Tôn trọng, bảo vệ dữ liệu cá nhân trong không gian số

Đóng góp ý kiến vào dự án Luật Chuyển đổi số, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, ngày 1/12, các đại biểu cho rằng, cần tiếp tục rà soát và bổ sung quy định chặt chẽ, cụ thể về các quyền được tôn trọng, bảo vệ thông tin của người dân khi tham gia vào không gian số; đồng thời có quy định phòng ngừa nguy cơ bóp méo cạnh tranh, thao túng hành vi tiêu dùng, lạm dụng dữ liệu cá nhân và lan truyền nội dung sai lệch có chủ đích.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn đại biểu thành phố Hải Phòng) cho rằng, hiện dự án Luật chưa quy định rõ về một số nội dung liên quan đến quyền cá nhân, tổ chức khi tham gia vào không gian số như: Quyền kiểm soát dữ liệu cá nhân; Quyền được quên; Quyền chuyển dữ liệu giữa các nền tảng; Trách nhiệm bồi thường khi hệ thống số tự động đưa ra quyết định sai; Bảo vệ trẻ em trên môi trường số, bao gồm phân loại nội dung theo độ tuổi.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga phát biểu thảo luận. (Ảnh: QH)

Theo đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, với xu hướng quản trị dựa trên dữ liệu, các hệ thống tự động sẽ ngày càng tham gia vào quyết định hành chính. Với các phương pháp quản trị, thu thập, khai thác, sử dụng dữ liệu hiện nay đang tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ vi phạm quyền riêng tư, sai lệch dữ liệu, lộ lọt dữ liệu...

Vì vậy, dự án cần rà soát và tiếp tục bổ sung các quy định chặt chẽ, cụ thể về các quyền được tôn trọng, bảo vệ thông tin của người dân khi tham gia vào không gian số. Đồng thời bổ sung quy định về cơ chế khiếu nại, bồi thường; trách nhiệm giải trình của cơ quan nhà nước khi quyền được bảo vệ thông tin cá nhân của công dân bị xâm phạm; quy định cụ thể hơn về nội dung bảo vệ nhóm đối tượng yếu thế, đặc biệt là trẻ em khi trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ như hiện nay.

Liên quan đến nội dung trên, đại biểu Phạm Trọng Nhân (Đoàn đại biểu Thành phố Hồ Chí Minh) nhận định, công dân số và quyền dữ liệu chưa trở thành một cơ chế bảo vệ, mọi dịch vụ công số đều đi xuyên qua dữ liệu cá nhân nhưng dự thảo Luật chỉ mới dừng ở nguyên tắc, chưa có quy định rõ về quyền tự quyết dữ liệu, minh bạch xử lý dữ liệu, cơ chế khiếu nại, bồi thường hay tiêu chuẩn quyền riêng tư từ thiết kế. Nếu luật không tạo hành lang bảo vệ đủ mạnh thì người dân sẽ bước vào chuyển đổi số trong tâm thế đáng lo ngại.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân phát biểu thảo luận. (Ảnh: QH)

Đại biểu Phạm Trọng Nhân cho rằng, dữ liệu phi cá nhân phải được chia sẻ ở dạng tổng hợp, ẩn danh, chống độc quyền dữ liệu và chống phá chặt dữ liệu. Quyền và nghĩa vụ công dân số tại Chương 5 cần quy định bộ công cụ tối thiểu của công dân số gồm căn cước điện tử, chữ ký số, tài khoản thanh toán số, tài khoản dịch vụ dịch vụ công duy nhất cùng nguyên tắc bảo vệ dữ liệu cá nhân theo chuẩn quốc tế do Chính phủ phổ cập kỹ năng số, thiết kế dịch vụ công để người dùng dễ tiếp cận cho mọi nhóm dân cư.

Nêu quan điểm về bảo vệ dữ liệu cá nhân của người tiêu dùng, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (Đoàn đại biểu Thành phố Hồ Chí Minh) cho biết, dự thảo Luật quy định nghĩa vụ xác định thông tin của người dùng kinh doanh nhưng chưa có nguyên tắc xử lý dữ liệu người tiêu dùng khi áp dụng thuật toán, gợi ý xếp hạng và quảng cáo được cá nhân hóa.

Do đó, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị Ban soạn thảo xem xét bổ sung quy định về đánh giá rủi ro thuật toán và nghĩa vụ công bố tiêu chí vận hành thuật toán ở mức cần thiết để bảo vệ người tiêu dùng, qua đó phòng ngừa nguy cơ bóp méo cạnh tranh, thao túng hành vi tiêu dùng, lạm dụng dữ liệu cá nhân và lan truyền nội dung sai lệch có chủ đích.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng phát biểu thảo luận. (Ảnh: QH)

Ngoài ra, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng đề nghị bổ sung vào khoản 5 của Điều 46 là: Xác định dữ liệu công là tài sản quốc gia và thúc đẩy việc mở, chia sẻ dữ liệu không thuộc danh mục bí mật Nhà nước. Dữ liệu cá nhân hoặc dữ liệu được pháp luật quy định phải bảo mật. Ban hành cơ chế, lộ trình và các tiêu chuẩn kỹ thuật để các cơ quan Nhà nước thực hiện việc công bố dữ liệu mở một cách hệ thống và dễ dàng tái sử dụng.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng nhấn mạnh, dữ liệu do cơ quan Nhà nước nắm giữ là nguồn dữ liệu lớn nhất và có giá trị cao nhất cho sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Việc Nhà nước chủ động mở dữ liệu chất lượng cao sẽ tạo ra hạt giống kích thích đổi mới sáng tạo và tạo lập thị trường dịch vụ dựa trên dữ liệu với chính sách dữ liệu mở gắn liền với minh bạch, giúp người dân và doanh nghiệp giám sát hiệu quả.