Nâng tầm doanh nghiệp Việt trong chuỗi cung ứng năng lượng

Diễn đàn “Nâng cao vị thế doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu” tập trung thảo luận chiến lược phát triển năng lượng bền vững, tháo gỡ khó khăn tài chính, công nghệ, thúc đẩy vai trò doanh nghiệp trong chuyển dịch năng lượng và hội nhập chuỗi cung ứng toàn cầu.

Chiều ngày 24/6, tại Trung tâm Hội nghị Quốc tế, Hà Nội, Tạp chí Tài chính Doanh nghiệp phối hợp cùng các bên liên quan và với sự đồng hành của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (Petrovietnam) tổ chức “Diễn đàn nâng cao vị thế doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu”.

Sự kiện nhằm tạo ra một diễn đàn đa chiều để các chuyên gia, nhà hoạch định chính sách và nhà nghiên cứu cùng trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm cũng như đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm khai thác tối đa tiềm năng phát triển ngành năng lượng trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng toàn cầu đang diễn ra mạnh mẽ.

Bối cảnh chuyển dịch năng lượng và tiềm năng phát triển của Việt Nam

Theo TS. Hà Khắc Minh, Tổng biên tập Tạp chí Tài chính Doanh nghiệp, thế giới đang bước vào kỷ nguyên chuyển đổi mạnh mẽ sang nền kinh tế carbon thấp. Chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu chịu tác động từ nhiều yếu tố như biến đổi khí hậu, bất ổn địa chính trị, tiến bộ công nghệ và nhu cầu phát triển bền vững. Điều này đòi hỏi các quốc gia, trong đó có Việt Nam, phải tái định hình chiến lược năng lượng để thích nghi và phát triển.

Việt Nam sở hữu nhiều lợi thế địa lý cho phát triển năng lượng tái tạo với đường bờ biển dài, khí hậu nhiệt đới, lượng bức xạ mặt trời dồi dào cùng tiềm năng gió lớn ở miền Trung và Tây Nguyên. Đây là điều kiện thuận lợi để thúc đẩy điện mặt trời, điện gió, năng lượng sinh khối trở thành các nguồn năng lượng trọng tâm trong chiến lược quốc gia.

Bên cạnh đó, vị trí gần các trung tâm sản xuất thiết bị và năng lượng tái tạo lớn như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản cũng giúp Việt Nam dễ dàng kết nối, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị năng lượng khu vực và toàn cầu.

Chính sách chuyển dịch năng lượng của Việt Nam

Trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách quan trọng để thúc đẩy chuyển dịch năng lượng theo hướng bền vững. Nổi bật là Nghị quyết số 55-NQ/TW (ngày 11/2/2020) xác định rõ quan điểm, mục tiêu và giải pháp phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

 Toàn cảnh Diễn đàn

Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn 2050 cũng được Thủ tướng phê duyệt nhằm thúc đẩy nền kinh tế xanh và phát triển năng lượng sạch. Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại các hội nghị quan trọng như COP26 và COP28, thể hiện quyết tâm trong chuyển đổi năng lượng và bảo vệ môi trường.

Đặc biệt, Quy hoạch điện VIII (ban hành ngày 26/7/2023) khẳng định cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong phát triển các nguồn năng lượng tái tạo, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia.

Vai trò và đóng góp của doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng năng lượng

Chuỗi cung ứng năng lượng là hệ thống liên kết chặt chẽ từ khâu khai thác, sản xuất, truyền tải, phân phối đến tiêu thụ. Doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm trong mọi mắt xích, từ các tập đoàn lớn như EVN, PVN, TKV đến các doanh nghiệp tư nhân đang tham gia mạnh mẽ vào phát triển điện mặt trời, điện gió và các loại năng lượng tái tạo khác.

TS. Ngô Đức Lâm, nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng, Bộ Công Thương, nhấn mạnh năng lượng là nền tảng thiết yếu thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, đòi hỏi phải đầu tư phát triển điện lực trước 5-10 năm để đảm bảo cung cấp kịp thời cho nhu cầu tăng trưởng.

Trong những năm qua, Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng vượt bậc về năng lượng tái tạo. Tỷ trọng năng lượng tái tạo trong cơ cấu nguồn điện quốc gia đã tăng từ gần 0% năm 2015 lên khoảng 60% hiện nay, đưa Việt Nam trở thành quốc gia dẫn đầu ASEAN về chuyển dịch năng lượng tái tạo. Dự kiến đến năm 2030, tỷ trọng này sẽ đạt 50% hoặc cao hơn.

Những thách thức trong phát triển chuỗi cung ứng năng lượng tại Việt Nam

Mặc dù tiềm năng lớn, nhưng Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều rào cản khi muốn nâng cao vị thế doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu. Khung pháp lý chưa hoàn chỉnh và thiếu ổn định, hạ tầng truyền tải chưa đáp ứng tốc độ phát triển nhanh của năng lượng tái tạo, nguồn nhân lực kỹ thuật cao còn thiếu hụt và công nghiệp hỗ trợ yếu kém là những thách thức lớn.

Hệ thống tài chính xanh ở Việt Nam còn sơ khai, khó khăn trong việc tiếp cận vốn dài hạn và các cơ chế ưu đãi chưa thực sự đồng bộ khiến các doanh nghiệp đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp nhiều khó khăn trong đầu tư.

Ngoài ra, sự phụ thuộc vào điều kiện thời tiết của điện gió, điện mặt trời cũng gây khó khăn trong vận hành và quản lý lưới điện. Để khắc phục, Việt Nam cần đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng lưới điện thông minh và phát triển hệ thống lưu trữ điện năng quy mô lớn.

Cơ hội đầu tư và phát triển ngành năng lượng

Để đạt mục tiêu công suất nguồn điện hơn 183.000 MW vào năm 2030, Việt Nam cần huy động khoảng 200 tỷ USD trong 10 năm tới. Đây là cơ hội lớn để doanh nghiệp trong nước, từ các tập đoàn lớn đến doanh nghiệp vừa và nhỏ, tham gia sâu rộng vào chuỗi cung ứng năng lượng.

Đặc điểm phân tán của các dự án năng lượng tái tạo phù hợp với khả năng tài chính và mô hình tổ chức của nhiều doanh nghiệp trong nước, tạo điều kiện để thúc đẩy xã hội hóa đầu tư, giảm sự độc quyền, đồng thời tăng tính cạnh tranh và sáng tạo trong ngành.

Giải pháp nâng cao năng lực tài chính và công nghệ cho doanh nghiệp

PGS.TS. Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả - Bộ Tài chính, cho rằng hệ thống chính sách tài chính đồng bộ, hiệu quả là yếu tố then chốt để doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, tiếp cận vốn và đổi mới công nghệ.

PGS.TS. Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả - Bộ Tài chính

Hiện nay, doanh nghiệp năng lượng gặp khó khăn trong việc tiếp cận vốn vay ưu đãi do thiếu cơ chế bảo lãnh tín dụng, rủi ro doanh thu từ chính sách giá điện và khung pháp lý chưa rõ ràng cho tài chính xanh. Do đó, cần xây dựng quỹ chuyển dịch năng lượng quốc gia, áp dụng ưu đãi thuế và khấu hao nhanh cho các dự án năng lượng sạch, đồng thời phát triển cơ chế tín dụng xanh minh bạch.

Các mô hình tài chính xanh thành công trên thế giới như Quỹ Khí hậu & Chuyển đổi của Đức, ngân hàng phát triển xanh Hàn Quốc hay chương trình trợ cấp chuyển đổi năng lượng cho doanh nghiệp nhỏ tại Singapore là bài học quý giá để Việt Nam tham khảo và áp dụng.

 "Diễn đàn nâng cao vị thế doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu" đã tạo ra tiếng nói chung giữa các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia và doanh nghiệp nhằm thúc đẩy xây dựng chính sách hỗ trợ, nâng cao năng lực công nghệ và tài chính cho doanh nghiệp Việt trong chuỗi cung ứng năng lượng.

Để thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, Việt Nam cần một chiến lược tài chính xanh toàn diện, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư, đồng thời phát huy vai trò của doanh nghiệp trong vận hành và phát triển hệ thống năng lượng hiện đại, bền vững.

Sự phối hợp đồng bộ giữa Chính phủ, hệ thống tài chính và doanh nghiệp sẽ là chìa khóa then chốt để Việt Nam không chỉ đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia mà còn khẳng định vị thế trên bản đồ chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu trong tương lai gần.