KỲ 2 - Tích cực hóa người học trong dạy học phân hóa nội dung thuật toán của chương trình Tin học 10 trường THPT

Nếu giáo viên chỉ đơn thuần dạy cho học sinh hết kiến thức trong sách giáo khoa mà không chú ý đến điều kiện học tập và khả năng tiếp thu của học sinh, không chú ý đến việc cuốn hút học sinh vào hoạt động học tập tự giác, tích cực thì hoạt động dạy học đó khó thành công. Từ lí do trên đây, bài báo đề xuất giải pháp "Tích cực hóa người học trong dạy học phân hóa" mà nội dung chính của nó là căn cứ vào từng đối tượng trình độ học sinh để từ đó lựa chọn và vận dụng những phương pháp dạy học tích cực một cách phù hợp, nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, và xa hơn nữa là tính sáng tạo của người học.

2.3. Kế hoạch tích cực hoá học sinh trong dạy học phân hoá “Bài toán và thuật toán”, Tin học 10

Ý tưởng cài đặt phương pháp dạy học phân hóa trong các phương pháp dạy học tích cực đã được trình bày trên đây. Để triển khai tốt ý tưởng này, nhất là trong lập kế hoạch bài dạy, ta cần phải chi tiết hóa bằng một thiết kế cụ thể. Bảng 1 dưới đây trình bày các phương pháp dạy học tích cực được lựa chọn để áp dụng theo từng nội dung đề mục của bài học "Bài toán và thuật toán", Tin học 10. Trong đó, các cấp độ vận dụng cho từng đối tượng học sinh (HS) được chỉ rõ. Để tiện trình bày, tên mục "Một số ví dụ về thuật toán" trong sách giáo khoa (SGK) không được viết ra trong bảng, nhưng tên các thuật toán sẽ được chỉ ra rõ ràng.  

Bảng 1. Kế hoạch kết hợp dạy học phân hóa với các phương pháp dạy học tích cực

3. Thực nghiệm và kết quả

Thực nghiệm được tiến hành trên các lớp 10TN1 và 10TN4, trường THPT Yên Hòa, Cầu Giấy, Hà Nội. Đây là hai lớp thuộc khối tự nhiên và theo đánh giá của giáo viên chủ nhiệm thì hai lớp này có học lực tương đương. Ý tưởng "Tích cực hóa người học trong dạy học phân hóa" để dạy "Bài toán và thuật toán" được triển khai trên lớp 10TN1, còn lớp 10TN4 vẫn sử dụng phương pháp dạy học truyền thống. Phiếu khảo sát được thiết kế gồm hai mẫu. Mẫu phiếu 1 nhằm đánh giá việc giảng dạy của GV, gồm 34 câu hỏi trắc nghiệm khách quan, trong đó có 19 câu hỏi thăm dò về phương pháp dạy học. Mẫu phiếu 2 nhằm đánh giá chất lượng học tập HS, gồm 27 câu hỏi trắc nghiệm khách quan về kiến thức đã học, để đưa ra được các thang đo cơ bản về mức độ biết (8 câu hỏi), mức độ hiểu (13 câu hỏi), và khả năng vận dụng (6 câu hỏi).

Các bước tiến hành được thực hiện theo đúng quy trình khảo sát và phân tích dữ liệu nghiên cứu như hướng dẫn trong. Kết quả phân tích, đánh giá dữ liệu được trình bày trong các mục dưới đây.

a) Kết quả học tập của học sinh khi chưa sử dụng phương dạy học mới

Bảng 2 dưới đây trình bày các số liệu thống kê về tỷ lệ học sinh theo thang đo mức độ hiểu với 4 cấp độ đánh giá Tốt (4), Khá (3), Trung bình (2), Yếu (1). Các cấp độ này ghi ở cột đầu tiên của bảng. Theo Bảng 2 thì ở mức độ hiểu có 11.9 % học sinh xếp loại tốt, 33.3% khá, 50.0% trung bình, và 4.8% yếu.

Bảng 2. Tỷ lệ phần trăm của các mức đánh giá theo thang đo Mức độ hiểu

Tương tự như Bảng 2, các bảng số liệu thống kê về tỷ lệ học sinh theo các thang đo mức độ biết và mức độ vận dụng cũng được tính toán. Các biểu đồ trực quan hóa dữ liệu thống kê của ba bảng số liệu này được trình bày trong Hình 1 dưới đây. Trong mỗi biểu đồ, các cột dữ liệu từ trái sang phải lần lượt biểu thị các cấp độ đánh giá Yếu, Trung bình, Khá, Tốt. Từ các biểu đồ ta có thể nhận thấy khi chưa áp dụng phương pháp tích cực hóa người học trong dạy học phân hóa thì tỉ lệ học sinh ở mức độ trung bình và khá chiếm tỉ lệ cao ở cả 3 thang đo.

Hình 1. Đánh giá kết quả học tập của lớp 10 TN4 khi chưa sử dụng phương pháp tích cực hóa người học trong dạy học phân hóa.

b) Kết quả học tập của học sinh sau khi sử dụng phương pháp dạy học mới

Dữ liệu khảo sát lớp 10TN1 cũng được tính toán thống kê và vẽ biểu đồ giống như lớp 10TN4. Các biểu đồ XL_B, XL_H, và XL_VD trong Hình 2 dưới đây là trực quan hóa dữ liệu thống kê của ba bảng số liệu tương ứng với các thang đo mức độ biết, mức độ hiểu, và mức độ vận dụng. Các cột biểu đồ từ trái sang phải lần lượt biểu thị các cấp độ Yếu, Trung bình, Khá, Tốt.  

Hình 2: Đánh giá kết quả học tập của lớp 10 TN1 khi sử dụng phương pháp tích cực hóa người học trong dạy học phân hóa.

Từ hai hệ thống biểu đồ ở Hình 1 và Hình 2, ta thấy rằng khi áp dụng phương pháp tích cực hóa người học trong dạy học phân hóa thì tỉ lệ học sinh ở lớp 10TN1 đạt mức độ khá và tốt tại tất cả các thang đo cao hơn khá nhiều so với lớp 10TN4. Đồng thời, so với lớp 10TN4 thì tỉ lệ học sinh ở lớp 10TN1 đạt mức độ trung bình và yếu tại tất cả các thang đo cũng thấp hơn đáng kể.

4. Kết luận

Các kết quả thực nghiệm đã khẳng định được việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực mà trong đó tổ chức cho HS hoạt động học tập theo quan điểm của dạy học phân hóa là có hiệu quả rõ rệt: Tỉ lệ HS khá tăng lên và tỉ lệ HS yếu giảm xuống. Cách kết hợp này mang lại cho người dạy một cảm hứng mới và yêu nghề hơn. Mặt khác, "cách dạy" này đã cuốn hút học sinh vào hoạt động học tập. Các em ở dưới mức khá được yêu cầu phù hợp để đạt đến trình độ chung, các em từ mức khá trở lên có cơ hội thực hiện các yêu cầu được nâng lên để đạt đến trình độ cao hơn. 

(2) Phiếu học tập dạng

Theo Tạp chí số 1 Tháng 4/2024

(Tiếp theo kỳ 1 - https://congnghevadoisong.vn/ky-1---tich-cuc-hoa-nguoi-hoc-trong-day-hoc-phan-hoa-noi-dung-thuat-toan-cua-chuong-trinh-tin-hoc-10-truong-thpt-d57035.html)