Đề xuất rút ngắn thời gian tối thiểu tham gia BHXH để được hưởng lương hưu

Luật Bảo hiểm xã hội quy định điều kiện thời gian tối thiểu tham gia BHXH để có cơ hội được hưởng chế độ hưu trí là đủ 20 năm, điều này dẫn đến nhiều người không tích lũy đủ số năm đóng BHXH để được hưởng lương hưu.

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội hiện đang đề nghị xây dựng Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) để khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật hiện hành.

Dự thảo tờ trình đề nghị xây dựng Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đang được Bộ Lao động Thương binh và Xã hội gửi Chính phủ, lấy ý kiến đến ngày 16/6. Đánh giá chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) hiện nay có nhiều bất cập, chưa phù hợp với tốc độ già hóa dân số, Bộ đề xuất sửa một số nội dung, trong đó có chế độ hưu trí.

Luật Bảo hiểm xã hội 2014 được Quốc hội thông qua ngày 20/11/2014, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/1/2016 (riêng quy định tại điểm b khoản 1 và khoản 2 Điều 2 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2018).

Theo Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, quá trình thực tiễn thực hiện Luật bảo hiểm xã hội 2014 đến nay đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập.

Theo quy định hiện nay thời gian tối thiểu tham gia BHXH để có cơ hội được hưởng chế độ hưu trí là đủ 20 năm.

Một trong những bất cập đó là quy định điều kiện về thời gian tối thiểu được hưởng lương hưu quá chặt chẽ, dẫn đến số người đang tham gia rời bỏ hệ thống BHXH trước tuổi nghỉ hưu khá lớn.

Luật Bảo hiểm xã hội 2014 quy định người lao động đủ tuổi nghỉ hưu trong điều kiện làm việc bình thường, đóng đủ 20 năm BHXH trở lên được hưởng lương hưu. Mức hưởng hàng tháng bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH và tương ứng với số năm đóng theo quy định.

Lãnh đạo Bộ phân tích, quy định này "quá chặt chẽ", 20 năm quá dài khiến nhiều lao động không thể tích lũy số năm đóng BHXH để được hưởng lương hưu. Cùng với tác động kinh tế, nhiều người nản lòng đã rời bỏ hệ thống BHXH. Về lâu dài, người già không có lương hưu sẽ tạo áp lực lớn cho xã hội khi phải bố trí nguồn lực đơn lẻ để bảo đảm an sinh, chăm sóc y tế. Nếu vẫn giữ quy định trên, diện bao phủ bảo hiểm xã hội sẽ không được thay đổi đáng kể.

Ngược lại, 10 năm đóng bảo hiểm xã hội là khoảng thời gian rất cần được quan tâm ở Việt Nam. Mục tiêu đến năm 2030, cả nước có khoảng 60% người trong độ tuổi lao động tham gia BHXH.

Theo tính toán của Bộ Lao động Thương binh và xã hội, nếu thay đổi theo phương án này sẽ khuyến khích người dân tham gia vào hệ thống, làm tăng nguồn thu vào Quỹ BHXH ngắn hạn và trung hạn; nguồn chi ngắn hạn, trung hạn và dài hạn cũng sẽ tăng. Người lao động sẽ được bảo vệ tốt hơn trước những rủi ro trong quá trình làm việc, hướng tới tuổi già có lương hưu.

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phân tích, với mức đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất 8% tiền lương từ phía người lao động, một năm đóng 0,96 tháng lương thì việc hưởng 2 tháng lương khi nhận BHXH một lần được xem như là có lãi, cùng với việc phải chờ đợi quá lâu để hưởng hưu trí sẽ khiến người lao động mong muốn được nhận BHXH một lần để đáp ứng các nhu cầu trước mắt.

Xuất phát từ những lý do nêu trên, Ban soạn thảo đề xuất sửa đổi điều kiện hưởng lương hưu, theo hướng giảm dần số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu từ 20 năm xuống còn 15, hướng tới 10 năm. Mức hưởng sẽ được tính toán phù hợp, tạo điều kiện cho người lao động cao tuổi, có số năm tham gia bảo hiểm xã hội thấp được hưởng quyền lợi.

Tham gia Bảo hiểm xã hội để an hưởng tuổi già.

Dự thảo bổ sung nhóm người tham gia BHXH bắt buộc, như chủ hộ kinh doanh cá thể, người quản lý doanh nghiệp, quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương; quy định cụ thể tham gia BHXH bắt buộc với lao động làm việc không trọn thời gian, công chức, viên chức, người hoạt động chuyên trách ở cấp xã...

Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) dự kiến trình Quốc hội xem xét cho ý kiến lần đầu tại kỳ họp tháng 12/2022 của Quốc hội khóa XV, thông qua vào tại kỳ họp tháng 5/2023 và có hiệu lực từ 1/1/2024.

 Minh Phương (t/h)