Không tăng tốc đầu tư vào lao động, Việt Nam sẽ “hết giờ” thời cơ dân số vàng

“Chúng ta sẽ hết giờ để tranh thủ thời cơ dân số vàng và bắt kịp với các nền kinh tế mới nổi trong khu vực, nếu không tăng tốc đầu tư vào nguồn vốn con người và phát triển nhân lực có kỹ năng”

Ông Trương Anh Dũng, Tổng cục trưởng Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội phát biểu chiều 5/12.

TS.Trương Anh Dũng, Tổng cục trưởng Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chia sẻ quan điểm này khi tham luận tại Tọa đàm Bảo đảm an sinh xã hội và nguồn cung lao động trong quá trình phục hồi kinh tế, trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2021, chiều 5/12.

Dẫn kết quả từ Báo cáo “Tương lai việc làm” được Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF) công bố gần đây, ông Trương Anh Dũng cho biết, bất chấp tình hình kinh tế suy thoái hiện nay, phần lớn các nhà tuyển dụng đều nhận ra giá trị của việc đầu tư vào nguồn vốn con người.

Một báo cáo khác cũng được công bố tại diễn đàn này cho rằng, việc đầu tư quy mô rộng vào đào tạo nâng cao kỹ năng có tiềm năng thúc đẩy GDP tăng thêm 0,5-2%, tương đương với 6,5 nghìn tỷ USD vào năm 2030. Nhất là trong bối cảnh chỉ có 21% doanh nghiệp được khảo sát cho biết có thể sử dụng ngân sách của mình để hỗ trợ đào tạo lại và nâng cao kỹ năng cho nhân viên của họ.

Đối với Việt Nam, hiện đang ở thời kỳ dân số vàng với khoảng 55 triệu lao động, nhưng theo ông Dũng “điểm nghẽn” lại chính là chất lượng nguồn nhân lực, khi chỉ có khoảng 24,5% lao động có bằng cấp chứng chỉ.

Chỉ số kỹ năng và chất lượng đào tạo nghề tuy đã gia tăng ấn tượng trong thời gian vừa qua, tăng cao nhất trong ASEAN, nhưng trong xếp loại chung thì Việt Nam chỉ đứng ở vị trí 97/141 nước được xếp hạng, còn khoảng cách rất xa so với các nước Đông Bắc Á và ASEAN.

Trong khi đó, tỷ lệ người lao động được đào tạo trình độ đại học trở lên, nhưng làm những công việc đòi hỏi vị trí việc làm ở trình độ cao đẳng trở xuống lại tăng nhanh, trong 10 năm qua, tỷ lệ này tăng từ 2% lên đến 25%.

“Đây là một trong những nguyên nhân khiến năng suất lao động của chúng ta vẫn còn rất thấp, dù tăng trưởng kinh tế khá cao trong hơn 2 thập kỷ vừa qua. Chúng ta sẽ “hết giờ” để tranh thủ thời cơ dân số vàng và bắt kịp với các nền kinh tế mới nổi trong khu vực, nếu không tăng tốc đầu tư vào nguồn vốn con người và phát triển nhân lực có kỹ năng”, ông Dũng đánh giá.

Ông cũng cũng cho rằng, bốn đợt dịch bệnh Covid-19 tại Việt Nam vừa qua đã gây sức ép nặng nề về mọi mặt cho nền kinh tế Việt Nam nói chung và cho thị trường lao động nói riêng.

Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, tính riêng trong quý 3/2021, cả nước có hơn 28,2 triệu người từ 15 tuổi trở lên hứng chịu ảnh hưởng tiêu cực của đại dịch Covid-19, khoảng 1,3 triệu người đã phải rời TP.HCM và các tỉnh trọng điểm phía Nam để trở về quê.

“Các kịch bản phục hồi có thể khác nhau, nhưng chắc chắn nguy cơ thiếu hụt nguồn cung lao động, thậm chí đứt gãy chuỗi cung ứng lao động có kỹ năng nghề sẽ hiện hữu, nếu như chúng ta chậm tiến độ bao phủ vaccine, các cơ sở đào tạo chưa được mở cửa trở lại", ông Dũng dự báo.

Cũng theo một nghiên cứu mới đây giữa ManpowerGroup Việt Nam và Viện Khoa học Lao động và Xã hội (thuộc Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội), có tới 94% doanh nghiệp sản xuất có vốn đầu tư nước ngoài có định hướng rõ ràng về việc tăng cường ứng dụng công nghệ mới trong hoạt động sản xuất trong 3 năm tới.

Tuy nhiên, theo khảo sát của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam về mức độ sẵn sàng của doanh nghiệp Việt Nam trong cách mạng công nghiệp 4.0, thì có tới 53% doanh nghiệp Việt Nam không dự báo được kỹ năng tương lai cần thiết cho lực lượng lao động của mình, 48% lao động phải đào tạo lại. 

Theo, thống kê của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho thấy, có khoảng 48% số lao động cần đào tạo lại, 53% số doanh nghiệp trong nước không dự báo được những thay đổi của thị trường, 68% số cơ sở đào tạo tại Việt Nam chưa sẵn sàng cho Cách mạng 4.0 và tác động của dịch bệnh.

Do vậy, tới đây, phát triển nhân lực có kỹ năng nghề cần được coi là trụ cột rất quan trọng để thích ứng trạng thái bình thường mới, giúp nền kinh tế nhanh chóng thoát khỏi suy thoái.

Tổng cục trưởng Trương Anh Dũng đề xuất, trước mắt, cần đẩy nhanh đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng nghề cho người lao động. Cần kéo dài 1-2 năm nữa việc đào tạo nghề cho người thất nghiệp từ quỹ bảo hiểm thất nghiệp. Bên cạnh đó, cần đặt hàng đào tạo dưới 1 năm để chuyển đổi nghề nghiệp cho người lao động.

Về trung và dài hạn, cần phát triển hệ thống giáo dục nghề nghiệp mở, linh hoạt, hiệu quả và hội nhập; chú trọng nâng cao dự báo nhu cầu việc làm và nhu cầu đào tạo, từ đó xây dựng chiến lược dài hạn. Tiếp đến, cần tăng nhanh quy mô đào tạo. Bởi năm 2021, tuyển sinh đào tạo chỉ đạt 75-80% chỉ tiêu, đồng nghĩa nguồn cung không đáp ứng cho thị trường lao động. Song song với đó, cần chuyển đổi số, thay đổi phương thức đào tạo; đẩy mạnh hợp tác công tư trong giáo dục nghề nghiệp.

Như Ý (T/h)