Rác thải điện tử - hiểm họa đe dọa sức khỏe của hàng triệu trẻ em

Tổng Giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus vừa cảnh báo: “Với khối lượng sản xuất và xử lý ngày càng lớn, rác thải điện tử đang gây nguy hiểm cho tính mạng và sức khỏe con người, được một diễn đàn quốc tế gần đây mô tả là “cơn sóng thần về rác thải điện tử”.

Ngày 16/6 mới đây, WHO cho biết, việc xử lý bất hợp pháp các thiết bị điện hoặc điện tử đã qua sử dụng gây nguy hiểm cho sức khỏe của trẻ em, thanh thiếu niên và các bà mẹ tương lai trên toàn cầu. Điều này được nhấn mạnh trong một báo cáo mới của WHO mang tên “Trẻ em và Rác thải điện tử”. Đây là báo cáo mang tính bước ngoặt về mối đe dọa độc hại của rác thải điện tử.

Ảnh: minh họa

Lượng rác thải gia tăng nhanh chóng

Ngày nay, với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật, các thiết bị điện tử được sản xuất ngày càng nhiều, phục vụ đắc lực cho nhu cầu thiết yếu của con người. Với khối lượng sản xuất và xử lý ngày càng lớn các thiết bị điện tử, thế giới đang phải đối mặt với “cơn sóng thần về rác thải điện tử”, gây nguy hiểm cho tính mạng và sức khỏe con người.

Mới đây, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã công bố bản báo cáo “Trẻ em và Rác thải điện tử”. Báo cáo chỉ rõ mối đe dọa độc hại của rác thải điện tử đối với con người và nó đã trở thành loại rác thải sinh hoạt phát triển nhanh nhất trên thế giới. Theo Đối tác thống kê chất thải điện tử toàn cầu (GESP), rác thải điện tử đã tăng 21% trong 5 năm tính đến năm 2019, với 53,6 triệu tấn được tạo ra trong năm đó. Theo dự báo, rác thải điện tử sẽ tiếp tục gia tăng khi việc sử dụng máy tính, điện thoại di động và các thiết bị điện tử khác ngày càng phát triển, cùng với sự lỗi thời nhanh chóng của chúng.

Tại Việt Nam, theo báo cáo của Viện Khoa học và Công nghệ môi trường (Trường Đại học Bách khoa Hà Nội), lượng chất thải điện tử ở Việt Nam mỗi năm tăng khoảng 100.000 tấn, chủ yếu phát sinh từ hộ gia đình (đồ gia dụng điện tử), văn phòng (máy tính, máy  photocopy,...). Với sự phát triển của ngành công nghệ chóng mặt như hiện nay, rác điện tử đang có tốc độ tăng rất nhanh so với các loại rác thải khác.

Tuy nhiên, ước tính gần đây nhất của GESP cho thấy, chỉ có 17,4% lượng rác thải điện tử sản xuất trong năm 2019 được thu gom tới các cơ sở quản lý hoặc tái chế chính thức. Phần còn lại được đổ bất hợp pháp, và ít có khả năng được quản lý và tái chế theo cách thân thiện với môi trường.

Việc thu gom và tái chế rác thải điện tử một cách thích hợp là chìa khóa để bảo vệ môi trường và giảm lượng khí thải gây hại cho khí hậu. Vào năm 2019, GESP phát hiện ra rằng 17,4% rác thải điện tử được thu gom và tái chế đúng cách đã ngăn chặn được 15 triệu tấn CO2 tương đương thải ra môi trường.

Tác động của rác thải thiết bị điện và điện tử đối với sức khỏe con người

Những người lao động đang phải làm công việc thu hồi các vật liệu có giá trị như đồng và vàng có nguy cơ tiếp xúc với hơn 1.000 chất độc hại, bao gồm chì, thủy ngân, niken, chất chống cháy brom hóa và hydrocacbon thơm đa vòng (PAH).

Đối với một bà mẹ tương lai, việc tiếp xúc với chất thải điện tử độc hại có thể gây ra những hậu quả tiêu cực suốt đời đối với sức khỏe và sự phát triển của thai nhi. Những tác động có hại cho sức khỏe tiềm ẩn này có thể dẫn tới mang thai tiêu cực, chẳng hạn như thai chết lưu hoặc sinh non, cũng như trẻ sơ sinh nhẹ cân hoặc thấp bé.

Tiếp xúc với chì từ các hoạt động tái chế chất thải điện tử có liên quan đến việc giảm đáng kể điểm đánh giá hành vi thần kinh ở trẻ sơ sinh, tăng tỷ lệ rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), hành vi, thay đổi tâm trạng của trẻ, khó tích hợp các giác quan và giảm điểm nhận thức và ngôn ngữ. Suy giảm chức năng phổi, ảnh hưởng đến đường hô hấp, tổn thương DNA, suy giảm chức năng tuyến giáp và tăng nguy cơ mắc một số bệnh mãn tính sau này trong cuộc sống, chẳng hạn như ung thư và bệnh tim mạch là một trong những tác động xấu đến sức khỏe của trẻ em liên quan đến rác thải điện tử.

Tác giả chính của báo cáo WHO, Marie-Noëlle Brune, cho biết: “Một đứa trẻ ăn một quả trứng gà từ Agbogbloshie, một bãi rác ở Ghana, sẽ tiêu thụ gấp 220 lần lượng điôxin clo có thể chấp nhận được hàng ngày do Cơ quan An toàn Thực phẩm Châu Âu đưa ra”. Theo chuyên gia, đây là một vấn đề ngày càng gia tăng mà nhiều quốc gia chưa công nhận là một vấn đề sức khỏe. Bà cảnh báo: “Nếu họ không hành động ngay bây giờ, những tác động của nó sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe trẻ em và đè nặng lên ngành y tế trong nhiều năm tới”.

Cần sự chung tay của cả cộng đồng

Trước thực trạng trên, báo cáo “Trẻ em và rác thải điện tử” của WHO đã kêu gọi các nhà xuất khẩu, nhập khẩu và chính phủ các quốc gia thực hiện các biện pháp hiệu quả để bảo đảm xử lý rác thải một cách hợp lý về môi trường cũng như sức khỏe và sự an toàn của người lao động và cộng đồng trong lĩnh vực này; giám sát phơi nhiễm chất thải điện tử và kiểm tra sức khỏe; tạo điều kiện tái sử dụng vật liệu tốt hơn; và khuyến khích sản xuất các thiết bị điện và điện tử bền vững hơn.

Tổ chức này cũng kêu gọi cộng đồng y tế hành động để giảm thiểu các tác động xấu của chất thải điện tử đến sức khỏe, bằng cách nâng cao năng lực của ngành y tế trong việc chẩn đoán, giám sát và ngăn ngừa phơi nhiễm chất độc ở trẻ em và phụ nữ; nâng cao nhận thức về những đồng lợi ích tiềm năng của việc tái chế hiệu quả, hợp tác với các cộng đồng bị ảnh hưởng và vận động để có dữ liệu và nghiên cứu sức khỏe tốt hơn về các nguy cơ sức khỏe mà những người làm công tác xử lý rác thải điện tử phải đối mặt.

Mỹ Linh (T/h)