Làm chủ công nghệ chiến lược: Chìa khóa mở cánh cửa tự cường cho Việt Nam

Chuyển đổi từ “làm thuê công nghệ” sang “làm chủ công nghệ” là con đường khó khăn và đầy chông gai nhưng cũng chính là con đường bảo đảm một tương lai bền vững, thịnh vượng cho các thế hệ mai sau.

Công nghệ trả lời cho những trăn trở ngàn năm

Khát vọng làm chủ công nghệ, đặc biệt là công nghệ chiến lược luôn là mong ước của mọi quốc gia trên thế giới và Việt Nam cũng không ngoại lệ. Trong đó, công nghệ chiến lược là những công nghệ có vai trò quan trọng đặc biệt, có khả năng tạo ra sự đột phá, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh, củng cố vị thế và đảm bảo an ninh quốc gia.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng từng nêu ra rất nhiều bài toán, cũng là trăn trở ngàn năm của Việt Nam, đó là tăng năng suất lao động, phát triển nhanh và bền vững, phát triển bao trùm, thoát bẫy thu nhập trung bình, đưa Việt Nam thành nước xã hội chủ nghĩa phát triển, sánh vai cường quốc năm châu, khát vọng về một Việt Nam hùng cường thịnh vượng, không có kẻ thù nào dám đến xâm phạm.

Vậy lời giải của bài toán trên là gì? Đáp án chính là công nghệ chiến lược, công nghệ lõi.

Trước đây, chúng ta tập trung nhiều vào ứng dụng, gia công, thì nay, chúng ta phải tập trung nhiều hơn vào làm chủ công nghệ, vào thiết kế, vào sáng tạo ra sản phẩm Việt Nam, vào các công đoạn giá trị cao hơn. Mỗi năm, Nhà nước sẽ dành 15% ngân sách khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số để chi cho làm chủ các công nghệ chiến lược. Chúng ta làm chủ các công nghệ chiến lược để làm chủ tiến trình chuyển đổi số Việt Nam. Chỉ như vậy thì Việt Nam mới có thể phát triển bền vững.

Làm chủ công nghệ chiến lược là chìa khóa mở cánh cửa tự cường cho Việt Nam. Ảnh minh họa.

Ông Hoàng Anh Tú, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học kỹ thuật và công nghệ, cho biết, Bộ Khoa học và Công nghệ đang tích cực triển khai Danh mục công nghệ và sản phẩm công nghệ chiến lược vừa được Thủ tướng Chính phủ ban hành.

Một trong những điểm đặc biệt là sự thay đổi trong cách tiếp cận. Từ việc các nhà khoa học phải đề xuất nhiệm vụ, nay Bộ Khoa học và Công nghệ trực tiếp “đặt hàng” đề tài nghiên cứu từ các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp. Tính đến nay, đã có 38 đơn vị được Bộ chủ động làm việc để đặt hàng phát triển công nghệ chiến lược.

Sẽ sớm triển khai 3 công nghệ chiến lược

Cũng theo ông Hoàng Anh Tú, Bộ đang trình Chính phủ lựa chọn ba sản phẩm công nghệ chiến lược cấp thiết, cần ưu tiên triển khai sớm để phát triển kinh tế. Ba sản phẩm sẽ được lựa chọn từ danh sách 6 công nghệ chiến lược, gồm: thiết bị mạng di động 5G chuẩn ORAN, mô hình ngôn ngữ lớn và trợ lý ảo tiếng Việt, robot di động tự hành, nền tảng blockchain truy xuất nguồn gốc, thiết bị bay không người lái (UAV) và AI camera xử lý tại biên.

Việc chọn ra ba sản phẩm nhằm triển khai làm mẫu, rút kinh nghiệm, truyền cảm hứng và khẳng định Việt Nam có thể làm chủ công nghệ lõi. Sau khi được phê duyệt, Bộ sẽ ban hành đề án phát triển cho từng sản phẩm tiên phong, như làm rõ đầu ra, lộ trình cụ thể, nguồn lực tài chính, cơ chế đặc thù hỗ trợ trong toàn bộ quá trình nghiên cứu, phát triển cho đến thương mại hóa.

Theo Vụ Khoa học, kỹ thuật và công nghệ, thời gian tới Bộ sẽ trình Thủ tướng phê duyệt "Đề án quốc gia phát triển công nghệ chiến lược đến năm 2030 và tầm nhìn đến 2035". Đề án gồm Chương trình Khoa học và Công nghệ quốc gia phát triển công nghệ chiến lược, với 11 chương trình thành phần - tương ứng 11 nhóm công nghệ chiến lược. Mỗi chương trình thành phần giao cho một bộ, ngành chủ trì.

Bộ cũng sẽ trình Thủ tướng phê duyệt "Đề án phát triển hệ thống trung tâm nghiên cứu và phòng thí nghiệm trọng điểm dùng chung", tập trung cho công nghệ chiến lược, đặt tại viện trường, khu công nghệ cao, theo mô hình mở, hợp tác công - tư, cho phép các bên tiếp cận, sử dụng. Song song, các văn bản hướng dẫn Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo cũng sẽ được xây dựng, trình cấp có thẩm quyền ban hành để hoàn thiện hành lang pháp lý.

Bên cạnh đó, một trong những vấn đề rất quan trọng nhằm hiện thực hóa mục tiêu phát triển công nghệ chiến lược đó chính là nguồn nhân lực chất lượng cao. Mới đây, việc ban hành Nghị quyết 57 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia được giới chuyên gia đánh giá cao về tiềm năng thúc đẩy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại Việt Nam. Nghị quyết được xem là "cơ hội có một không hai" cho các nhà khoa học, mở ra không gian sáng tạo và tạo điều kiện thuận lợi để các nhà khoa học phát huy vai trò then chốt.

Ông Nguyễn Trọng Khang - Chủ tịch HĐQT kiêm Nhà sáng lập MK từng chia sẻ, trong giới khoa học, công nghệ và rất nhiều người làm về đổi mới sáng tạo trong ngành công nghiệp rất phấn khích về Nghị quyết 57 của Trung ương Đảng, nhưng cuối cùng vẫn cần hành động quyết liệt và cụ thể.

Có thể khẳng định, hành trình tự cường về công nghệ không chỉ là bước tiến trong xây dựng một nền kinh tế độc lập mà còn là lời khẳng định vị thế dân tộc trong kỷ nguyên toàn cầu hóa và kinh tế số. Đây là con đường khó khăn và đầy chông gai, thử thách nhưng cũng chính là con đường bảo đảm một tương lai bền vững, thịnh vượng cho các thế hệ mai sau.