Dữ liệu trở thành “mỏ vàng” của ngân hàng số

Dữ liệu ngày nay không còn là yếu tố thứ yếu, mà trở thành tài sản chiến lược có thể “hóa vàng” nếu được khai thác hiệu quả. Nhiều ngân hàng đã mạnh tay đầu tư vào chuyển đổi số, coi việc xây dựng và quản trị dữ liệu là nền tảng then chốt cho thành công.

Ngân hàng truyền thống lùi bước, ngân hàng số lên ngôi

Trong kỷ nguyên dữ liệu, ngân hàng số không còn là sự lựa chọn, mà là con đường buộc phải đi. Tuy nhiên, đằng sau bức tranh tăng trưởng ấn tượng vẫn còn nhiều điểm nghẽn: từ kết nối dữ liệu với cơ sở dữ liệu dân cư, việc chia sẻ và khai thác dữ liệu cho mục đích nội bộ, cho tới những bài toán nan giải về bảo mật và quyền riêng tư.

Theo Ngân hàng Nhà nước (NHNN), gần 88% người trưởng thành đã có tài khoản ngân hàng; giá trị thanh toán không tiền mặt đạt mức gấp 25 lần GDP; trên 95% giao dịch thực hiện qua kênh số, thay vì tại quầy.

Sức dịch chuyển này buộc các ngân hàng quốc doanh như Agribank, VietinBank, Vietcombank, BIDV phải đóng cửa hơn 100 phòng giao dịch, bởi có tới 98% khách hàng đã quen với việc “bấm nút” trên ứng dụng thay vì xếp hàng ở chi nhánh.

Không chỉ là kênh thanh toán, nhiều nghiệp vụ cốt lõi đã được số hóa toàn diện: gửi tiết kiệm, mở tài khoản, phát hành thẻ, ví điện tử, chuyển tiền, thậm chí cả vay vốn. Hiện có ít nhất 28 tổ chức tín dụng triển khai cho vay trực tuyến, trong đó TPBank, VPBank, MB, Techcombank đã đưa hoạt động này trở thành mũi nhọn chiến lược, thay vì chỉ coi như “dịch vụ thêm thắt” cho khách hàng.

Đằng sau những bước tiến đó là cuộc cách mạng dữ liệu. Việc đối soát 119 triệu tài khoản cá nhân, 1,1 triệu tài khoản tổ chức từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư cùng dữ liệu tín dụng của hơn 54 triệu khách hàng đã giúp ngân hàng chuẩn hóa hồ sơ, minh bạch giao dịch và cá nhân hóa dịch vụ ở mức chưa từng có.

Minh chứng rõ nét là MB, nơi dữ liệu được coi như “sổ đỏ” để cấp tín dụng tín chấp. Chỉ riêng năm 2024, hơn 4.000 doanh nghiệp đã được vay vốn mà không cần tài sản đảm bảo, với thời gian xử lý rút ngắn tới 80%. VietinBank cũng đã đưa giải ngân online cho khách hàng doanh nghiệp thành thường nhật, với hơn 87.000 giao dịch, giá trị vượt 270.000 tỷ đồng, chiếm tới 36% tổng giải ngân.

Xu thế này không chỉ diễn ra tại Việt Nam. Nhiều định chế tài chính toàn cầu đã tự định vị mình là “công ty dữ liệu”, rót vốn mạnh cho kho dữ liệu, AI và chuyên gia phân tích để khai thác mỏ vàng mới.

Ngành ngân hàng Việt cũng đang đi theo hướng đó: từ ứng dụng căn cước công dân gắn chip để xác thực, kết nối với dữ liệu dân cư để làm sạch hồ sơ, đến việc tận dụng dữ liệu lớn từ viễn thông và mạng xã hội để chấm điểm tín dụng, nhận diện rủi ro và ngăn chặn gian lận.

Dữ liệu ngày nay không còn là yếu tố thứ yếu, mà trở thành tài sản chiến lược có thể “hóa vàng” nếu được khai thác hiệu quả. 

Thách thức và lối ra cho ngân hàng số

Tại Hội thảo và Triển lãm cấp cao thường niên ngành ngân hàng – Smart Banking 2025, với chủ đề “Đột phá chuyển đổi số ngành ngân hàng: Dữ liệu là nền tảng, khách hàng là trung tâm” (25/9), Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Phạm Tiến Dũng nhấn mạnh: dữ liệu phải đúng – đủ – sạch – sống, nhưng quan trọng hơn cả là khả năng khai thác hiệu quả.

Ông dẫn chứng: dù Bộ Công an đã cấp dữ liệu căn cước công dân, song trong nhiều thủ tục như làm hộ chiếu, visa, người dân vẫn phải xin xác nhận cư trú tại địa phương vì dữ liệu chưa được kết nối và khai thác đồng bộ giữa các cơ quan.

“Dữ liệu và khách hàng không thể tách rời. Không có khách hàng thì không có dữ liệu, còn dữ liệu nếu không được sử dụng thì cũng vô nghĩa. Đây chính là trọng tâm của ngành ngân hàng”, ông Dũng khẳng định.

Ở góc độ cơ quan quản lý dữ liệu, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia (Bộ Công an), Phó Chủ tịch Hiệp hội Dữ liệu quốc gia nhìn nhận: dữ liệu chính là “tài nguyên mới” của nền kinh tế, là “mỏ vàng” mà ngân hàng đang nắm giữ.

Song con đường biến dữ liệu thành sức mạnh thực sự vẫn đầy chông gai. Dữ liệu thu thập từ nhiều nguồn thường bị trùng lặp, sai lệch, thiếu cập nhật. Các nỗ lực kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư mới chỉ là bước khởi đầu; dữ liệu ngành ngân hàng vẫn chưa liên thông trọn vẹn với thuế, hải quan, đất đai, doanh nghiệp… Điều này hạn chế khả năng tạo ra sản phẩm – dịch vụ mới, cũng như khiến ngân hàng khó khai thác nguồn dữ liệu ngoài ngành để thấu hiểu khách hàng sâu hơn.

Theo Thiếu tướng Cương, thách thức lớn nhất lại nằm ở bảo mật và quyền riêng tư. Xử lý dữ liệu ở quy mô lớn đòi hỏi tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc bảo vệ dữ liệu cá nhân; đồng thời, văn hóa bảo mật phải được thấm nhuần ở mọi cấp độ trong hệ thống ngân hàng. Cùng với đó, ngành buộc phải đầu tư vào các giải pháp an ninh mạng hiện đại nhằm chống rò rỉ, tấn công và đánh cắp dữ liệu.

Từ thực tiễn triển khai, ông Nguyễn Hưng, Tổng Giám đốc TPBank cho biết ngân hàng của ông đã xây dựng trung tâm dữ liệu riêng, tập trung vào việc làm sạch dữ liệu, ngăn ngừa thất thoát, và tuyệt đối tuân thủ nguyên tắc bảo mật.

Ông nhấn mạnh: “Dữ liệu chỉ thực sự có giá trị khi được khai thác đúng cách, được mài giũa thành ‘kim cương’ để phục vụ kinh doanh và huấn luyện trí tuệ nhân tạo”.

Một thách thức khác đang nổi lên là việc tuân thủ Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân và các quy định pháp luật liên quan. Ngân hàng không thể khai thác dữ liệu khách hàng nếu thiếu sự đồng thuận từ chính chủ thể dữ liệu. Điều này không chỉ gia tăng trách nhiệm tuân thủ, mà còn buộc ngành ngân hàng phải đặt minh bạch và bảo vệ quyền lợi khách hàng ở vị trí trung tâm.