Đổi mới sáng tạo dưới góc nhìn quản lý nhà nước: Kiến tạo, hỗ trợ và dẫn dắt

Lần đầu tiên đổi mới sáng tạo được đặt ngang hàng với khoa học và công nghệ trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo năm 2025, vai trò của Nhà nước càng trở nên nổi bật với tư cách là người kiến tạo thể chế, hỗ trợ nguồn lực và dẫn dắt định hướng phát triển.

Đổi mới sáng tạo đặt ngang hàng với khoa học và công nghệ trong khung pháp lý quốc gia

Trong bối cảnh khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang trở thành những trụ cột quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và năng lực cạnh tranh quốc gia, vai trò của Nhà nước trong quản lý hoạt động đổi mới sáng tạo càng trở nên then chốt.

Nhà nước không chỉ là người kiến tạo thể chế, ban hành chính sách và định hướng chiến lược, mà còn là lực lượng dẫn dắt, tạo lập môi trường pháp lý, hạ tầng và nguồn lực thuận lợi để các chủ thể trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo phát triển. Một nền quản lý nhà nước hiệu quả, linh hoạt và tầm nhìn dài hạn sẽ góp phần biến đổi mới sáng tạo thành động lực trung tâm của phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo Chu Thúc Đạt.

Theo ông Chu Thúc Đạt, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo năm 2025 được xem là dấu mốc quan trọng khi lần đầu tiên đặt đổi mới sáng tạo ngang hàng với khoa học và công nghệ trong khung pháp lý quốc gia. Luật quy định rõ, mọi hoạt động đổi mới sáng tạo - từ nghiên cứu, phát triển công nghệ đến thương mại hóa sản phẩm, khởi nghiệp sáng tạo và đổi mới mô hình kinh doanh - đều được Nhà nước hỗ trợ thông qua chính sách, nguồn lực và cơ chế quản lý linh hoạt.

Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo cho biết, nhiệm vụ khoa học và công nghệ tập trung vào việc tạo ra cái mới, tức là nghiên cứu, sáng tạo tri thức và công nghệ, thử nghiệm. Đây là giai đoạn rủi ro cao, cần sự đầu tư mồi từ Nhà nước để hình thành kết quả nghiên cứu có giá trị nền tảng cho tương lai. Cách tiếp cận quản lý phù hợp là lựa chọn các đề xuất tốt nhất, cấp kinh phí nghiên cứu, giám sát chặt chẽ quy trình khoa học và nghiệm thu tổng thể khi hoàn thành.

Trong khi đó, nhiệm vụ đổi mới sáng tạo lại tập trung vào việc đưa cái đã có vào đời sống, tức là thương mại hóa sản phẩm, đổi mới công nghệ trong doanh nghiệp, nâng cao năng suất, chất lượng, áp dụng tiêu chuẩn, sở hữu trí tuệ, hỗ trợ khởi nghiệp. Đây là giai đoạn gắn chặt với thực tiễn sản xuất - kinh doanh, rủi ro thấp hơn nghiên cứu nhưng lại chịu tác động mạnh từ thị trường. Cơ chế quản lý phù hợp là hỗ trợ trực tiếp doanh nghiệp, đơn giản hóa thủ tục, tài trợ theo từng kết quả hoặc hoạt động đã hoàn thành, chú trọng hiệu quả ứng dụng.

Chấp nhận rủi ro trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo

Vì vậy, quản lý hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chủ yếu theo nguyên tắc hậu kiểm, tập trung đánh giá kết quả thực hiện, không can thiệp vào phương pháp, quy trình thực hiện.

Kết quả đánh giá hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là căn cứ để điều chỉnh kế hoạch, nội dung, phương án phân bổ và bố trí ngân sách nhà nước; điều chỉnh số lượng người làm việc, sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; điều chỉnh chính sách ưu đãi về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Đáng chú ý là cần phải chấp nhận rủi ro trong hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đồng thời, cần xây dựng, vận hành và duy trì Nền tảng số quản lý khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo quốc gia tập trung, thống nhất, kết nối các cơ quan, tổ chức.

Để thúc đẩy phát triển hệ thống đổi mới sáng tạo, hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, ông Chu Thúc Đạt cũng cho rằng, trong thời gian tới cần phát triển hệ thống đổi mới sáng tạo hiện đại, đồng bộ ở quy mô quốc gia, ngành, địa phương, gắn với xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo trong toàn xã hội. Gắn kết hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo với nhu cầu của thị trường; xác định doanh nghiệp là trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo.

Nhà nước đầu tư xây dựng, phát triển, tham gia khai thác hạ tầng, mạng lưới, hệ sinh thái hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo trong nước, nước ngoài để kết nối hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia với quốc tế.