các phân khu liên quan. Trước đây, nhóm quy hoạch đã xác định năm phân khu chức năng, bao gồm khu đại học, khu ở cho chuyên gia và cán bộ khoa học, cùng các khu đô thị vệ tinh để phục vụ khoảng một triệu cư dân. Theo ông, muốn thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, Hòa Lạc phải có đầy đủ tiện ích về y tế, giáo dục, thể thao, văn hóa và đời sống, “ở đây mọi thứ phải tốt”.

Một yêu cầu quan trọng được ông Chính nhấn mạnh là tích hợp yếu tố biến đổi khí hậu vào quy hoạch. Ông dẫn chứng tình trạng ngập úng bất thường ở nhiều địa phương thời gian qua để nhấn mạnh rằng Khu công nghệ cao Hòa Lạc, với mục tiêu trở thành trung tâm sáng tạo và trí tuệ phải sở hữu hệ thống thoát nước, xử lý nước thải, hạ tầng kỹ thuật và môi trường có khả năng chống chịu cao nhất. Nếu không tính toán đúng, những đợt mưa 600 - 700 mm, thậm chí như lên tới 1.000 mm, có thể gây ra rủi ro lớn cho khu đô thị.

“Khi quy hoạch được điều chỉnh đúng hướng, có liên kết vùng, có hạ tầng giao thông mạnh, có hệ thống hạ tầng kỹ thuật và xã hội đồng bộ, có năng lực ứng phó biến đổi khí hậu, Hòa Lạc sẽ trở thành một đô thị khoa học hấp dẫn hàng đầu. Làm tốt quy hoạch, người lên đây sẽ chỉ muốn ở lại đây”, ông Chính nói và khẳng định Hòa Lạc hoàn toàn có thể trở thành động lực phát triển mới của Thủ đô.