Tọa đàm “Phát triển thương mại điện tử - Cơ hội, động lực và thách thức”

Ngày 14/8, Cổng TTĐT Chính phủ tổ chức tọa đàm trực tuyến với chủ đề “Phát triển thương mại điện tử - Cơ hội, động lực và thách thức”.

Trong dòng chảy mạnh mẽ và mãnh liệt của thời kỳ cách mạng công nghiệp lần thứ 4, kinh tế số đang được xem là một trong những động lực quan trọng hàng đầu để đưa Việt Nam trở thành nước phát triển vào năm 2045. Chiến lược Quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đã xác định các nhiệm vụ trọng tâm phát triển kinh tế số và xã hội số, trong đó đặt ra mục tiêu đến năm 2025, tỷ trọng kinh tế số đạt tối thiểu 20% GDP, đến năm 2030 đạt tối thiểu 30%.

Chiến lược Quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số cũng đề ra các nhiệm vụ cụ thể về phát triển kinh tế số ở từng ngành, lĩnh vực trọng tâm, trong đó, thương mại điện tử là một trong những lĩnh vực tiêu biểu, điển hình của kinh tế số.

Thực tiễn phát triển của ngành thương mại điện tử thời gian qua đã khẳng định vai trò và vị thế tiên phong của ngành trong nền kinh tế số. Mặc dù kinh tế thế giới và khu vực gặp nhiều khó khăn, nhưng thương mại điện tử Việt Nam luôn duy trì đà tăng trưởng ấn tượng, giữ được tốc độ tăng trưởng cao và Việt Nam được ghi nhận có tốc độ phát triển thương mại điện tử dẫn đầu khu vực Đông Nam Á. Theo Báo cáo Chỉ số Thương mại điện tử Việt Nam (EBI 2024) của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, ước tính tốc độ tăng trưởng của thương mại điện tử Việt Nam năm 2023 tăng trên 25% so với năm trước và đạt 25 tỷ USD, trong đó, quy mô bán lẻ hàng hoá trực tuyến đạt 17,3 tỷ USD.

Đến nay, chúng ta đã đi gần hết quãng đường thực hiện Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2021 – 2025 - Giai đoạn đầu của Chiến lược Quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số.

Vậy, trong 5 năm, 10 năm tiếp theo, thương mại điện tử Việt Nam có những cơ hội nào để tiếp tục tạo ra những động lực phát triển mới cho kinh tế số. Đâu là tầm nhìn cho định hướng phát triển thương mại điện tử bền vững. Các cơ hội, giải pháp để thu hẹp khoảng cách số giữa các địa phương, thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực số chất lượng cao, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trực tuyến và tận dụng các cơ hội từ xuất khẩu trực tuyến…Đâu là cơ hội để xuất khẩu hàng hóa đến các thị trường của khu vực Asean; nhưng cơ hội để các doanh nghiệp vừa và nhỏ tìm thấy các cơ hội phát triển trong thời kỳ mới? Những câu hỏi này sẽ được phân tích, mổ sẻ, luận bàn, đánh giá tại Toạ đàm "Phát triển thương mại điện tử - Cơ hội, động lực và thách thức" do Cổng thông tin điện tử Chính phủ tổ chức hôm nay với sự tham dự của lãnh đạo các cơ quan quản lý nhà nước, chuyên gia, doanh nghiệp…

Các khách mời tham dự tọa đàm - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Khách mời tọa đàm là: PGS.TS Trần Minh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ Thông tin và Truyền thông); Phó Cục trưởng Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) Lại Việt Anh; TS Võ Trí Thành, Chuyên gia kinh tế; Giám đốc Điều hành Shopee Việt Nam Trần Tuấn Anh; Bà Nguyễn Thị Thảo, chủ doanh nghiệp nhỏ thành công nhờ chuyển đổi kinh tế số.

PGS.TS Trần Minh Tuấn chia sẻ một số điểm nhấn nổi bật trong việc triển khai Chiến lược kinh tế số, trong đó có kinh tế số ngành, lĩnh vực trong thời gian qua - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Là đại diện cơ quan được giao chủ trì thúc đẩy phát triển kinh tế số và xã hội số theo Chiến lược quốc gia, xin PGS.TS Trần Minh Tuấn có thể chia sẻ một số điểm nhấn nổi bật trong việc triển khai Chiến lược kinh tế số, trong đó có kinh tế số ngành, lĩnh vực trong thời gian qua. Vai trò của thương mại điện tử đã đóng góp cho sự phát triển của kinh tế số ngành của Việt Nam như thế nào?

PGS.TS Trần Minh Tuấn: Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số, xã hội số đến năm 2025 và định hướng năm 2030 xác định mục tiêu phát triển kinh tế số đến năm 2025 tỷ trọng kinh tế số trên GDP cả nước đạt khoảng 20%. Hiện nay, kinh tế số có 2 nhóm ngành lĩnh vực chính.

Kinh tế số ICT liên quan đến thiết bị công nghiệp điện tử, công nghiệp bán dẫn, viễn thông, phần cứng và phần mềm nội dung số.

Kinh tế số ngành lĩnh vực: Toàn bộ hoạt động chuyển đổi số trong các ngành, lĩnh vực trong đó có thương mại điện tử.

Theo định hướng, đến năm 2025, kinh tế số ngành lĩnh vực đạt tối thiểu 50% kinh tế số cả nước. Chứng tỏ, vai trò của kinh tế số ngành lĩnh vực đóng góp ngày càng nhiều vào kinh tế số. Đặc biệt, thương mại điện tử đã, đang và sẽ trở thành cái động lực chính để phát triển kinh tế số ngành, lĩnh vực.

Tính đến hết năm 2023, lĩnh vực thương mại điện tử đã đóng góp khoảng 15%-17% trong tổng giá trị của kinh tế số quốc gia. Ngoài ra, chiến lược phát triển Chính phủ điện tử, Chính phủ số đã xác định mỗi hộ nông dân, mỗi hộ kinh doanh đều có thể trở thành những cửa hàng trực tuyến trên thương mại điện tử để tăng cường khả năng tiếp thị, quảng bá các dịch vụ của mình.

Hiện nay, Việt Nam có trên 14 triệu cửa hàng, 9 nghìn chợ, nhưng xu hướng thương mại điện tử đang phát triển mạnh mẽ, đặc biệt sau giai đoạn dịch COVID-19. Đưa các hoạt động bán buôn, bán lẻ, lên nền tảng thương mại số, thương mại điện tử trở thành xu hướng lớn, chiếm 19,6% tổng doanh thu bán lẻ toàn cầu. Còn tại Việt Nam, mục tiêu đặt ra là doanh thu thương mại điện tử chiếm 10% tổng doanh thu bán lẻ vào năm 2025 và chúng ta có thể đạt được mục tiêu này.

Không gian cho thương mại điện tử ở Việt Nam có thể đạt được mức trung bình của thế giới là rất rộng mở. Bộ Thông tin và Truyền thông đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Công Thương (trực tiếp là Cục Thương mại và kinh tế số) cùng thúc đẩy một chương trình chung để thúc đẩy các doanh nghiệp, hộ gia đình, hộ kinh doanh, các cửa hàng bán buôn và bán lẻ là được chuyển đổi số đưa lên không gian mạng.

Bên cạnh đó, Bộ Thông tin và Truyền thông phối hợp cùng với các Bộ: Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Công Thương để triển khai các chương trình đưa các hộ gia đình, hộ kinh doanh nông dân lên sàn. Hiện nay, trên các sàn thương mại điện tử nông sản có khoảng 5,2 triệu hộ nông dân mở cửa hàng trên các sàn này. Hàng năm có hơn 1,1 triệu các hộ kinh doanh có doanh thu từ bán nông sản qua hình thức giao dịch thương mại điện tử. Đó là những định hướng lớn của Chính phủ trong việc thúc đẩy và coi thương mại điện tử là một trong những động lực lớn, quan trọng nhất để phát triển kinh tế số trong thời gian tới.

Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2021 – 2025 được triển khai sâu rộng, hiệu quả từ Trung ương đến địa phương. Thưa bà, Lại Việt Anh, bà đánh giá như thế nào về việc thương mại điện tử đã tạo ra những động lực phát triển cho kinh tế số? Việc triển khai, phát triển thương mại điện tử đã được sự quan tâm, chỉ đạo, tạo điều kiện từ Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ như thế nào?

Bà Lại Việt Anh: Trong phần trình bày của anh Tuấn đã nhấn mạnh về vai trò của thương mại điện tử và động lực của kinh tế số và tôi hoàn toàn đồng ý. Điều này, cũng không hẳn thể hiện ở 5 năm gần đây mà sự quan tâm sát sao chỉ đạo của Đảng và Chính phủ đối với lĩnh vực này. Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2021-2025 tại Quyết định 1645 của Thủ tướng Chính phủ là kế hoạch  5 năm lần thứ 4 tính từ năm 2006. 

Đây là sự nối tiếp của rất nhiều nỗ lực từ Chính phủ xuống các địa phương trong việc đồng bộ hóa các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp, nâng cao năng lực để ứng dụng thương mại điện tử. 

Vì thế, thương mại điện tử hoàn toàn là lĩnh vực tiên phong của nền kinh tế số vì có quá trình phát triển lâu dài. Năm 2023 thương mại điện tử Việt Nam đạt tốc độ tăng trưởng 25%, thuộc quốc gia phát triển nhanh nhất của Đông Á, trong nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất thế giới. Tiềm năng phát triển thương mại điện tử còn rất rộng lớn, bởi thương mại điện tử đã chiếm khoảng 8% trong tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng của cả nước.

Thương mại điện tử đang là lĩnh vực tiên phong vì tỷ trọng trong tổng giá trị kinh tế số n khoảng 20% thì có thể chưa phải là quá chiếm mức tuyệt đối, nhưng sự lan tỏa thì vô cùng mạnh mẽ. 

Hiện hay có khoảng hơn 80% người dùng Internet đã mua sắm trực tuyến và hoạt động thương mại điện tử cứ lan tỏa như thế trong người dân, người tiêu dùng và có sức hút rất mạnh đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ và các hộ kinh doanh cá thể phát triển nhanh, mạnh và khá bình đẳng với các doanh nghiệp có quy mô lớn trong môi trường điện tử. 

Rào cản gia nhập trong môi trường điện tử lại thấp hơn so với thị trường truyền thống, nhất là khi doanh nghiệp muốn vươn ra thị trường toàn quốc, thậm chí là hướng ra thị trường nước ngoài, thương mại điện tử xuyên biên giới. 

Động lực đó có từ sự phối hợp của các Bộ, ban, ngành và các địa phương. Đặc biệt trong khuôn khổ kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử 2021-2025 có sự tham gia của tất cả các Sở Công Thương của 63 tỉnh, thành và Bộ Công thương, cụ thể là Cục Thương mại điện tử và kinh tế số là đơn vị chủ trì, phối hợp với các địa phương để triển khai rất nhiều hoạt động từ nâng cao nhận thức cho người dân, nâng cao năng lực, ứng dụng và triển khai thương mại điện tử cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ cho những hoạt động về tổ chức chuỗi liên kết vùng trong thương mại điện tử để làm sao phát triển thương mại điện tử đồng bộ toàn diện và thu hẹp khoảng cách số giữa các địa phương. 

Tôi tin rằng thương mại điện tử sẽ là một trong các lĩnh vực để chúng ta có thể dựa vào đó để thu hẹp khoảng cách số giữa những trung tâm kinh tế lớn và vùng sâu vùng xa.

TS. Võ Trí Thành: Nền kinh tế số, đang len lỏi vào mọi ngóc ngách của cuộc sống từ sản xuất kinh doanh, tiêu dùng như hiện nay.

Thưa TS. Võ Trí Thành, ở góc độ vĩ mô, nền kinh tế số Việt Nam dự kiến chạm mốc 45 tỷ USD vào năm 2025 nhờ sự thúc đẩy của thương mại điện tử. Tốc độ tăng trưởng của thương mại điện tử năm 2023 đã đạt đến mốc 20,5 tỷ USD, tăng 25% so với năm 2022. Theo ông, các hoạt động chuyển đổi số trong kinh tế đã và đang tạo ra các động lực, việc làm mới cũng như làm tăng nguồn thu và góp phần đa dạng hóa mô hình kinh tế như thế nào, thưa ông?

TS. Võ Trí Thành: Kinh tế số, thương mại điện tử có nhiều câu chuyện, có thể mang tính chuyên môn, học thuật nhưng điều mà chúng ta thấy rõ nhất là chưa bao giờ nền kinh tế số, tức là hoạt động kinh tế dựa trên nền tảng công nghệ số cộng với thương mại điện tử, lại len lỏi vào mọi ngóc ngách của cuộc sống, từ sản xuất kinh doanh, tiêu dùng như hiện nay.

Thương mại điện tử đã được đề cập từ lâu nhưng kinh tế số của Việt Nam cũng chỉ  mới phát triển trong khoảng 10 năm trở lại đây.

Nếu so sánh với GDP, chúng ta thường nhắc đến 2 con số. Con số thứ nhất là doanh số nhưng thật ra không chuẩn lắm mà phải nói là giá trị gia tăng mà kinh tế số, thương mại điện tử tạo ra được và đóng góp cho GDP.

Theo tính toán hiện nay, kinh tế số bao gồm 3 bộ phận. Thứ nhất liên quan nhiều đến sản xuất trang thiết bị ICT, công nghệ liên quan đến điện tử, thông tin, truyền thông. 

Nhóm thứ hai là những ngành nghề truyền thống nhưng tích hợp dữ liệu, công nghệ số vào…để tạo ra giá trị gia tăng cao hơn, phát triển tốt hơn.

Nhóm thứ ba gắn nhiều với đổi mới sáng tạo, những nguồn kinh doanh mới, điển hình là khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (start-up).

Quy mô kinh tế số Việt Nam đạt khoảng 13-14% GDP, trong khi mục tiêu của chúng ta là  chiếm 20% GDP vào năm 2025 và 30% GDP vào năm 2030. Điều đó cho thấy  tốc độ của đóng góp của nền kinh tế số xét về giá trị gia tăng cao hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng trung bình của GDP của Việt Nam.

Đằng sau là tiềm năng, cơ hội vô cùng lớn. Không phải ngẫu nhiên mà chúng ta coi chuyển đổi số, coi phát triển kinh tế số là thời cơ vàng cho Việt Nam là một nước đi sau để có thể bắt kịp, để có thể đi cùng với thời đại, với các nước.

Nói về thương mại điện tử là bộ phận cấu thành rất quan trọng của nền kinh tế số. Đây là lĩnh vực gắn liền tốt nhất "ảo" với "thực". Đôi khi chúng ta nhìn thế giới ảo, thế giới số tách rời thế giới thực mà điều quan trọng nhất của kinh tế số chính là để cho GDP phát triển.

Đối với việc làm trực tiếp, chưa nói đến đội ngũ shipper, chúng ta hình dung riêng TPHCM có hơn 90 nghìn người kinh doanh online, tức khoảng 0,8% dân số của TPHCM. Cả nước có lẽ có hàng trăm nghìn người kinh doanh online, làm thương mại điện tử. Chưa có con số cụ thể nhưng qua đó có thể thấy đây là lĩnh vực tạo ra rất nhiều việc làm, nếu gián tiếp thì có lẽ hàng triệu.

Đóng góp cho ngân sách từ kinh tế số cũng ngày càng cao, nhất là khi chúng ta có giám sát tốt hơn đối với hoạt động thương mại điện tử. Riêng năm 2023, doanh thu của thương mại điện tử là 3,5 triệu tỷ, thu ngân sách từ đó là khoảng 100.000 tỷ và những con số này chắc chắn trên thực tế còn cao hơn.

Ngoài kinh doanh online, nhiều sàn điện tử cũng là một phần của thương mại điện tử, một phần của bán lẻ, tạo ra nhiều công ăn việc làm.

Ngoài độ hấp dẫn của Việt Nam, dân số trẻ, tiêu dùng mạnh mẽ, thích giao dịch online gắn với gen Z, thương mại điện tử tạo ra sự phát triển đồng đều hơn, giảm bớt khoảng cách về thu nhập. Thương mại điện tử phát triển ở khu vực nông thôn cũng rất mạnh mẽ, gần tiệm cận với thành phố.

Có hai điểm tôi lưu ý vì màu hồng nào cũng đi liền với chính sách. Thứ nhất, trong quá trình phát triển này, khu vực thương mại truyền thống, khu vực bán lẻ dần dần bị thu hẹp, đó là một phần của quá trình phát triển nhưng cũng có thể tạo ra những tác động không mong muốn. Đây là việc chúng ta phải quan tâm về mặt chính sách, để không ai bị thiệt thòi, bỏ lại phía sau.

Thứ hai, liên quan đến nhiều câu chuyện về thể chế, về xử lý tranh chấp, bảo vệ người tiêu dùng làm sao để phát triển đem lại lợi ích tốt nhất chứ không phải lúc nào cũng màu hồng. Nhưng tổng thể phải nói là thương mại điện tử đã đem lại sự phát triển vượt trội, đem lại ý nghĩa rất tích cực.

Giám đốc Điều hành Shopee Việt Nam Trần Tuấn Anh (bên phải): Chúng tôi cũng đã làm việc với các doanh nghiệp xuất khẩu để giúp họ cung cấp cho thị trường nội địa trước - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Thưa Giám đốc Điều hành Shopee Việt Nam Trần Tuấn Anh, xin ông có thể giới thiệu một số nét khái quát về Shopee cũng như những đóng góp của Shopee đối với hoạt động thương mại điên tử Việt Nam thời gian qua?

Giám đốc Điều hành Shopee Việt Nam Trần Tuấn Anh: Shopee hiện tại là sàn thương mại điện tử phục vụ thị trường Đông Nam Á. Hiện tại chúng tôi đã thực hiện hoạt động ở một số thị trường mới nổi khác như Nam Mỹ. Ở thị trường Việt Nam chúng tôi đã có mặt từ năm 2015 cùng thời điểm với một số nước khác. Tại những thị trường này, hiện tại chúng tôi đều là những sàn thương mại điện tử hàng đầu.

Sứ mệnh của Shopee là phục vụ cho những người tiêu dùng, cả người mua lẫn người bán, chúng tôi tiếp cận và hỗ trợ người sử dụng thương mại điện tử một cách tốt hơn, phù hợp với thị trường hiện tại.

Ở Việt Nam, chúng tôi đã và đang làm việc với rất nhiều doanh nghiệp, trong số đó có nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể tiếp cận được với thương mại điện tử.

Cụ thể hơn, chúng tôi có những chính sách hỗ trợ những doanh nghiệp này tiếp cận với thương mại điện tử một cách dễ dàng hơn thông qua các khóa huấn luyện kỹ năng, sử dụng  công cụ, cách thức, cơ chế vận hành phù hợp với thương mại điện tử. Từ đó giúp những doanh nghiệp này phát triển tốt hơn và bền vững hơn.

Ở thời điểm hiện tại chúng tôi tập trung vào hỗ trợ các nhà sản xuất. Trong vòng 7-8 năm qua, Shopee đã làm việc với rất nhiều các nhà kinh doanh nhỏ lẻ và thấy rằng ở Việt Nam có những thế mạnh rất lớn về sản xuất, ví dụ như ngành may mặc. Tuy nhiên, những sản phẩm này chưa tiếp cận được quá nhiều trong thị trường nội địa vì một số lý do: Hiểu biết về thị trường nội địa từ các nhà kinh doanh xuất khẩu chưa nhiều; cách tiếp cận người tiêu dùng qua thương mại điện tử ở Việt Nam vẫn còn mới; nhu cầu và thị hiếu của thị trường Việt Nam cũng khác với thị trường xuất khẩu.

Chúng tôi cũng đã làm việc với các doanh nghiệp xuất khẩu để giúp họ cung cấp cho thị trường nội địa trước. Người sản xuất cứ tập trung vào sản xuất, còn chúng tôi lo vấn đề vận hành cũng như quảng bá sản phẩm ra thị trường, và đã được những kết quả rất tốt.

Chúng tôi cũng giúp doanh nghiệp xuất khẩu ra thị trường khác, cụ thể ở Đông Nam Á, trong tương lai hy vọng tiếp cận các thị trường mới nhiều hơn nữa.

Chúng tôi cũng đang cố gắng có những chương trình huấn luyện, giúp cho mọi người tiếp cận những công nghệ mới, những cách tiếp cận thị trường mới như livestream, dùng những người nổi tiếng để quảng bá… hiện tại đó là những các tiếp cận mua bán tiên tiến trên thế giới. Hy vọng sẽ giúp các doanh nghiệp ở Việt Nam tiếp cận những cách thức thương mại tiên tiến nhất, đẩy mạnh được kinh doanh trong tương lai.

Giám đốc Điều hành Shopee Việt Nam Trần Tuấn Anh:

Xin cảm ơn những chia sẻ của ông Trần Tuấn Anh, được biết, Shopee là doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) thuộc Tập đoàn Công nghệ SEA của Singapore, đầu tư vào Việt Nam trong lĩnh vực thương mại điện tử từ năm 2015 và hiện là sàn thương mại điện tử lớn nhất Việt Nam.

Trong năm 2024 này, Shopee đang triển khai một kế hoạch tương thích với các nhiệm vụ phát triển thương mại điện tử đề ra trong Chiến lược Kinh tế số của Chính phủ. Đó là phát triển nền tảng thương mại điện tử thông qua chuỗi giá trị, kết nối các nhà sản xuất lớn, các nhà phân phối vừa và nhỏ, các nhà bán buôn và các kênh thương mại bán lẻ, các công ty thương mại điện tử cùng cấu thành nên chuỗi cung ứng. Ông có thể chia sẻ thêm thông tin về kế hoạch này và cho biết một số kết quả triển khai cụ thể?

Giám đốc Điều hành Shopee Việt Nam Trần Tuấn Anh: Chúng tôi là một công ty sinh ra ở Đông Nam Á, phục vụ được thị trường Đông Nam Á, hy vọng sẽ phát triển tốt ở thị trường Đông Nam Á. Một phần công việc này là tìm hiểu nhu cầu thực tế ở thị trường Việt Nam.

Trong những cuộc đi khảo sát thị trường, chúng tôi nhận thấy các doanh nghiệp ở Việt Nam có một số thử thách. Việc đầu tiên là các doanh nghiệp phải hiểu thương mại điện tử và cách tiếp cận thương mại điện tử qua các kênh, đó là thử thách mà doanh nghiệp cần hỗ trợ. Bên cạnh đó là việc doanh nghiệp phải hiểu người tiêu dùng sẽ biến đổi như thế nào để bắt kịp và đi theo trào lưu. 

Cách tiếp cận của chúng tôi hiện tại là có sự hợp tác chặt chẽ với các bộ, ngành để có sự liên kết với doanh nghiệp, hiệp hội, các cơ sở sản xuất từ lớn đến nhỏ để có sự hướng dẫn hiệu quả, cập nhật các phương pháp kinh doanh, các cách tiếp thị, các công cụ vận hành hiệu quả nhất. Đồng thời, phải tạo được sự liên kết với các chuỗi cung ứng, đến các nhà sản xuất, các nhà phân phối, kho bãi… Chúng tôi cố gắng phát triển song song với các đối tác của mình.

Ngoài ra, phải có vòng xoay để có cơ chế, có những điều chỉnh để cho sản xuất, các cơ chế, chính sách để cho doanh nghiệp phát triển tốt hơn.

Bà Nguyễn Thị Thảo cho biết doanh nghiệp được Shopee cung cấp đầy đủ dịch vụ bán hàng, marketing, kể cả vận chuyển - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Theo Chiến lược Quốc gia Kinh tế số và xã hội số, Chính phủ xác định phát triển mỗi người nhân thành một doanh nhân số, mỗi doanh nghiệp, hộ sản xuất kinh doanh thành một doanh nghiệp số, ứng dụng công nghệ số để kinh doanh trên môi trường mạng. Khách mời tới trường quay hôm nay là bà Nguyễn Thị Thảo, một người dân ở Nam Định đã tham gia vào quá trình chuyển đổi số thành công. Thưa bà Thảo, bà có thể chia sẻ về câu chuyện tham gia kinh doanh thương mại điện tử như thế nào? Trước đó, hộ sản xuất của gia đình bà cung ứng sản phẩm bán ra thị trường theo cách nào và khi áp dụng thương mại điện tử, những lợi ích và kết quả kinh doanh khả quan thu được ra sao?

Bà Nguyễn Thị Thảo: Trước khi dịch COVID-19, doanh nghiệp của tôi vẫn bán hàng theo hình thức truyền thống, cụ thể là bán buôn cho thương lái ở các chợ đầu mối. Nhưng sau dịch COVID -19, khi thấy mô hình này không còn phù hợp nữa, tôi bắt đầu tìm hiểu về sàn thương mại điện tử. Cùng thời điểm đó, Shopee có gửi lời mời tham gia chương trình chuyển đổi số cho doanh nghiệp Việt qua thương mại điện tử, nhận thấy đây là một cơ hội tuyệt vời nên doanh nghiệp của tôi đã tham gia hợp tác.

Mô hình này thực sự rất lý tưởng đối với những hộ kinh doanh nhỏ khi Shopee cung cấp đầy đủ dịch vụ bán hàng, marketing, kể cả vận chuyển. Chúng tôi có thể tập trung sản xuất, nâng cao chất lượng tay nghề sản phẩm. Thành quả là đến nay doanh nghiệp của tôi đã mở được 3 cơ sở gồm 300 công nhân, với năng lực sản xuất từ khoảng 250.000 sản phẩm một tháng.

Bà Lại Việt Anh (bên trái): Chúng ta cần gắn những định hướng phát triển chuỗi cung ứng trong thương mại điện tử với những quy hoạch phát triển vùng, hệ thống phân phối - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Từ câu chuyện của bà Nguyễn Thị Thảo và những chia sẻ của Shopee Việt Nam, ở góc độ quản lý Nhà nước, bà có thể cho biết cần có những chính sách nào từ phía Chính phủ, cơ quan quản lý Nhà nước để thúc đẩy việc tạo nên những chuỗi giá trị và cung ứng như cách làm của Shopee bắt tay với nhà sản xuất địa phương?

Bà Lại Việt Anh: Định hướng này đã thể hiện ở những văn bản ở cấp độ vĩ mô như Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 5 năm, mà năm nay là năm thứ tư (Quyết định số 645/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 15/05/2020). Một trong những định hướng và giải pháp lớn nhất là gắn thương mại điện tử với chuỗi giá trị làm sao để tăng giá trị, thúc đẩy hiệu quả của những mắt xích trong chuỗi cung ứng.

Câu chuyện của chị Thảo như một minh chứng sinh động cho phương hướng triển khai thúc đẩy thương mại điện tử tại Việt Nam. Từ góc độ để thúc đẩy việc tạo nên chuỗi giá trị và cung ứng, từ phía Nhà nước, chúng ta cần gắn những định hướng phát triển chuỗi cung ứng trong thương mại điện tử với những quy hoạch phát triển vùng, hệ thống phân phối. Đây là những việc Bộ Công Thương đã làm trong giai đoạn vừa qua và sẽ tiếp tục làm trong thời gian tới.

Mắt xích quan trọng nhất là thúc đẩy liên kết giữa các địa phương trong những vùng kinh tế trọng điểm, để xác định được những địa phương nào có những ưu thế từ những mặt hàng gì, địa phương nào có ưu thế trong lĩnh vực logictic hoặc trong tổ chức kho hàng để có thể tối ưu hoá hiệu quả của chuỗi cung ứng trong bối cảnh của khu vực.

Vấn đề thứ hai là làm việc với những sàn thương mại điện tử lớn trong và ngoài nước để thúc đẩy tiêu thụ hàng hoá có hàm lượng sản xuất tại Việt Nam cao, đặc biệt là các mặt hàng nông sản, nhất lá trong cao điểm mùa vụ. Chúng tôi vẫn phối hợp với Shopee, Lazada, Tiki hoặc những sàn thương mại quốc tế để tổ chức những gian hàng Việt và những tuần lễ hàng Việt để hỗ trợ bà con có thể tiêu thụ hàng hoá một cách tối ưu nhất.

Lâu dài hơn, ngoài việc tiêu thụ theo mùa vụ những sản phẩm đặc trưng theo vùng miền, đặc trưng của địa phương, chúng tôi cũng nỗ lực phối hợp với các sàn để xây dựng những thương hiệu trực tuyến cho hàng hoá Việt Nam, hướng đến để đưa những sản phẩm của Việt Nam ra nước ngoài; xây dựng và phát triển thương hiệu trực tuyến cho hàng hoá Việt Nam, đây cũng là một trong những định hướng ưu tiên.

Sau cùng là quy hoạch và phát triển mạng lưới logictics, tỉ trọng logictics hiện nay tương đối cao trong giá thành sản phẩm, đặc biệt là thương mại điện tử.

Shopee cũng đang có những kế hoạch lớn để tối ưu hoá hệ thống phân phối về logictics để hạ giá thành sản phẩm thấp nhất, đây cũng là động lực để thúc đẩy doanh số thương mại điện tử tăng cao, điều này cũng cần sự đồng hành của các cơ quan nhà nước, địa phương với nèn tảng thương mại điện tử để chúng ta có thể tối ưu hoá được mạng lưới logictics này trong thương mại điện tử trong tương lai.

PGS.TS Trần Minh Tuấn: Thương mại điện tử đã đem lại rất nhiều tác động tốt đẹp, tuy nhiên, cũng có những những vấn đề liên quan đến tranh chấp và bảo vệ người tiêu dùng, hàng hóa tiêu dùng… - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Trong phát triển kinh tế số và xã hội số, việc hoàn thiện thể chế có vai trò vô cùng quan trọng. Bộ Thông tin và Truyền thông là cơ quan được Chính phủ giao nghiên cứu, hoàn thiện thể chế, xây dựng nghị định quy định quản lý và phát triển kinh tế số, hoạt động của các nền tảng số, dịch vụ số và giao dịch trực tuyến nhằm từng bước hoàn thiện hành lang pháp lý cho kinh tế số và xã hội số. Xin PGS.TS Trần Minh Tuấn có thể chia sẻ rõ hơn các nội dung liên quan đến nhiệm vụ này?

PGS.TS Trần Minh Tuấn: Bộ Thông tin và Truyền thông được Chính phủ giao nhiệm vụ xây dựng toàn bộ hệ thống thể chế để phát triển giao dịch điện tử. Giao dịch điện tử được hiểu rộng hơn bao gồm cả thương mại điện tử gồm tất cả các giao dịch thương mại, giao dịch trong lĩnh vực dân sự và trong lĩnh vực kinh tế - xã hội nói chung.

Năm 2023, Bộ Thông tin và Truyền thông đã báo cáo Chính phủ và cũng đã được Quốc hội phê duyệt Luật Giao dịch điện tử 2023. Đây là Luật có tác động sâu rộng trong toàn bộ hoạt động của kinh tế - xã hội trên môi trường số và bảo đảm sự triển khai các dịch vụ giao dịch số một cách liền mạch không bị đứt quãng trong thời gian qua.

Trên cơ sở Luật Giao dịch điện tử được Quốc hội phê duyệt, Bộ Thông tin và Truyền thông được giao xây dựng một số Nghị định. Trong đó, có 2 nghị định quan trọng để thúc đẩy giao dịch điện tử trên môi trường số: Nghị định quy định về chữ ký số và các dịch vụ tin cậy; Nghị định về giao dịch điện tử trong cơ quan nhà nước và hệ thống thông tin phục vụ dịch vụ. Đây là những nghị định sẽ tạo được hành lang pháp lý rất tốt cho giao dịch điện tử.

Trên cơ sở đó, lần đầu tiên khái niệm nền tảng số đưa vào Luật giao dịch điện tử. Đặc biệt là vai trò của các nền tảng giao dịch điện tử, nền tảng số trung gian như Shopee, Lazada… Đây là những nền tảng số trung gian đóng góp vai trò rất quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội số nói chung cũng như thương mại điện tử nói riêng. Tiếp bước sự quản lý, học tập kinh nghiệm của các nước châu Âu, Mỹ, Trung Quốc…

Shopee ở đây là nền tảng số rất lớn có trên 10 triệu người dùng. Trách nhiệm của các nền tảng số trung gian phải báo cáo các bộ quản lý chuyên nghành như Bộ Công Thương, Bộ Thông tin và Truyền thông… về các hoạt động định kỳ, hàng năm của mình bảo đảm cho người sử dụng các dịch vụ thương mại điện tử trên nền tảng này để được bảo đảm quyền lợi, xử lý tranh chấp cũng như bảo vệ người tiêu dùng giống như TS. Võ Trí Thành cũng đã nói. Vấn đề rất quan trọng trong thời gian qua, thương mại điện tử nói chung đã đem lại rất nhiều tác động tốt đẹp. Tuy nhiên đâu đó cũng có những những vấn đề liên quan đến tranh chấp và bảo vệ người tiêu dùng, hàng hóa tiêu dùng…

Các nền tảng số trung gian theo Luật Giao dịch điện tử xác định có 2 nhóm: Nhóm nền tảng số trung gian lớn có số lượng người dùng Việt Nam khoảng trên 3% người dùng tương ứng cỡ khoảng là 3 triệu người dùng trực tiếp và nền tảng số rất lớn là có số lượng người khoảng 10 % người dùng cỡ khoảng 10 triệu người dùng tại Việt Nam sẽ được quản lý. Đây là kinh nghiệm của quốc tế. Chúng ta theo kinh nghiệm quốc tế để triển khai.

Ngoài ra, giao dịch trực tuyến được xác định là lĩnh vực giao dịch của bộ, ngành nào thì bộ, ngành ấy phải có trách nhiệm triển khai, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan. Tuy nhiên, Luật Giao dịch điện tử và nghị định hướng dẫn nói rằng, nếu các bộ, ngành không có những yêu cầu đặc biệt để triển khai thì có thể sử dụng chung Luật Giao dịch điện tử và các nghị định hướng dẫn mà không phải chuyển đổi để triển khai một cách thuận tiện và đồng bộ.

Ngoài ra, trong Luật Giao dịch điện tử và các nghị định có liên quan liên quan đến vấn đề tăng cường tỷ lệ doanh nghiệp và sử sụng hoạt động điện tử bằng cách sử dụng các chữ ký số để bảo đảm quyền lợi cho doanh nghiệp trên không gian mạng tương đương với các quyền lợi mà chúng ta đã triển khai chứng thực. Cũng như tăng cường tỷ lệ người dân độ tuổi trưởng thành có tài khoản thanh toán đạt trên 80% và việc ứng dụng chữ ký số ngày càng trở nên được thông dụng trong cuộc sống hàng ngày. Đó là những hoạt động mà Bộ Thông tin và Truyền thông phối cùng các Bộ ngành có liên quan trong việc thúc đẩy các hành lang pháp lý để thúc đẩy giao dịch điện tử nói chung và thương mại điện tử nói riêng.

Chúng ta xây dựng tầm nhìn Việt Nam sẽ trở thành một trong những nước có thương mại điện tử phát triển hàng đầu ASEAN. Nhìn từ góc độ hành lang pháp lý cho thương mại điện tử phát triển, các đại biểu có nhìn nhận thế nào về những điểm đột phá quan trọng để thúc đẩy ngành này phát triển? 

TS. Võ Trí Thành: Liên quan đến câu chuyện thể chế, theo tôi thì đối với thương mại điện tử có 3 vấn đề lớn mà chúng ta phải xử lý. 

Trước hết là các văn bản, khung pháp lý ứng xử với dữ liệu, bởi đây là nguồn lực mới, một nhân tố sản xuất mới và toàn bộ các hoạt động, dù là công nghệ hiện đại đến đâu thì đều dựa trên dữ liệu, nhất là dữ liệu lớn (Big Data).

Thứ hai là các nền tảng kết nối, trao đổi điện tử với sự tham gia của rất nhiều bên liên quan, cùng các vấn đề về trách nhiệm, tranh chấp nếu có.

Thứ ba là tuân thủ các cam kết, thỏa thuận hợp tác và chuẩn mực quốc tế về dịch chuyển hàng hóa, dòng thông tin, dòng tài chính. 

Ở Việt Nam, có rất nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, có một số vấn đề cần giải quyết nếu muốn tạo đột phá cho nền kinh tế số, chuyển đổi số nói chung trong đó có thương mại điện tử: Hoàn thiện thể chế (giao dịch điện tử, cạnh tranh, quyền sở hữu trí tuệ, quyền sở hữu đối với tài sản, bảo vệ người tiêu dùng); thúc đẩy sáng tạo, bắt kịp những mô hình kinh doanh mới; hạ tầng (bao gồm logistic, hạ tầng số); 

Thương mại điện tử hay kinh tế số nói chung là sự kết hợp sao cho nhuần nhuyễn nhất giữa kinh tế thực, dòng chảy của hàng hóa dịch vụ thấp với dòng chảy của thông tin, dòng chảy của dữ liệu và dòng chảy của tài chính. Chính những thách thức như vậy, tôi rất muốn nhấn mạnh đó là vai trò của người đứng đầu. Hiện nay Thủ tướng cũng nhấn mạnh thay vì là cấp phó thì cấp trưởng phải đứng ra thì mới xử lý được, bởi thách thức như thế, mới như thế, còn rất nhiều điểm khó như thế. 

Hiện nay, Asean đang nỗ lực phát triển kinh tế số, thương mại số. Ở đây, có các vấn đề cần suy nghĩ sâu hơn như dịch chuyển dữ liệu, xử lý tranh chấp xuyên biên giới, bảo đảm cạnh tranh công bằng.

Giám đốc Điều hành Shopee Việt Nam Trần Tuấn Anh: Trải nghiệm khách hàng, giải quyết khiếu nại, bảo vệ người tiêu dùng là vấn đề sống còn của doanh nghiệp thương mại điện tử - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Từ góc độ doanh nghiệp, ông Trần Tuấn Anh nhìn nhận như thế nào về câu chuyện hành lang pháp lý Việt Nam cần phải tập trung vào những vấn đề nào để có thể tạo ra sự bứt phá cho kinh tế số cũng như thương mại điện tử trong thời gian tới?

Giám đốc Điều hành Shopee Việt Nam Trần Tuấn Anh: Trước hết chúng tôi nhận thức rất rõ thành công hiện tại chính là thị trường Việt Nam có những lợi thế đặc thù.

Đó là chi phí tiếp cận mạng Internet thấp nhất thị trường Đông Nam Á. Điều này có nghĩa là người tiêu dùng ở bất cứ vùng miền nào đó có thể tiếp cận. Điều này có nghĩa là, riêng đối với Shopee, sẽ có nhiều người tiêu dùng hơn ở những thành phố nhỏ, vùng nông thôn chứ không phải thành thị. Đây là tiền đề phát triển cho bất cứ công nghệ nào liên quan đến thương mại điện tử. Thứ hai là hạ tầng, chúng tôi thấy rõ ở khâu vận chuyển. 

Trước đây đơn hàng thời gian có thể từ 4 đến 5 ngày trên toàn quốc, nhưng hiện hại chỉ dưới 2 ngày trên toàn quốc và ở thành phố lớn thì gần như là trong ngày… chính là tiềm lực để Shopee phát huy nhiều hơn nữa.

Quy mô thị trường Việt Nam rất lớn, dân số đông, tiếp cận những sản phẩm mới rất nhanh cũng như thu nhập của người dân đang tăng. Những người dân ở vùng sâu, vùng xa, biển đảo vẫn có thể tiếp cận được, gần như là không có rào cản.

Về lĩnh vực sản xuất, ở Việt Nam có đặc thù sản xuất tại nội địa rất mạnh. Đây là tiềm lực để chúng ta từ đó tận dụng nguồn nhân lực có kỹ năng, có hiểu biết nhất định để phát triển nhiều hơn nữa. Đó là lý do chúng tôi đang tiếp cận từ doanh nghiệp đến những doanh nghiệp sản xuất này, phát triển từ thị trường nội địa để đi ra thế giới. 

Shopee chia sẻ tốc độ sáng tạo, sự thay đổi trên thế giới cũng như tại Việt Nam về thương mại điện tử cũng như công nghệ đem đi rất nhanh. Mong đợi của chúng tôi là các cơ quan chức năng có những cơ chế hỗ trợ để giúp doanh nghiệp, cá nhân được tiếp cận, tạo ra những sản phẩm, phương thức kinh doanh thương mại điện tử mới.

Bên cạnh đó, chúng tôi có quyết tâm rất lớn trong việc kết nối những quốc gia Asean để tận dụng các thế mạnh cũng như dịch vụ đang có. Shopee là doanh nghiệp của Đông Nam Á, và  hy vọng được đồng hành nhiều hơn nữa với các bộ, ngành, các chương trình của Chính phủ cũng như cơ quan chức năng của các tỉnh/thành để đạt mục tiêu về thương mại điện tử từ tầm quốc gia cũng như tôn chỉ của doanh nghiệp.

Trải nghiệm khách hàng, giải quyết khiếu nại, bảo vệ người tiêu dùng là vấn đề sống còn của doanh nghiệp thương mại điện tử, nhất là Shopee. Chúng tôi đã đầu tư rất lớn vào thị trường Việt Nam, có những cơ chế nhất định để kiểm soát, tăng trải nghiệm cho người tiêu dùng như giao hàng nhanh hơn, tăng sự an tâm cho người tiêu dùng. Song song với đó, chúng tôi mong có sự hướng dẫn từ các bộ, ngành  cũng như địa phương trong những trường hợp cụ thể. 

TS. Võ Trí Thành và bà Lại Việt Anh - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Một khía cạnh cụ thể của ngành thương mại điện tử có thể giúp các mục tiêu kinh tế số đi xa hơn, đó là xuất khẩu trực tuyến mà lâu nay vẫn hay được gọi là thương mại điện tử xuyên biên giới. Thương mại điện tử xuyên biên giới đã trở thành một xu hướng tất yếu. Hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới hay xuất nhập khẩu trực tuyến đã ngày càng phổ biến ở Việt Nam. 

Từ quan điểm nêu trên, các quý vị đại biểu có đánh giá như thế nào về cơ hội xuất khẩu trực tuyến từ thương mại điện tử? Cơ hội cho những hộ kinh doanh như chị Thảo ở đây hay các doanh nghiệp Việt Nam với các sản phẩm "made in Việt Nam" bước ra thị trường khu vực và thế giới ra sao? 

Trong thúc đẩy hoạt động xuất khẩu trực tuyến, các đại biểu có nhận định như thế nào về những thách thức đối với hàng hoá và doanh nghiệp Việt Nam?

Bà Lại Việt Anh: Theo một số báo cáo thông tin về thị trường, thương mại điện tử xuyên biên giới chiếm đến khoảng 20-22% giá trị của thương mại điện tử toàn cầu, tốc độ tăng trưởng ước tính gấp 2,3 lần thương mại điện tử.

Việt Nam là nền kinh tế xuất khẩu, với thế mạnh dệt may, da giày, gạo, nông sản… dư địa, tiềm năng về thương mại điện tử xuyên biên giới rất lớn, có một số ước tính về xuất khẩu thương mại điện tử xuyên biên giới, năm 2022 đạt khoảng 3,3 tỷ USD, năm 2027 kỳ vọng đạt hơn 11 tỷ USD nếu có những cơ chế hỗ trợ từ cả nền tảng thương mại điện tử cũng như Nhà nước.

Để tối ưu hoá tiềm năng thương mại điện tử của Việt Nam là bài toán đường dài. Tôi muốn nói đến định hướng của kế hoạch tổng thể thương mại điện tử cho giai đoạn 5 năm tới mà Bộ Công Thương đang tham mưu trình Chính phủ. Theo đó, thương mại điện tử hướng tới xuất khẩu để đưa sản phẩm "Made in Vietnam" ra thị trường quốc tế và có tính cạnh tranh trên thị trường đó, đặc biệt là hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ cùng các nhà sản xuất có thể bán hàng ra thị trường toàn cầu.

Yếu tố thứ hai là phát triển bền vững nên là định hướng lớn khi chúng ta xây dựng những giải pháp thúc đẩy thương mại điện tử xuyên biên giới và xuất khẩu nói chung.

Chúng ta biết xu hướng tiêu dùng xanh và bền vững là xu hướng nổi trội trên toàn thế giới. Vì thế hàng hoá Việt Nam để vươn ra thị trường toàn cầu, chúng ta cần cân nhắc rất nhiều đến yếu tố phát triển bền vững.

Từ góc độ này, ứng dụng công nghệ số và chuyển đổi số trong thương mại điện tử cũng sẽ có vai trò nhất định. Ví dụ, khách hàng có những yêu cầu về truy xuất hàng hoá, đảm bảo được vùng trồng, không vi phạm về chặt phá rừng hoặc đảm bảo yêu cầu bảo vệ môi trường, chống rác thải… Chúng ta giải quyết tất cả những vấn đề đó bằng cách số hoá của quy trình sản xuất chuỗi giá trị, áp dụng đến từng khâu của quy trình của sản xuất… Đó là những yếu tố mà thương mại điện tử phải áp dụng để nâng cao tính cạnh tranh cho hàng hoá Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Ngoài ra, chúng ta có thể hỗ trợ về chính sách của Nhà nước, các nền tảng thương mại điện tử, xuất khẩu để giúp doanh nghiệp vượt qua những rào cản kỹ thuật.

PGS.TS Trần Minh Tuấn: Thương mại điện tử xuyên biên giới hiện nay đang có những cơ hội phát triển rất lớn, đặc biệt là Việt Nam gần với thị trường rất lớn là thị trường Trung Quốc, gồm 1 tỷ dân, chúng ta có nhiều cơ hội để xuất khẩu hàng nông sản sang Trung Quốc. Hiện nay các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam cũng đã xây dựng các nền tảng thương mại điện tử B2B, kết nối với các nền tảng thương mại điện tử lớn của thế giới như Amazon, Alibaba, Timo,.. để các hàng hóa thương mại điện tử của Việt Nam khi lên sàn thương mại điện tử của Việt Nam cũng sẽ tương ứng xuất hiện trên các nền tảng thương mại điện tử lớn của thế giới, kết nối người mua trực tiếp với người bán cũng như nhà sản xuất.

Cốt lõi của vấn đề thương mại điện tử thế giới như chị Việt Anh cũng đã nói, sử dụng ứng dụng công nghệ số để truy xuất được sản phẩm tử vùng trồng, từ nơi sản xuất liên quan đến vấn đề môi trường, giảm phát thải, carbon,... Liên quan đến rất nhiều vấn đề bảo vệ thực vật, chất lượng và trực tiếp qua các hệ thống logistics, được số hóa toàn bộ và được liên thông trực tiếp với các cơ quan có liên quan cũng như Hải quan, Biên phòng của các nước sở tại.

Thương mại điện tử xuyên biên giới đang là xu thế lớn trong thời gian vừa qua và chúng ta đã đánh giá sự phát triển của nó, tôi hoàn toàn thống nhất đặc biệt với kế hoạch thương mại điện tử của Chính phủ sắp tới sẽ đặt vấn đề thương mại điện tử xuyên biên giới là một cơ hội lớn để chúng ta xuất khẩu hàng hóa chúng ta xuyên biên giới.

TS Võ Trí Thành: Xuất khẩu hàng hóa dịch vụ Việt Nam nói chung và kể cả thương mại điện tử, Việt Nam vẫn cơ bản chịu sự chi phối của thương hiệu và kênh phân phối nước ngoài.

Cũng giống như xuất nhập khẩu nói chung, doanh nghiệp Việt Nam làm sao vươn lên được, xây dựng được thương hiệu Việt Nam, có được những cái nền tảng kết nối với Amazon, với những nền tảng lớn hơn, quốc tế hơn.

Thứ hai, tôi nói câu chuyện OCOP, Việt Nam hiện nay có 5.000 – 6.000 mặt hàng OCOP, có thể xuất khẩu được 5 sao thì rất ít. Như vậy câu chuyện ở đây phải hoàn thiện rất nhiều về mặt đảm bảo chất lượng, truy xuất,... Có ba điểm chúng ta hết sức lưu ý đối với hàng hóa Việt.

Thứ nhất là lợi thế nhờ quy mô, không những ông sản xuất ra hàng hóa chất lượng, thuần khiết, đều như nhau, không khác nhau mà còn có được quy mô, bởi vì nó gắn với dịch vụ logistics, chi phí lớn hay nhỏ, cung cấp đều hay không đều

Thứ hai là việc đáp ứng xu thế tiêu dùng hiện nay: Xanh - An toàn – Nhân văn.

Thứ ba là những câu chuyện gắn với hàng hoá của Việt Nam, con người Việt Nam, văn hóa Việt Nam, truyền thống Việt Nam, cách làm Việt Nam.

Tiềm năng cho thương mại điện tử xuyên biên giới là rất lớn. Tại các hội thảo quốc tế người ta bàn nhiều hơn thương mại số. Khi nói đến thương mại điện tử cảm nhận những mặt hàng nhỏ lẻ, giá trị không quá lớn. Bây giờ thương mại điện tử còn có thể những câu chuyện mặt hàng lớn hơn rất nhiều, quy mô lớn hơn. Khi ấy sẽ có những vấn đề đặt ra còn phức tạp, lớn hơn nữa. Như tôi nói, chúng ta bên cạnh hoàn thiện cái đang làm, cố làm cho tốt hơn để bắt kịp xu thế thì chúng ta cũng phải chuẩn bị cho những cái xu thế mạnh mẽ hơn. Cuối cùng như tôi nói vẫn là một cuộc chơi cạnh tranh, đất nước Việt Nam là một đất nước rất mạnh nên trước sau gì chúng ta cũng phải lao vào những câu chuyện như vậy.

Giám đốc Điều hành Shopee Việt Nam Trần Tuấn Anh: Như TS Võ Trí Thành đã chia sẻ, cái này nó liên quan đến 3 vấn đề: Quy mô, xu thế, thương hiệu.

Thứ nhất là về quy mô, cách thức chúng tôi đang tiếp cận cách sản xuất tại Việt Nam là chúng tôi tập trung đi từ nhỏ đến lớn trước. Có nghĩa là đi từ nội địa trước để đạt được những lợi ích như tạo gói kinh nghiệm để nâng cao độ đồng bộ sản phảm… Thị trường nội địa của chúng ta đủ lớn để các doanh nghiệp trải nghiệm như doanh nghiệp của chị Thảo có thể đi từ 25.000 đơn đến 250.000 đơn (gấp 10 lần) với tốc độ phát triển nhanh như vậy thì khả năng vận hành tăng. Đến một lúc nào đó đến ngưỡng mà độ chất lượng đồng bộ đủ mạnh để chúng ta bắt đầy tiếp cận thị trường thế giới. Đây là bước tiếp theo chúng tôi đang làm. 

Chúng tôi đặt mục tiêu là từ nay đến cuối năm là 1.000 doanh nghiệp nhưng thực ra trong tương lai rất gần sẽ là 100.000 doanh nghiệp có khả năng đưa những sản phẩm ra thị trường nước ngoài. 

Bên cạnh đó, liên quan đến quy mô là chúng ta có khả năng gom hàng như thế nào để phục vụ cả thị trường nội địa, thị trường nước ngoài, không chỉ 1 mà là nhiều quốc gia đối với cùng 1 sản phẩm. 

Thứ hai là về xu thế, cụ thể như vĩ mô là về: bền vững, nguồn gốc, chất lượng hàng hóa, tuyển dụng, huấn luyện lao động..., ngoài ra là xu thế về thời trang, cách tiếp cận người tiêu dùng như livestream, video… Chúng tôi đang mong muốn có một công cụ tiếp cận được nhiều thị trường khác nhau, đa đạng về thị hiếu, kết nối các nền tảng với nhau. Ví dụ bạn có thể ngồi ở Việt Nam thuê 1 người livestream cho bạn ở Malaysia… thì ơn giản hơn trong vận hành. Những doanh nghiệp nhỏ có thể tiếp cận công cụ này dễ dàng.

Thứ ba là thương hiệu gắn với một câu chuyện. Cái này anh Thành đã chia sẻ rồi. Ở Việt Nam có những thương hiệu rất tốt như về thời trang. Những thương hiệu này, chúng ta có thể vươn ra thế giới và giúp cho các doanh nghiệp nào có khả năng tiếp cận được thị trường như thế nào cũng là một câu chuyện mà chúng ta có thể bàn nhiều hơn nữa. 

Chúng tôi tin rằng đối với một cách nhìn tổng thể như vậy cùng với sự đồng hành với các cơ quan chức năng, cùng với các cơ chế, chính sách đã ban hành thì những câu chuyện cần giải quyết là với công nghệ. Tôi nghĩ chúng ta đều có thể làm được và Shopee đang mong đợi có thể làm nhiều hơn nữa để đóng góp vào sự phát triển này.

Bà Nguyễn Thị Thảo và TS. Võ Trí Thành - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Còn đối với bà Nguyễn Thị Thảo, khi doanh nghiệp mở rộng quy mô sản xuất, bà có nghĩ đến chuyện đưa sản phẩm bán ra thị trường khu vực không? Bằng kinh nghiệm của mình, theo bà thuận lợi và khó khăn khi mở rộng sản xuất kinh doanh, tiếp cận thị trường khu vực và thế giới là gì?

Bà Nguyễn Thị Thảo: Hiện tại doanh nghiệp của tôi đang phối hợp chặt chẽ với Shopee để phân phối sản phẩm ra thị trường. Trong tương lai tôi cũng muốn hướng tới thị trường khu vực và quốc tế và đội ngũ Shopee cũng đang giới thiệu với về chương trình xuất khẩu trực tuyến của sàn để đưa sản phẩm của địa phương ra sàn quốc tế.

Bà Lại Việt Anh: Dữ liệu không chỉ là sức sống của kinh tế số, của thương mại điện tử mà nó cũng sẽ là một trong số những chìa khoá cho việc triển khai thực thi pháp luật về thương mại điện tử - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Một trong những thông điệp nhất quán được Chính phủ luôn nhấn mạnh đó là nhiệm vụ xây dựng thị trường thương mại điện tử lành mạnh, có tính cạnh tranh và phát triển bền vững và đặc biệt là tăng cường bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và các chủ thể trong hoạt động thương mại điện tử. Ở các góc độ chuyên môn các quý vị đại biểu có nhìn nhận và bình luận thế nào về thông điệp này? Để hoàn thiện cơ chế chính sách thúc đẩy mạnh mẽ thương mại điện tử ở Việt Nam trong giai đoạn mới, chúng ta cần tiếp tục có những giải pháp và sự chuẩn bị như thế nào?

Bà Lại Việt Anh: Thực ra câu hỏi này cũng đã được đề cập đâu đó trong câu trả lời của các đại biểu tại cuộc Toạ đàm. Theo tôi, Chính phủ, các bộ, ngành luôn luôn nỗ lực và hướng tới xây dựng khuôn khổ pháp lý cho thị trường thương mại điện tử phát triển nhanh nhưng lành mạnh và bền vững.

Để phát triển bền vững chúng ta phải cân bằng tất cả các yếu tố tham gia thị trường, từ doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp quốc tế, doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp nội địa, giữa nhà sản xuất với doanh nghiệp thương mại, giữa người bán hàng và người tiêu dùng…

Hoạt động thương mại điện tử xuất hiện từ năm 2006, từ khi ở mức sơ khai, đến năm 2013, có nghị định khá toàn diện, là khuôn khổ pháp lý được đánh giá rất cao cho thương mại điện tử tại Việt Nam, là nhân tố để thương mại điện tử Việt Nam đạt được sự phát triển nhanh như thời gian qua.

Đến năm 2021, chúng ta có Nghị định 85 sửa đổi, tích hợp các yếu tố mới để đáp ứng mục tiêu phát triển thị trường lành mạnh.

Còn bây giờ chúng ta đang nói tới câu chuyện tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ thị trường thương mại điện tử. Trong đó, dữ liệu không chỉ là sức sống của kinh tế số, của thương mại điện tử mà nó cũng sẽ là một trong số những chìa khoá cho việc triển khai thực thi pháp luật về thương mại điện tử thời gian tới.

Chúng tôi mong rằng những nỗ lực của Chính phủ trong việc kết nối dữ liệu giữa những cơ quan quản lý nhà nước và các chủ thể độc lập được điều chỉnh bởi pháp luật, giữa cơ quan thuế, cơ quan hải quan, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công Thương và những nền tảng thương mại điện tử lớn sẽ giúp chúng ta có đầu vào để giải quyết được rất nhiều bài toán về thực thi pháp luật, về thể chế trong tương lai, từ chuyện bảo vệ người tiêu dùng, xử lý hành vi không lành mạnh trên môi trường điện tử.

Sự đồng hành của nền tảng số mới, chủ chốt trong thị trường thương mại điện tử, cần có sự hợp tác, phối hợp chia sẻ dữ liệu với các cơ quan nhà nước để được mục tiêu là xây dựng thị trường bền vững, lành mạnh và phát triển.

Tiếp tục cập nhật