Giải pháp đẩy mạnh chương trình “mỗi xã một sản phẩm” ở tỉnh Quảng Trị

Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) là chương trình phát triển kinh tế khu vực nông thôn theo hướng phát triển nội lực và gia tăng giá trị. Nhờ có OCOP mà nhiều mặt hàng, sản phẩm nông sản từ làng xã đã bước ra thị trường với chất lượng đạt tiêu chuẩn, giải quyết hàng loạt vấn đề ở nông thôn. Sau hơn ba năm triển khai thực hiện, tỉnh Quảng Trị tiếp tục tập trung thực hiện chương trình OCOP với kỳ vọng sẽ tạo sức bật mới cho nông nghiệp, nông thôn và nông dân; thúc đẩy phát triển kinh tế và xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn hiện nay.

Sản phẩm OCOP được bán tại TP. Đông Hà.

Trong sự nghiệp xây dựng đất nước hiện nay, nông nghiệp, nông dân và nông thôn luôn giữ một vai trò vô cùng quan trọng, góp phần đảm bảo an ninh lương thực, phát triển kinh tế - xã hội bền vững, cũng như giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc và giữ vững ổn định chính trị, bảo đảm quốc phòng an ninh. Vì vậy, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách nhằm thúc đẩy lĩnh vực này phát triển.

Trong thời gian qua phải kể đến Quyết định số 490/QĐ-TTg, của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 07 tháng 05 năm 2018 Phê duyệt Chương trình mỗi xã một sản phẩm giai đoạn 2018–2020 (tên tiếng Anh là: One commune one product, gọi tắt là chương trình OCOP).

Trên cơ sở đó, Tỉnh ủy Quảng Trị đã ban hành Nghị quyết số 04-NQ/TU, ngày 20/4/2017 về đẩy mạnh cơ cấu lại nông nghiệp gắn với thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới tỉnh Quảng Trị, giai đoạn 2017-2020 định hướng đến năm 2025; Hội đồng nhân dân tỉnh Quảng Trị cũng đã ban hành Nghị quyết số 23/2017/NQ-HĐND ngày 23/5/2017 về hỗ trợ một số cây trồng con nuôi tạo sản phẩm chủ lực có lợi thế cạnh tranh trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2017-2020, định hướng đến năm 2025; Nghị quyết số 30/2017/NQ-HĐND, ngày 14/12/2017 về xây dựng nông thôn mới để thúc đẩy phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng sạch, an toàn sinh học, gắn với xây dựng nông thôn mới, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống người dân nông thôn trên địa bàn toàn tỉnh.

Đặc biệt, sau khi có Quyết định số 490/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, Tỉnh ủy Quảng Trị đã chỉ đạo UBND tỉnh ban hành Kế hoạch số 4565/KH-UBND, ngày 17/10/2018 xác định: mục tiêu, phạm vi, đối tượng, nguyên tắc và lộ trình triển khai thực hiện Chương trình OCOP trên địa bàn khu vực nông thôn và khuyến khích thực hiện ở cả khu vực đô thị.

Trọng tâm của Chương trình OCOP là phát triển sản phẩm nông nghiệp, phi nông nghiệp, dịch vụ có lợi thế ở mỗi địa phương theo chuỗi giá trị, do các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã, tổ hợp tác, các làng nghề, các hộ sản xuất có đăng ký kinh doanh làm chủ thể thực hiện; Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, ban hành khung pháp lý và cơ chế, chính sách để hỗ trợ thực hiện.

Thông qua việc phát triển sản xuất tại khu vực nông thôn, góp phần thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn; thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn hợp lý, bảo vệ môi trường và bảo tồn những giá trị truyền thống tốt đẹp của nông thôn.

Bên cạnh đó, chương trình OCOP là nội dung trọng tâm trong xây dựng nông thôn mới Quảng Trị giai đoạn 2018 - 2020 và định hướng đến 2030. Vì vậy, thực hiện có hiệu quả Chương trình OCOP, tỉnh Quảng Trị kỳ vọng sẽ mang lại nhiều thay đổi trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp, đồng thời nâng cao thương hiệu giá trị các sản phẩm đặc thù của địa phương, nâng cao thu nhập cho người dân.

Từ năm 2019 đến nay, UBND tỉnh cùng với các địa phương trong tỉnh đã tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền nhằm giúp cán bộ và chủ thể bao gồm các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hợp tác xã, tổ hợp tác, làng nghề, các hộ sản xuất kinh doanh hiểu được mục đích, ý nghĩa mà chương trình OCOP muốn hướng đến.

Ban điều hành Chương trình OCOP tỉnh cũng đã tổ chức Hội nghị tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ cho hơn 280 cán bộ từ cấp tỉnh đến xã, mở các lớp tập huấn về OCOP cho các chủ thể sản xuất trên địa bàn tỉnh; đồng thời mời Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển hệ thống Nông nghiệp tư vấn tổng thể thực hiện chương trình OCOP gồm: công tác khảo sát đánh giá, đào tạo tập huấn, tư vấn chủ thể, hỗ trợ phát triển sản phẩm, phân hạng sản phẩm và tổng kết đánh giá rút kinh nghiệm triển khai thực hiện, lập kế hoạch triển khai năm 2020.

Một số sản phẩm dự thi chương trình OCOP năm 2020.

Trong thời gian qua, việc thực hiện Chương trình OCOP tại các địa phương được triển khai đồng bộ, lồng ghép vào Chương trình phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới, nâng cao đời sống nông dân, nhất là việc đẩy mạnh liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm, phát triển các chuỗi giá trị sản phẩm OCOP.  

Đến nay, toàn tỉnh Quảng Trị đã có 35 sản phẩm có chất lượng vượt trội, trong đó, có 6 nhóm sản phẩm, gồm: Thực phẩm, đồ uống, thảo dược, vải và may mặc, lưu niệm, nội thất và trang trí; dịch vụ du lịch nông thôn và có hơn 100 sản phẩm, vật phẩm tiềm năng có thể phát triển.

Đồng thời, trên địa bàn toàn tỉnh đã có 19 sản phẩm được chứng nhận là sản phẩm OCOP cấp tỉnh với 2 sản phẩm 4 sao và 17 sản phẩm 3 sao; có thêm 34 sản phẩm đề nghị công nhận 3-4 sao, trong đó có 1 sản phẩm 4 sao mới và 4 sản phẩm 3 sao năm 2019 nâng cấp lên 4 sao; có 78 sản phẩm được tiêu chuẩn hóa với sự tham gia của 53 đơn vị tổ chức kinh tế trên toàn tỉnh, vượt mục tiêu kế hoạch của tỉnh.

Ngoài ra, có gần 100 sản phẩm, vật phẩm tiềm năng có thể phát triển, tham gia chương trình OCOP.

Hiện nay, có 5 sản phẩm có doanh thu trên 20 tỉ đồng/năm gồm: Nước mắm, bún bánh, cá hấp, ném củ và cao dược liệu.

Trong năm 2020, tỉnh Quảng Trị tiếp tục có 43 sản phẩm tiêu biểu của 7/10 huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn tỉnh tham gia đánh giá, phân hạng các sản phẩm OCOP cấp tỉnh. Trong đó nhóm thực phẩm có 35 sản phẩm, nhóm thảo dược có 8 sản phẩm. Nếu như năm 2019 chỉ có 1 sản phẩm được chứng nhận quản lý chất lượng tiên tiến (hữu cơ, VietGap, ISO, HACCP...) thì năm nay có đến 5 sản phẩm được chứng nhận.

Hầu hết các chủ thể tham gia đã tuân thủ việc ghi nhãn mác đúng theo Nghị định 43/2017/NĐ-CP quy định nội dung trên nhãn hàng hóa, cách ghi nhãn hàng hóa lưu thông tại Việt Nam và hàng hóa nhập khẩu, cách ghi xuất xứ, định lượng, thông tin cảnh báo trên nhãn hàng hóa.

Hội đồng đã đánh giá, xếp hạng 38 sản phẩm OCOP của 7 địa phương, trong đó có 5 sản phẩm đạt mức điểm 4 sao, 33 sản phẩm đạt mức điểm 3 sao, 3 sản phẩm đạt mức điểm từ 40 đến dưới 50 điểm.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, trong quá trình triển khai Chương trình OCOP ở tỉnh Quảng Trị  vẫn đang còn một số tồn tại, hạn chế nhất định như:

- Việc triển khai thực hiện các nội dung và ban hành kế hoạch thực hiện còn chậm.

- Các sản phẩm sản xuất ra chất lượng chưa cao, số lượng ít, chưa có nhãn mác thương hiệu, chủ yếu xuất bán dưới dạng sản phẩm thô, giá trị gia tăng thấp, đời sống người dân còn khó khăn.

- Công tác xúc tiến thương mại chưa có chiến lược, giải pháp cụ thể nên chưa tạo được thương hiệu và đầu ra ổn định cho hàng hoá nông lâm sản của tỉnh.

- Thị trường nông thôn chưa được tổ chức tốt, các thành phần kinh tế và nông dân còn thiếu thông tin về thị trường, người tiêu dùng chưa thật sự tin tưởng về chất lượng sản phẩm.

Hiện nay, các sản phẩm OCOP của tỉnh vẫn chưa có mặt trong các siêu thị, hoặc ở chợ truyền thống trên địa bàn tỉnh, thậm chí nhiều người tiêu dùng chưa biết sản phẩm OCOP là gì. Một số sản phẩm đã được gắn sao chủ yếu tiêu thụ trên thị trường tự do, nhiều cơ sở muốn liên kết để đưa sản phẩm vào siêu thị nhưng chưa biết làm thế nào.

Trên thực tế, các đơn vị sản xuất sản phẩm OCOP chủ yếu là các hợp tác xã, hộ sản xuất, vì vậy mới chỉ mạnh về sản xuất mà còn yếu về thương mại hóa sản phẩm.

Vì vậy,  trong thời gian tới, để triển khai Chương trình OCOP có hiệu quả, các cấp, các ngành trên địa bàn tỉnh Quảng Trị  cần tiếp tục thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:

Một là, tiếp tục đẩy mạnh  công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức nhằm tạo được sự chuyển biến trong nhận thức đến các cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương trong toàn tỉnh về chương trình OCOP. Công tác tuyên truyền phải thông qua nhiều hình thức với những giải pháp, biện pháp cụ thể, thiết thực, đồng bộ và cần được triển khai sâu rộng.

Bên cạnh đó, phát huy tối đa vai trò của các phương tiện thông tin đại chúng và một số hình thức khác như: Pano, áp phích, đối thoại trực tiếp, hội nghị phổ biến quán triệt, họp thôn, tổ dân phố. Xây dựng các chuyên mục, chuyên trang về OCOP trên Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh, Báo Quảng Trị, Cổng thông tin điện tử tỉnh và Trang thông tin điện tử của các huyện.

Hai là, xây dựng, hoàn thiện tổ chức bộ máy, hệ thống tư vấn thực hiện OCOP. Muốn thực hiện thành công chương trình OCOP trước hết phải có bộ máy chuyên trách từ cấp tỉnh đến xã; hội đồng đánh giá sản phẩm cấp tỉnh, huyện. Những thành viên được lựa chọn vào trong bộ máy phải là những người am hiểu về chương trình OCOP, về thế mạnh và tiềm lực của các sản phẩm ở địa phương mình phụ trách. Xây dựng hệ thống hỗ trợ Chương trình OCOP: hệ thống tư vấn hỗ trợ, hệ thống đối tác OCOP, hệ thống sản xuất.

Ba là, cần thực hiện các chính sách hỗ trợ phát triển các loại cây con chủ lực, củng cố, hoàn thiện tổ chức sản xuất theo hướng liên kết giữa các hộ sản xuất với HTX và doanh nghiệp, sản xuất các sản phẩm truyền thống, dịch vụ có lợi thế đạt tiêu chuẩn.

Cùng với đó, đẩy mạnh các hoạt động chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ, xây dựng, công bố tiêu chuẩn, chất lượng, thương hiệu, tạo cho các sản phẩm có khả năng cạnh tranh trên thị trường, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, nâng cao thu nhập, đời sống cho người dân.

Phạm Xuân Ngọc