Mặt Trời đảo cực, bão địa từ mạnh nhất 2 thập kỷ xuất hiện

Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA) chính thức công bố Mặt Trời đang bước vào giai đoạn hoạt động cực đại trong chu kỳ 11 năm của nó.

NASA và Cơ quan Quản lý khí quyển và đại dương Mỹ (NOAA) vừa cùng xác nhận Mặt Trời đã bước vào giai đoạn cực đại của chu kỳ thứ 25, là thời kỳ nó sẽ thường xuyên phóng vào Trái Đất và các hành tinh xung quanh nhiều quả pháo sáng, cầu lửa nhất.

Giai đoạn này, được đặc trưng bởi hoạt động từ trường tăng cao, có thể tiếp tục trong năm tới.

Cực đại Mặt Trời là gì?

Mặt Trời hoạt động theo chu kỳ, với mỗi chu kỳ kéo dài khoảng 11 năm. Trong giai đoạn cực đại, hoạt động của Mặt Trời tăng lên đáng kể, biểu hiện rõ nhất là sự xuất hiện của nhiều vết đen Mặt Trời. Các vết đen này là những vùng có từ trường mạnh, là nơi phát sinh các cơn bão Mặt Trời và các vụ phun trào nhật hoa.

Hiểu biết của con người về những chu kỳ này vẫn còn hạn chế. Các nhà khoa học chưa thể giải đáp nguyên nhân tạo nên chu kỳ đó, và gần như không biết gì về hoạt động bên trong Mặt Trời.

Sự đảo cực từ của Mặt Trời là một hiện tượng thiên nhiên kỳ thú và phức tạp.  

Nhà vật lý thiên văn Michael Wheatland từ Đại học Sydney, Australia, cho biết: "Chúng ta không hiểu hết về động lực của Mặt Trời, thứ sinh ra từ trường mà chúng ta quan sát được trên các đốm mặt trời, và cũng là thứ sinh ra các cơn bão mặt trời. Đây là một trong những vấn đề phức tạp nhất của vật lý thiên văn."

Chúng ta biết rằng một chu kỳ mặt trời có biểu hiện gì. Dữ liệu quan trọng nhất là các đốm mặt trời, tức là các vùng có từ trường tạm thời cực mạnh và nhiễu loạn, ức chế dòng plasma nóng khiến cho vùng này có nhiệt độ thấp hơn và tối hơn xung quanh.

Cực đại mặt trời là khi có nhiều đốm nhất và cùng với chúng là những vụ nổ mạnh nhất. Khi các đường sức từ phức tạp trong các đốm mặt trời tách ra và kết nối lại, chúng tạo thành những chùm ánh sáng và năng lượng mạnh mẽ, đó là lúc xảy ra các cơn bão mặt trời.

Đôi khi, những vụ nổ này còn phóng ra hàng tỷ tấn hạt mặt trời và từ trường đi khắp Hệ, đó là những vụ phun trào nhật hoa. Cả hai hiện tượng này đều ảnh hưởng đến Trái Đất. Bão mặt trời làm tê liệt radio. Phun trào nhật hoa va vào từ trường Trái Đất tạo nên bão địa từ.

Những sự kiện đó còn có thể nguy hiểm hơn nếu chúng sinh ra dòng điện làm hỏng lưới điện, gián đoạn thông tin liên lạc và điều hướng, tác động đến hoạt động của vệ tinh. Tuy thế, đôi khi chúng cũng tạo nên cực quang tuyệt đẹp khi các hạt mặt trời tương tác với các hạt trong khí quyển Trái Đất. Đó chính là lý do vì sao chúng ta chứng kiến nhiều lần cực quang trong năm nay.

Mặt Trời đảo ngược cực từ

Theo NASA, giai đoạn cực đại hiện tại của Mặt Trời dự kiến sẽ diễn ra trong vài tháng tới. Tuy nhiên, thời điểm chính xác khi Mặt Trời hoạt động mạnh nhất vẫn chưa thể xác định.

Vào các giai đoạn đỉnh cao như hiện nay, Mặt Trời sẽ trải qua một cú đảo ngược cực từ: Cực Bắc thành cực Nam và ngược lại.

Điều này được cảm nhận từ Trái Đất thông qua các cơn bão địa từ liên tục và mạnh mẽ. Thời gian vừa qua, Trái Đất đã hứng các cơn bão địa từ rất mạnh.

Đỉnh điểm là vụ việc hồi tháng 5/2024, một loạt các quả pháo sáng và vụ phóng khối lượng đăng quang (CME) đã tạo ra cơn bão địa từ mạnh nhất trên Trái Đất trong hai thập kỷ qua và có thể là màn trình diễn cực quang đẹp nhất trong 5 thế kỷ.

Tuy nhiên, ông Elsayed Talaat, Giám đốc hoạt động thời tiết không gian tại NOAA giải thích rằng thông báo của cơ quan này và NASA không có nghĩa là đây là đỉnh điểm của hoạt động Mặt Trời mà chúng ta sẽ thấy trong chu kỳ này.

Rất có thể trong các tháng tới hoặc năm tới, Mặt Trời sẽ bùng nổ còn dữ dội hơn. Nhưng với sự phát triển về mặt công nghệ của người hiện đại, nó sẽ ảnh hưởng mạnh mẽ đến nhiều thứ, đòi hỏi người Trái Đất phải có sự chuẩn bị.

Việc theo dõi và dự đoán hoạt động của Mặt Trời là rất quan trọng để bảo vệ cuộc sống trên Trái Đất và các hoạt động trong không gian.

Chu kỳ mặt trời hiện nay mạnh hơn khá nhiều so với dự đoán ban đầu của NASA và NOAA, nhưng vẫn chưa phải là chu kỳ mạnh nhất mà chúng ta từng thấy. Cơn bão mạnh nhất trong chu kỳ này cho đến nay có cấp độ X9.0 vào ngày 4/10 vừa qua. Nó nằm trong số 20 cơn bão mặt trời mạnh nhất chúng ta từng ghi nhận.

Mặc dù những dự đoán công bố chính thức về chu kỳ lần này thấp hơn những gì thực tế đang diễn ra, nhưng cũng có một số nhà khoa học đã dự báo chính xác hơn. Điều đó cho thấy hoạt động của Mặt Trời vẫn còn nhiều bí ẩn, đồng thời ở góc độ khác cũng có thể nói chúng ta có khả năng dự báo tốt hơn về hoạt động của ngôi sao này trong tương lai.

Nói ngắn gọn là sắp tới Trái Đất có thể sẽ phải đối mặt với thời tiết giông bão trong không gian và có cơ hội mở rộng những kiến thức mới hấp dẫn về cách mà Mặt Trời bí ẩn của chúng ta hoạt động.