Trí thức Khoa học Công nghệ kiến nghị Quốc hội 6 vấn đề cấp thiết sau sáp nhập

Trí thức Khoa học Công nghệ kiến nghị 6 vấn đề quan trọng tới Quốc hội về sáp nhập bộ máy, chuyển đổi số, giáo dục, y tế và phòng chống tham nhũng.

Sáng 24/9, tại trụ sở Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên hiệp Hội Việt Nam) diễn ra Hội thảo: "Đóng góp ý kiến của cư tri- trí thức trước kỳ họp thứ 10 Quốc Hội khóa XV", tại Hội thảo, trí thức đã gửi hàng loạt kiến nghị tới Quốc hội khóa XV về những vấn đề cấp thiết từ sáp nhập bộ máy, chuyển đổi số đến giáo dục, y tế và phòng chống tham nhũng.

Với trí tuệ, sức sáng tạo và tình thần xây dựng, đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ của Liên hiệp Hội Việt Nam thấy được trách nhiệm của mình đóng góp ý kiến đối với những vấn đề quan trọng của đất nước.

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TSKH Phan Xuân Dũng Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam cho biết một số nội dung lớn tập trung tại hội thảo.

TSKH Phan Xuân Dũng Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam khai mạc Hội thảo

Một là, ý kiến của trí thức về kết quả, ý nghĩa kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, nhất là việc thể chế hóa bốn Nghị quyết đột phá là "Bộ tứ trụ cột" đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, gồm: Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết 59-NQ/TW về "Hội nhập quốc tế trong tình hình mới"; Nghị quyết 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân.

Hai là, ý kiến của trí thức về phát triển khoa học và công nghệ; đầu tư, hoàn thiện hạ tầng cho khoa học và công nghệ; Phát triển, trọng dụng, nhân lực chất lượng cao, nhân tài khoa học và công nghệ...

Ba là, ý kiến của trí thức về một số vấn đề cụ thể liên quan đến phát triển kinh tế; văn hóa - xã hội, y tế, giáo dục; an ninh, trật tự, an toàn xã hội; môi trường, phòng chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu; công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực v.v.

Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV sắp diễn ra, trí thức Khoa học Công nghệ đã gửi tới Hội thảo những kiến nghị cụ thể về 6 vẫn đề then chốt để Liên hiệp Hội Việt Nam kiến nghị tới Quốc hội. Với hơn 3,7 triệu trí thức trong cả nước, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam đóng vai trò cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với cộng đồng khoa học.

Thứ nhất, hợp nhất luật pháp về nước thành bộ luật thống nhất. GS.TS. Đào Xuân Học từ Chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam đề xuất việc hình thành Bộ luật Thủy lợi hoặc Bộ luật về nước thống nhất. Ông chỉ ra rằng sự tồn tại song song của Luật Tài nguyên nước và Luật Thủy lợi sau khi sáp nhập hai Bộ TN&MT và NN&PTNT là không hợp lý.

GS.TS. Đào Xuân Học từ Chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam chia sẻ

"Việc chồng chéo quản lý đã thể hiện rõ nhất qua sự tồn tại song song của hai luật này, gây ra sự phân mảnh và thiếu thống nhất trong quản lý", Chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam nhận định.

Theo kiến nghị, Bộ luật mới cần bao gồm các nội dung từ Luật Thủy lợi, Luật Phòng tránh giảm nhẹ thiên tai, Luật Quản lý khai thác công trình thủy lợi, Luật Quản lý và khai thác nước dưới đất, và Luật Cấp và thoát nước. Đồng thời phân định rõ trách nhiệm giữa ngành Thủy lợi và Bộ Xây dựng trong công tác quy hoạch cấp thoát nước.

Thứ hai, chuyển đổi số cần giải quyết 4 thách thức lớn. TS. Đỗ Nguyên Hưng Phó Tổng thư ký Hội Tự động hóa Việt Nam cho biết, mặc dù Việt Nam đã vươn lên top 20 thế giới về cung cấp dịch vụ công trực tuyến, nhưng vẫn còn nhiều thách thức. Tỷ lệ hồ sơ trực tuyến toàn trình mới đạt 39,51%, trong khi mục tiêu cuối năm 2025 là 80%.

TS. Đỗ Nguyên Hưng, Phó Tổng thư ký Hội Tự động hóa Việt Nam chia sẻ

Theo báo cáo, từ ngày 1/9 đến 30/11/2025, cả nước sẽ tiến hành chiến dịch rà soát cơ sở dữ liệu đất đai tại 2.342 trong tổng số 3.321 đơn vị cấp xã. Đến tháng 6/2025, có 32 tỉnh thành đã thực thi liên thông cấu trúc dữ liệu với Bộ NN&MT, số hóa được khoảng 50 triệu thửa đất tại 484 huyện.

"Hệ thống dữ liệu quốc gia còn thiếu sự liên thông giữa các lĩnh vực dân cư, đất đai, y tế, giáo dục, bảo hiểm", TS. Đỗ Nguyên Hưng chỉ ra.

Ông kiến nghị Quốc hội cần đồng bộ cơ sở dữ liệu quốc gia, nâng cao chất lượng phục vụ công dân số, đào tạo đội ngũ cán bộ số và đảm bảo an ninh mạng.

Thứ ba, giáo dục đại học cần sáp nhập và giải thể trường yếu kém. GS.TS. Lê Vân Trình từ Hội Khoa học An toàn và Vệ sinh Lao động Việt Nam nhấn mạnh vấn đề trong hệ thống giáo dục đại học. Cả nước hiện có hơn 240 trường đại học, phân bố không đồng đều, nhiều trường có quy mô nhỏ, ngành nghề trùng lặp, chất lượng đào tạo thấp.

"Trong bối cảnh hội nhập và yêu cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, việc sáp nhập và giải thể các trường đại học yếu kém trở nên cần thiết", GS.TS. Lê Vân Trình nói.

Chủ tịch Hội Khoa học An toàn và Vệ sinh Lao động Việt Nam cũng đề xuất Quốc hội yêu cầu Bộ Giáo dục và Đào tạo báo cáo đánh giá toàn diện về hiệu quả kinh tế xã hội của chương trình sách giáo khoa mới. Tình trạng "một chương trình, nhiều bộ sách" gây lãng phí lớn và tạo gánh nặng kinh tế cho phụ huynh.

Đồng quan điểm, Bà Lê Khánh Vân, Phó Chủ tịch Hội Thông tin khoa học Việt Nam, nhận định: Đến lúc chúng ta cần có 01 bộ sách giáo khoa cho các cháu học, cần nghiêm khắc trong giờ học, cần phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình. Và đặc biệt bình đẳng giới trong khoa học công nghệ.

Thứ tư, y tế cần củng cố toàn diện hệ thống dự phòng. Trong lĩnh vực y tế, chuyên gia Nguyễn Công Khẩn, Hội Khoa học, Kỹ thuật An toàn thực phẩm Việt Nam kiến nghị Quốc hội yêu cầu Chính phủ xây dựng Đề án củng cố năng lực y tế dự phòng với mục tiêu, lộ trình và ngân sách cụ thể để hiện đại hóa hệ thống Trung tâm kiểm soát bệnh tật các cấp.

"Việc phòng bệnh hơn chữa bệnh luôn hiệu quả và tiết kiệm chi phí hơn rất nhiều", chuyên gia Nguyễn Công Khẩn nhấn mạnh.

Đồng thời, cần có chiến lược quốc gia thích ứng với già hóa dân số giai đoạn 2026-2035, phát triển mô hình bệnh viện lão khoa, trung tâm dưỡng lão và dịch vụ chăm sóc tại nhà để đối phó với gánh nặng sắp tới của hệ thống y tế.

Thứ năm, môi trường cần cơ chế pháp lý huy động sức mạnh cộng đồng. TS. Nguyễn Ngọc Sinh, Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam kiến nghị Quốc hội quan tâm đầy đủ và hệ thống đến các vấn đề huy động sức mạnh cộng đồng trong lĩnh vực bảo vệ thiên nhiên môi trường.

TS. Nguyễn Ngọc Sinh, Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam

Theo đánh giá của Hội, một trong những nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng môi trường xuống cấp là chưa thống nhất trong cách tiếp cận huy động sức mạnh cộng đồng bảo vệ môi trường. Hội đề xuất áp dụng phương pháp TAI với 4 trụ cột: bảo đảm thông tin cần thiết cho cộng đồng, tạo điều kiện để cộng đồng chủ động hoạt động, bảo đảm về mặt luật pháp và tăng cường năng lực cho cộng đồng.

Cuối cùng, phòng chống tham nhũng cần cơ chế giám sát chặt chẽ hơn. Ths. Nguyễn Hữu Giới, Chủ tịch Hội Thư viện Việt Nam, đề xuất Quốc hội xem xét vấn đề giám sát chặt chẽ các doanh nghiệp để hạn chế khả năng móc ngoặc với các lãnh đạo các cấp.

Ths. Nguyễn Hữu Giới, Chủ tịch Hội Thư viện Việt Nam

"Các vụ án lớn ở nước ta vừa qua, hầu hết các doanh nghiệp này đều là doanh nghiệp tư nhân như Vạn Thịnh Phát, Công ty AIT, Công ty Việt Á, Công ty Thuận An, Tập đoàn Phúc Sơn", Chủ tịch Hội Thư viện Việt Nam nêu ví dụ.

Ông kiến nghị học hỏi kinh nghiệm từ Singapore, Thụy Điển, Phần Lan và một số nước châu Âu đã làm tốt công tác phòng chống tham nhũng.

Để triển khai thành công Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học công nghệ, Ths. Nguyễn Hữu Giới đề xuất Nhà nước cần đặt hàng một số nhiệm vụ quan trọng mang tầm quốc gia với Liên hiệp Việt Nam.

"Trong tổ chức Liên hiệp Hội Việt Nam, hiện có nhiều chuyên gia, nhà khoa học có uy tín về nhiều lĩnh vực, song có nhiều người tuổi đã cao từ 70 đến trên 80, 90, sức khỏe yếu dần. Nếu chúng ta không tranh thủ sự tư vấn của đội ngũ này cho sự nghiệp chung, có khi không còn nhiều thời gian với họ nữa", ông nhấn mạnh.

Các kiến nghị của đội ngũ trí thức thể hiện tinh thần trách nhiệm cao với đất nước, đưa ra những đề xuất cụ thể, khả thi để Quốc hội xem xét trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ chế quản lý nhà nước.