Khi tin giả trở thành mối đe dọa an ninh mạng trong thời đại AI

Sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo (AI) đang khiến tin giả bước sang một cấp độ nguy hiểm mới. Từ ảnh, video giả về thiên tai đến deepfake mạo danh cá nhân, tổ chức, tin giả không chỉ bóp méo thông tin mà còn trực tiếp đe dọa an ninh mạng và trật tự xã hội.

Tin giả không còn “vụng về” trong kỷ nguyên AI

Nếu như trước đây, tin giả trên không gian mạng thường dễ nhận diện bởi những lỗi cắt ghép thô sơ, hình ảnh mờ nhòe, chi tiết sai lệch rõ ràng, thì nay, với sự hỗ trợ của các công cụ AI, tin giả đã khoác lên mình một diện mạo hoàn toàn khác.

Đáng lo ngại hơn, AI cho phép việc sản xuất tin giả diễn ra với tốc độ nhanh, chi phí thấp và khả năng lan truyền rộng. Chỉ trong thời gian ngắn, một hình ảnh hoặc video giả mạo có thể được phát tán trên nhiều nền tảng mạng xã hội, từ Facebook, TikTok đến các nhóm kín trên Telegram, gây ra hiệu ứng đám đông và làm nhiễu loạn dòng chảy thông tin.

Thực tế cho thấy, trong các đợt bão lũ, thiên tai hoặc sự cố xã hội, không ít hình ảnh “hiện trường” được lan truyền mạnh mẽ nhưng sau đó được xác định là cắt ghép hoặc tạo dựng hoàn toàn bằng AI. Những nội dung này đánh trúng tâm lý lo lắng, tò mò của người dùng, khiến thông tin sai lệch lan nhanh hơn cả thông tin chính thống.

‎Dưới góc độ khoa học và công nghệ, tin giả sử dụng AI không đơn thuần là vấn đề truyền thông, mà đã trở thành một thách thức lớn đối với an ninh mạng. Nó làm suy giảm niềm tin của xã hội vào thông tin số, gây khó khăn cho công tác quản lý và tạo ra môi trường thuận lợi cho các hành vi lừa đảo, thao túng tâm lý và kích động dư luận.

Video người dân vùng lũ được làm bởi AI tràn lan trên mạng xã hội. (Ảnh cắt từ màn hình)

Nguy cơ thao túng dư luận, gây mất ổn định xã hội

Trao đổi với phóng viên, chuyên gia an ninh mạng Ngô Minh Hiếu (Hiếu PC) nhận định, xu hướng sử dụng AI để tạo ảnh và video giả về thiên tai, sự cố xã hội là một mối nguy rõ ràng và ngày càng gia tăng. Theo Hiếu PC, tin giả trong kỷ nguyên AI không chỉ lan nhanh hơn mà còn nguy hiểm hơn do đánh trúng cảm xúc và niềm tin của người tiếp nhận.

Những sản phẩm AI giả mạo có thể khiến thông tin bị bóp méo với tốc độ rất cao, gây hoang mang dư luận, đồng thời làm khó cơ quan quản lý trong quá trình xác minh và xử lý. Khi một hình ảnh hoặc video được tạo dựng quá giống thật, việc phân biệt thật giả trở nên vô cùng khó khăn, đặc biệt đối với người dùng phổ thông.

Không dừng lại ở đó, tin giả còn tạo điều kiện để các đối tượng xấu thao túng cảm xúc xã hội, kích động đám đông hoặc phục vụ cho các mục đích lừa đảo, trục lợi. Trong một số trường hợp, tin giả có thể được sử dụng để mạo danh cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp hoặc cá nhân có uy tín, từ đó dẫn dắt người dùng vào các kịch bản lừa đảo tinh vi.

Theo Hiếu PC, vấn đề cốt lõi nằm ở chỗ độ chân thật của các sản phẩm AI hiện nay đã đạt mức rất cao. Người dùng bình thường, nếu không có kỹ năng số và công cụ kiểm chứng, gần như không thể nhận diện được đâu là nội dung thật, đâu là nội dung bị tạo dựng. Đây chính là điểm khiến tin giả trong thời đại AI trở thành một mối đe dọa nghiêm trọng đối với an ninh mạng và trật tự thông tin.

Sự phát triển nhanh chóng của AI đang khiến tin giả bước sang một cấp độ nguy hiểm mới. (Ảnh minh họa).

Ở góc độ quản lý, việc xác minh, truy vết nguồn phát tán tin giả cũng trở nên phức tạp hơn khi các nội dung này được lan truyền qua nhiều lớp trung gian, tài khoản ẩn danh hoặc nền tảng xuyên biên giới. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc nâng cao năng lực giám sát, ứng dụng công nghệ và hoàn thiện hành lang pháp lý liên quan đến an toàn thông tin trên không gian mạng.

Nhận diện nội dung AI giả mạo và vai trò của kỹ năng số

Chuyên gia an ninh mạng Ngô Minh Hiếu cho rằng dù các sản phẩm AI ngày càng tinh vi thì cũng vẫn tồn tại một số dấu hiệu giúp người dùng nhận diện nội dung giả mạo nếu quan sát kỹ và có thói quen kiểm chứng thông tin.

Thứ nhất là các chi tiết bất thường trong hình ảnh hoặc video. Những lỗi như tay, mắt, răng, bóng đổ, kết cấu da không tự nhiên hoặc chữ trong ảnh bị méo, sai tỷ lệ là những dấu hiệu thường gặp trong sản phẩm do AI tạo ra. Với video deepfake, sự lệch pha giữa âm thanh và khẩu hình cũng là một điểm cần lưu ý.

Thứ hai là yếu tố ngữ cảnh. Các nội dung giả mạo thường mang tính giật gân, quá hoàn hảo hoặc gây sốc nhưng lại không xuất hiện trên các nguồn tin chính thống, báo chí uy tín hoặc kênh thông tin của cơ quan chức năng. Việc chỉ xuất hiện trong các bài đăng lan truyền nhanh trên mạng xã hội là một dấu hiệu đáng nghi ngờ.

Thứ ba là vấn đề nguồn gốc. Nhiều nội dung AI giả mạo không có đường dẫn chính thống, metadata bị xóa hoặc được đăng tải từ các tài khoản mới tạo, ít tương tác, không có lịch sử hoạt động rõ ràng. Đây là những đặc điểm phổ biến của các tài khoản dùng để phát tán tin giả.

Từ những dấu hiệu trên, chuyên gia an ninh mạng Hiếu PC nhấn mạnh rằng lời khuyên quan trọng nhất đối với người dùng là luôn kiểm tra chéo thông tin qua các nguồn tin chính thống trước khi tin hoặc chia sẻ bất kỳ hình ảnh, video nào lan truyền trên mạng. Việc “dừng lại một nhịp” để xác minh có thể giúp ngăn chặn sự lan rộng của tin giả và hạn chế những hệ lụy không đáng có.

Ở góc độ khoa học và công nghệ, việc nâng cao kỹ năng số cho cộng đồng được xem là giải pháp căn cơ. Khi người dùng có khả năng nhận diện, phân tích và đánh giá thông tin, tin giả dù tinh vi đến đâu cũng sẽ khó có “đất sống”. Song song với đó, các nền tảng công nghệ cần tăng cường công cụ phát hiện nội dung giả mạo, còn cơ quan quản lý cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý để xử lý nghiêm các hành vi tạo lập và phát tán tin giả.

Trong bối cảnh AI tiếp tục phát triển mạnh mẽ, cuộc chiến chống tin giả sẽ không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là bài toán về nhận thức, trách nhiệm xã hội và sự phối hợp giữa công nghệ, quản lý và người dùng. Nếu không có những giải pháp đồng bộ, tin giả trong thời đại AI hoàn toàn có thể trở thành một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với an ninh mạng và trật tự thông tin số./.