Giấc mơ chip 'Make in Vietnam'

Kỹ sư Lục Đức Trí, 38 tuổi, cựu sinh viên Trường ĐH Quốc tế (ĐHQG TPHCM) nuôi dưỡng ước mơ làm chip của người Việt bằng việc phát triển đội ngũ kỹ sư thiết kế vi mạch qua chương trình đào tạo miễn phí.

Đam mê vi mạch

Tốt nghiệp ngành Điện tử - Viễn thông, Trường Đại học Quốc tế (Đại học Quốc gia TPHCM) năm 2009, kỹ sư Lục Đức Trí làm việc cho một số công ty chip của Nhật Bản, Mỹ.

Từng có thời gian sinh sống và làm việc tại những quốc gia này, anh nhận thấy kỹ sư Việt Nam không hề thua kém về khả năng thiết kế vi mạch. Về nước năm 2014, anh Trí cảm nhận rõ bối cảnh ngành vi mạch trong nước còn non trẻ. Khi tham gia các dự án thiết kế chip cùng một công ty Nhật Bản, anh ấp ủ giấc mơ làm chip “Make in Vietnam”.

Kỹ sư Lục Đức Trí (áo trắng) và các kỹ sư thiết kế vi mạch do mình đào tạo.

Vừa đi làm, Trí vừa dành hai ngày cuối tuần mở lớp dạy kiến thức thiết kế vi mạch cho 15 học viên đầu tiên tại một căn phòng cho thuê ở quận Bình Thạnh, TPHCM. Sau hơn 5 năm tổ chức, anh có trong tay hơn 40 kỹ sư thiết kế vi mạch. Trong số này, nhiều bạn trẻ mong muốn gắn bó lâu dài với anh. Những kỹ sư cùng chí hướng bắt đầu khởi nghiệp với Dự án VNChip Technology vào năm 2020 - một trong số ít doanh nghiệp vi mạch trong nước bên cạnh các “ông lớn” như FPT và Viettel.

Ngoài những kỹ sư làm việc tại văn phòng chính, số còn lại tham gia các dự án tại các doanh nghiệp vi mạch Nhật Bản, Hàn Quốc, Thượng Hải (Trung Quốc).

“Tham gia các dự án với nước ngoài giúp các kỹ sư thêm kinh nghiệm – vốn là yếu tố quan trọng nhất trong ngành này”, anh Trí nói và nhận thức rằng, để tham gia lĩnh vực này cần đầu tư rất nhiều chi phí cho máy móc, bản quyền thiết kế lên tới hàng triệu USD, trả lương kỹ sư, duy trì văn phòng... Do đó, anh chọn hướng đi riêng với tâm niệm “liệu cơm gắp mắm”.

Bằng các mối quan hệ có được khi làm việc tại doanh nghiệp FDI, anh tham gia vào các dự án sản xuất chip để có kinh phí duy trì hoạt động và theo đuổi giấc mơ tự chủ chip. “Phải làm việc thật tốt, vừa tích lũy kinh nghiệm, vừa xây dựng hình ảnh, tạo lòng tin cho công ty”, kỹ sư Trí chia sẻ.

Khi được tín nhiệm, anh cùng nhóm được một công ty Nhật Bản giao thực hiện thiết kế chip dùng cho lĩnh vực trí tuệ nhân tạo trong vòng 6 tháng. Nhóm đảm nhiệm khâu backend trong quy trình thiết kế chip, tức công đoạn trước khi đưa vào nhà máy sản xuất hàng loạt.

Công đoạn này đòi hỏi kỹ sư phải có trình độ cao và nhiều kinh nghiệm. Trong giai đoạn nước rút, có thời điểm đội ngũ kỹ sư phải làm việc đến 2 - 3 giờ sáng để kịp tiến độ. Áp lực là vậy, nhưng nhờ các dự án này, Trí vừa có nguồn thu duy trì hoạt động, vừa tích lũy kinh nghiệm để nâng tầm kỹ sư vi mạch Việt.

Lục Đức Trí (trái) và đại diện hãng Cadence thực hiện nghi thức hợp tác đào tạo nhân lực vi mạch.

Đào tạo miễn phí

Lục Đức Trí dự định trong 5 năm tới sẽ phát triển đội ngũ 100 - 200 kỹ sư chuyên môn cao. Khi tích lũy đủ nguồn lực, anh sẽ mở thêm mảng R&D với khát vọng làm ra chip do người Việt thiết kế và sở hữu. Quá trình này bắt đầu từ nghiên cứu và phát triển lõi IPs, đến xây dựng kiến trúc và yêu cầu kỹ thuật của chip. Công đoạn này rất khó và tốn kém, đòi hỏi kỹ sư phải đi từng bước chậm chắc.

“Để cạnh tranh được với chip nước ngoài về giá là một thử thách vô cùng lớn. Có như vậy mới có cơ hội tạo ra chip do mình tự chủ”, anh Trí nói.

Trong giai đoạn 10 năm tới, anh kêu gọi đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất. Theo anh, việc này sẽ giúp doanh nghiệp giảm chi phí, tăng sức cạnh tranh của sản phẩm. Ngoài ra, nhà máy còn có thể hỗ trợ các doanh nghiệp khác làm R&D - tức có nơi sản xuất để đánh giá sản phẩm chip do mình nghiên cứu.

“Đây là một chặng đường rất dài cho giấc mơ chip Việt Nam”, anh nói và tin rằng nếu làm chủ được các khâu quan trọng trong chuỗi giá trị ngành chip ở tiến trình 65 - 90 nanomet, thị trường trong nước và khu vực vẫn còn rất rộng mở. Để làm được điều đó, cần một nguồn nhân lực chất lượng cao, cùng sự tham gia của nhiều doanh nghiệp và nhà trường trong đào tạo.

Tháng 4/2025, kỹ sư Trí cùng các cộng sự và đối tác là Công ty Cadence (Mỹ) thành lập Viện Nghiên cứu và Phát triển Công nghệ bán dẫn VNChip, nhằm phát triển đội ngũ nhân lực cho quốc gia với chương trình đào tạo hoàn toàn miễn phí. Mục tiêu là đào tạo khoảng 100 kỹ sư thiết kế vi mạch mỗi năm.

Cụ thể, anh và Cadence - đơn vị chuyên cung cấp bản quyền thiết kế chip sẽ tuyển chọn và huấn luyện sinh viên năm cuối các ngành điện - điện tử, công nghệ thông tin và ngành liên quan để nắm vững kiến thức, kỹ năng, trở thành kỹ sư làm việc tại các doanh nghiệp vi mạch.

Sinh viên sẽ tham gia khóa học kéo dài 3 tháng, đồng thời tham gia các dự án thiết kế chip với đối tác để nâng cao kỹ năng. Anh kỳ vọng sinh viên tham gia chương trình sẽ đạt năng lực tương đương kỹ sư có 1 - 2 năm kinh nghiệm. Chương trình tập trung vào các mảng như RTL Design, Custom Layout, Analog Design… Kết thúc khóa học, học viên được cấp chứng chỉ của Cadence.

“Chúng tôi mong muốn hoạt động của viện trở thành nơi tập trung nhân tài ngành bán dẫn, đóng góp khoảng 100 kỹ sư mỗi năm, góp phần vào chiến lược đào tạo 50.000 kỹ sư của Việt Nam đến năm 2030”, anh Trí chia sẻ.

Mục tiêu chương trình đào tạo là phát triển năng lực kỹ sư có thể làm việc hiệu quả trong môi trường doanh nghiệp. Khi đội ngũ kỹ sư giỏi được nhân rộng, sẽ thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực, mở ra cơ hội hợp tác và thực hiện các dự án vi mạch. Để tham gia chương trình, sinh viên cần gửi bảng điểm, qua vòng sàng lọc, được hướng nghiệp, làm bài kiểm tra đánh giá năng lực và phỏng vấn để đủ điều kiện học tập.

Về nghiên cứu và phát triển, Viện sẽ sử dụng nguồn nhân lực hiện có, phối hợp với các đại học quốc tế và doanh nghiệp nước ngoài để chia sẻ nguồn lực, cùng thực hiện các dự án nhằm tạo ra sản phẩm chip hoàn chỉnh.

Theo anh Trí, để cho ra đời sản phẩm “Make in Vietnam” cần ít nhất 5 -10 năm nghiên cứu. Để thu hút nhiều người theo ngành vi mạch, anh cho rằng ngoài đầu tư tài chính phát triển phòng lab, nhà máy sản xuất, Nhà nước cần có cơ chế tác động đến thị trường.

Anh đề xuất Chính phủ khuyến khích doanh nghiệp Nhà nước tiên phong đặt hàng các dự án vi mạch và cam kết đầu ra nếu sản phẩm đảm bảo chất lượng. “Có như vậy, ngành vi mạch mới có thị trường ban đầu để tiếp tục phát triển chip nội địa phục vụ nhiều lĩnh vực khác nhau”, anh nói.