Tạo tin giả từ AI và mối đe dọa thật

Sự bùng nổ mạnh mẽ của các công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) đã mở ra một kỷ nguyên sáng tạo chưa từng có, nơi hình ảnh, văn bản, và video có thể được tạo ra gần như tức thì chỉ bằng vài dòng mô tả. Tuy nhiên, đi kèm với tiện ích không giới hạn đó là mối đe dọa nghiêm trọng từ việc lạm dụng công nghệ này để tạo ra và lan truyền thông tin sai sự thật, gây hoang mang dư luận và ảnh hưởng trực tiếp, tiêu cực đến an ninh, trật tự xã hội.

Sự thật bị bóp méo

Công cụ AI sinh tạo (Generative AI) cho phép người dùng tạo ra các hình ảnh, video hoặc văn bản có độ chân thực cao, thậm chí là hoàn hảo về mặt thị giác, chỉ trong vài phút. Chính sự dễ dàng và nhanh chóng này đã khiến nhiều người lạm dụng, tạo nên những câu chuyện, sự kiện không có thật rồi đăng tải công khai lên mạng xã hội, gây rối loạn thông tin và hiểu nhầm sâu sắc trong cộng đồng.

Những vụ việc bị Công an phát hiện và xử lý trong thời gian gần đây là bằng chứng rõ nét nhất. Mới đây, tại Lào Cai, Công an phường Cam Đường đã kịp thời phát hiện và xử phạt vi phạm hành chính đối với hai trường hợp: L. V. Ph (sinh năm 1994) và M. V. Ph (sinh năm 1989), chủ hai tài khoản mạng xã hội cá nhân và trang "Lào Cai Online".

Hành vi vi phạm là đăng tải hình ảnh một chiếc tàu đã được chỉnh sửa bằng công nghệ AI với nội dung sai sự thật, gây hiểu nhầm về cảnh tượng tàu trôi dạt tại khu vực đường An Dương Vương. Hành vi này, xuất phát từ ý định "câu view" hay "muốn thu hút tương tác" đơn thuần, lại trực tiếp tạo ra sự hoang mang trong cộng đồng về tình hình giao thông và quản lý đô thị.

Công an phường Cam Đường lập hồ sơ xử lý 2 trường hợp đăng tải thông tin sai sự thật lên mạng xã hội

Trước đó, ngày 24/7, tại Hà Nội, Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Công an Hà Nội) đã ra quyết định xử phạt hành chính đối với thanh niên N.V.D (trú tại Hà Nội) với mức phạt 7,5 triệu đồng. Trường hợp này sử dụng AI để tạo và đăng tải hình ảnh 1 nam thanh niên đang đứng bên 1 ô tô biển kiểm soát “Tập Nái” và ký nộp phạt với 1 chiến sĩ Cảnh sát giao thông giữa đường phố. Bức ảnh mang tính chất giả mạo, nhạy cảm đã gây ra nhiều tranh cãi và ảnh hưởng xấu đến uy tín của lực lượng chức năng.

Qua làm việc với cơ quan Công an, các đối tượng vi phạm đều nhận thức được hành vi của mình là sai, là do thiếu hiểu biết và cam kết nhận hoàn toàn trách nhiệm trước pháp luật. Công an phường Cam Đường và Công an Hà Nội đã xử phạt các trường hợp này về hành vi “Cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân” theo quy định.

Xử lý nghiêm hành vi vi phạm

AI là một công cụ có giá trị lớn đối với sự phát triển kinh tế - xã hội, nhưng việc lạm dụng AI tạo tin giả là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng, gây tổn hại không chỉ về vật chất mà còn làm xói mòn lòng tin, đe dọa an ninh quốc gia. Trước mối đe dọa từ lạm dụng AI tạo tin giả, pháp luật Việt Nam đã có những quy định rõ ràng và chế tài nghiêm khắc để xử lý, không dung thứ cho bất kỳ hành vi nào lợi dụng công nghệ để vi phạm pháp luật.

Luật sư Nguyễn Hoàng (Đoàn luật sư thành phố Hà Nội), nhận định, các hành vi sử dụng công nghệ AI để tạo và phát tán thông tin sai sự thật, dù chỉ là hình ảnh tĩnh hay Deepfake video, đều thuộc nhóm hành vi ''Cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật'' bị nghiêm cấm theo Luật An ninh mạng 2018 và Nghị định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực công nghệ thông tin.

Theo Luật sư Nguyễn Hoàng, tin giả được tạo ra bằng AI có độ chân thực rất cao, khiến hậu quả lừa đảo, gây rối trật tự công cộng trở nên nghiêm trọng hơn. Do đó, mức phạt hành chính có thể được áp dụng ở khung cao nhất (20 triệu đồng). Đặc biệt, nếu gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Người dân cần xây dựng "sức đề kháng" trước thông tin xấu độc. Ảnh minh họa

Công an thành phố Hà Nội nhận định, sự bùng nổ của các công cụ Trí tuệ nhân tạo đã mở ra thời kỳ sáng tạo chưa từng có. Chỉ với vài dòng mô tả, người dùng có thể tạo ra hình ảnh, văn bản, video một cách dễ dàng. Tuy nhiên, điều này khiến nhiều người lạm dụng để tạo nên những câu chuyện không có thật rồi đăng tải công khai.

Tác hại của tin giả AI là vô cùng lớn, không chỉ dừng lại ở việc gây thiệt hại cho cá nhân mà còn đe dọa trực tiếp đến nền tảng xã hội và an ninh quốc gia. Khi nội dung do AI tạo ra ngày càng trở nên tinh vi, người dân ngày càng hoài nghi về tính chính xác của thông tin trực tuyến, đặc biệt là các video, hình ảnh có độ chân thực cao. Điều này làm suy giảm lòng tin vào các phương tiện truyền thông chính thống, tạo cơ hội cho thông tin xấu độc lan truyền.

Trung tá Nguyễn Anh Đức - Trưởng Công an phường Ngọc Hà khuyến cáo người dân cần xây dựng "sức đề kháng" trước thông tin xấu độc: Cần thực hiện nghiêm nguyên tắc "Không tin, không thử, không lan truyền" những thông tin chưa được kiểm chứng, nhất là những nội dung gây sốc, liên quan đến an ninh trật tự, hoặc yêu cầu giao dịch tài chính. Người dân cần chú ý các dấu hiệu bất thường như: Âm thanh và hình ảnh không khớp (miệng nhân vật không khớp với giọng nói), giọng nói bị ngắt quãng, hoặc khuôn mặt có chi tiết bất thường (ánh sáng, bóng đổ không nhất quán). Khi nhận được cuộc gọi video từ người thân hoặc cán bộ yêu cầu chuyển tiền gấp, hãy bình tĩnh và thực hiện xác minh chéo qua một kênh liên lạc khác.

Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao - Công an thành phố Hà Nội cũng khuyến cáo người dân cần chú ý tuân thủ nghiêm các quy định của pháp luật, tránh việc lạm dụng các ứng dụng AI để đăng tải các nội dung vi phạm. Người trực tiếp tạo ra tin giả bằng AI hay người chủ động chia sẻ, lan truyền tin giả đó đều có thể bị xử lý. Khi phát hiện các nội dung tin giả, đặc biệt là tin giả do AI tạo ra, người dân cần chủ động báo cáo (report) với nền tảng mạng xã hội và cung cấp thông tin cho cơ quan Công an gần nhất để kịp thời ngăn chặn và xử lý nghiêm, góp phần bảo vệ an ninh trật tự xã hội.