Quản lý số hóa và hậu kiểm thông minh nâng cao tính minh bạch của nhiệm vụ khoa học công nghệ

Việc áp dụng quản lý số hóa kết hợp cơ chế hậu kiểm thông minh đang tạo bước chuyển mạnh mẽ trong triển khai nhiệm vụ khoa học và công nghệ. Hệ thống quản trị vòng đời nhiệm vụ giúp giám sát tiến độ, công khai kết quả, minh bạch chi ngân sách và tài sản hình thành từ nghiên cứu, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý, giảm rủi ro và thúc đẩy môi trường khoa học công nghệ liêm chính, có trách nhiệm giải trình.

Thời gian qua, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo cùng 6 Nghị định hướng dẫn được ban hành định hướng tới chuyển đổi mạnh mẽ từ mô hình “tiền kiểm sang hậu kiểm” và áp dụng quản lý số hóa.

Theo đại diện Vụ Khoa học kỹ thuật và công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), trước đây, quy trình phê duyệt và triển khai các nhiệm vụ khoa học công nghệ thường mất nhiều thời gian do yêu cầu thẩm định, xét duyệt, phê chuẩn từng bước. Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo và Nghị định mới đã cắt giảm 4 nhóm rào cản hành chính chính, bao gồm:

Thứ nhất là, cắt bỏ tầng trung gian phê duyệt kế hoạch, thuyết minh: Các cơ quan chủ quản và đơn vị chủ trì được tự chủ hơn trong xác định nhiệm vụ, chỉ cần đăng ký và chịu trách nhiệm hậu kiểm.

Thứ hai là, chuẩn hóa và số hóa toàn bộ quy trình tuyển chọn, giao trực tiếp, nghiệm thu, thanh lý hợp đồng trên hệ thống điện tử quốc gia, thay vì hồ sơ giấy.

Thứ ba là, bỏ quy định xin ý kiến thủ công giữa các bộ, ngành, thay bằng quy trình chia sẻ dữ liệu liên thông qua nền tảng số.

Thứ tư là, đơn giản hóa cơ chế tài chính, cho phép áp dụng khoán chi đến sản phẩm cuối cùng, thay vì kiểm soát từng khoản chi phí nhỏ lẻ.

Cũng theo đại diện Vụ Khoa học kỹ thuật và công nghệ, nền tảng số quốc gia hiện nay được đánh giá là công cụ cốt lõi của “hậu kiểm thông minh”.

Cụ thể, nền tảng số quốc gia về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được thiết kế như một “hệ thống quản trị vòng đời nhiệm vụ”, bao gồm: Cơ sở dữ liệu thống nhất về chương trình, nhiệm vụ, kết quả, chi ngân sách và tài sản hình thành từ nhiệm vụ khoa học, công nghệ;

Công cụ giám sát thời gian thực: mọi nhiệm vụ đang thực hiện đều có dashboard (hay bảng điều khiển- một giao diện trực quan, tổng hợp và hiển thị dữ liệu dưới dạng biểu đồ, số liệu và bảng biểu một cách dễ hiểu) tiến độ, cảnh báo chậm trễ, vi phạm, và tự động kết nối với cơ quan kiểm toán;

Công khai kết quả nghiên cứu, báo cáo, sản phẩm đầu ra theo mức độ mở dữ liệu, giúp cộng đồng và doanh nghiệp dễ dàng truy cập, giảm nguy cơ trùng lặp và tăng tính minh bạch;

Tích hợp chữ ký số, hợp đồng điện tử và lưu vết dữ liệu để đảm bảo tính pháp lý, chống sửa đổi hồ sơ.

Bộ Khoa học và Công nghệ kỳ vọng hiệu quả của các chính sách này sẽ giúp tăng tốc độ đổi mới chính sách và thử nghiệm (sandbox) nhờ phản hồi dữ liệu theo thời gian thực.

Đồng thời, giảm mạnh chi phí hành chính và rủi ro tham nhũng, lợi ích nhóm; tạo môi trường khoa học liêm chính, minh bạch, có trách nhiệm giải trình- nền tảng cần thiết để Việt Nam hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia bền vững.