Tuyển sinh 2025 và bài toán nhân lực: Khi phân hóa thành lợi thế

Điểm chuẩn chung hạ nhiệt, nhưng đỉnh lại bùng nổ: mùa tuyển sinh 2025 xuất hiện hàng loạt điểm tuyệt đối, 11 ngành vượt 29 điểm và 8 thủ khoa A0 đạt trọn 30/30. Sự phân hóa mạnh mẽ này, theo Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn là phản ánh sự công bằng và định hướng nhân lực đúng hướng.

Ấn tượng điểm tuyệt đối và sự hạ nhiệt của mặt bằng chung

Năm 2025, bức tranh tuyển sinh đại học hiện ra với nhiều gam màu đối nghịch. Nếu mặt bằng điểm chuẩn giảm so với 2024, thì ở nhóm ngành “nóng”, mức điểm lại vọt lên cao kỷ lục. Sáu ngành đại học công bố điểm chuẩn tròn 30/30, trong đó có cả sư phạm ngoại ngữ và các ngành quân đội. Điểm tuyệt đối xuất hiện nhiều hơn, song hành với sự hạ nhiệt ở diện rộng, đã tạo nên một mùa tuyển sinh phân hóa rõ rệt: khốc liệt ở top đầu, nhưng dễ thở hơn với mặt bằng chung.

Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Hoàng Minh Sơn cho biết, năm nay có tới 8 thí sinh khối A0 đạt điểm tuyệt đối 30 – thành tích ấn tượng của lứa học sinh đầu tiên theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Đây là minh chứng cho sự dịch chuyển của phổ điểm: một nhóm nhỏ học sinh bứt phá lên đỉnh cao, trong khi phần đông trải rộng ở mức trung bình. Sự phân hóa này kéo điểm chuẩn nhiều ngành xuống thấp hơn 2024, nhưng cũng đồng thời đẩy những ngành “nóng” lên mức kỷ lục.

Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn phân tích về bức tranh hai chiều của điểm chuẩn năm nay - Ảnh: VGP/Nguyễn Mạnh.

Số liệu cho thấy, năm 2025 có 11 ngành có điểm chuẩn từ 29 điểm trở lên, cao hơn so với 8 ngành năm 2024. Đặc biệt, có tới 6 ngành đạt tuyệt đối 30 điểm. Trong đó, hai ngành quân đội dành cho nữ vốn luôn có sức hút lớn, còn bốn ngành sư phạm ngoại ngữ gây chú ý bởi cơ chế cộng điểm và quy đổi chứng chỉ ngoại ngữ – yếu tố được chính Thứ trưởng thừa nhận là cần phải rà soát để bảo đảm công bằng. Đây là những con số biết nói: mặt bằng rộng thì lùi, nhưng cực trên lại vươn cao hơn hẳn.

Phân hóa mạnh: điểm cao tập trung đúng những ngành xã hội cần

Điều khiến lãnh đạo ngành giáo dục lạc quan không nằm ở việc điểm chuẩn cao hay thấp, mà ở chỗ những ngành đạt điểm cao nhất lại trùng khớp với ưu tiên chiến lược của xã hội. Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh: “Những ngành có điểm chuẩn cao rơi vào sư phạm, đào tạo giáo viên, trí tuệ nhân tạo, thiết kế vi mạch, khoa học máy tính. Chúng ta mong muốn như thế và nó đạt được như vậy, chúng ta phải rất mừng”.

Ở khối sư phạm, chỉ tiêu không hề thả nổi mà được Bộ tính toán và phân bổ kỹ lưỡng, theo Thứ trưởng là “chỉ có thiếu chứ không có thừa”. Chính sách này giúp bảo đảm sự cân đối cung – cầu, đồng thời tạo động lực cho thí sinh giỏi lựa chọn nghề giáo trong bối cảnh Luật Nhà giáo mới đem lại nhiều cơ chế ưu đãi.

Với khối công nghệ cao, tổng chỉ tiêu ngành công nghệ thông tin và máy tính không tăng nhiều so với năm 2024, nhưng điểm chuẩn lại cao hơn ở các chương trình trọng điểm. Điều này cho thấy thay vì mở rộng ồ ạt, hệ thống đang “hút” đúng những thí sinh có năng lực nổi trội vào các ngành mũi nhọn. Nói cách khác, sự phân hóa không chỉ phản ánh đặc thù phổ điểm, mà còn là dấu hiệu hệ thống tuyển sinh đã định hướng được nguồn nhân lực chất lượng cao vào lĩnh vực đất nước đang cần. 

Năm nay những ngành đạt điểm cao nhất lại trùng khớp với ưu tiên chiến lược của xã hội.

Điểm số và năng lực thực chất

Một băn khoăn khác của xã hội là: liệu điểm chuẩn cao có thực sự phản ánh năng lực thật của lứa học sinh đầu tiên học theo chương trình GDPT 2018?

Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn khẳng định: “Chương trình 2018 là sự đổi mới căn bản, chuyển từ dạy thiên về kiến thức sang phát triển năng lực, phẩm chất. Đề thi năm nay theo định hướng đó, và bản thân sự phân hóa trong kết quả đã phản ánh một phần”.

Tuy nhiên, ông cũng lưu ý: “Một kỳ thi không thể phản ánh hết năng lực thí sinh… nhưng để tuyển sinh công bằng thì vẫn phải dựa vào con số định lượng. Cho dù sau này có thêm phỏng vấn, cuối cùng cũng phải quy ra điểm”.

Theo Thứ trưởng, điểm số không phản ánh 100% năng lực cá nhân, vẫn có trường hợp điểm thấp nhưng thành công, điểm cao chưa chắc đã vượt trội hơn. Nhưng xét ở cấp hệ thống, “tương quan giữa điểm đầu vào và đầu ra chắc chắn là rất mạnh”. Chính vì vậy, điểm chuẩn vẫn là công cụ quan trọng để các trường đại học chọn được những thí sinh phù hợp nhất.

Chính sách tổ hợp: Cần thay đổi nhưng phải có lộ trình

Một trong những tranh luận lớn năm nay là việc một số trường bất ngờ bỏ khối C00. Đây là hệ quả tất yếu của chương trình GDPT 2018, khi cách chọn môn học đã thay đổi, khiến tổ hợp truyền thống không còn giữ nguyên giá trị. Tuy nhiên, việc thay đổi đột ngột khiến nhiều thí sinh lúng túng vì đã ôn tập theo C00 từ trước.

Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn thẳng thắn: “Chúng ta không thể yêu cầu các trường giữ nguyên như trước, vì chương trình 2018 đã khác. Nhưng việc bỏ đột ngột như vậy thì không phù hợp, thời gian cần phải chuẩn bị”. Theo ông, tối thiểu phải có thông báo từ đầu năm lớp 12 để học sinh kịp định hướng. “Nói là các trường phải điều chỉnh từ ba năm trước thì không khả thi, nhưng ít nhất phải trước một năm để các em chuẩn bị”, ông nhấn mạnh.

Thay đổi tổ hợp cần phải có lộ trình để các em học sinh có thời gian chuẩn bị.

Thực tế, thời điểm một số trường sư phạm và luật thông báo bỏ C00 hồi đầu năm đã khiến dư luận “dậy sóng”. Nhiều phụ huynh phản ánh con em bị động vì đã ôn theo khối này. Bộ GD&ĐT sau đó phải chấn chỉnh và có giải pháp bảo đảm thí sinh không bị bỏ lỡ cơ hội. Bài học rút ra là: thay đổi là cần thiết, nhưng phải có lộ trình minh bạch để tránh cú sốc cho thí sinh.

Lời nhắn gửi tới thí sinh: Yên tâm với lựa chọn 

Cùng với câu chuyện điểm chuẩn, một thực tế khác là không ít thí sinh băn khoăn khi kết quả trúng tuyển chưa trùng khớp với mong muốn ban đầu. Nhiều em lo lắng khi phải nhập học ở nguyện vọng không phải “đầu bảng”, hoặc khi xét tuyển bổ sung mở ra nhưng cơ hội hạn chế.

Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn nhắn nhủ: “Giữa các ngành trong cùng một lĩnh vực không khác nhau quá lớn. Khi đã có thời gian suy nghĩ dài và đặt nguyện vọng, thì trong một hai ngày thay đổi ý định chưa hẳn đã tốt. Tôi khuyên các em yên tâm với kết quả trúng tuyển của mình, không nên lãng phí một năm để thi lại”.

Theo Thứ trưởng, thành công của một cá nhân không chỉ phụ thuộc vào việc chọn được đúng ngành mơ ước ngay từ đầu: “Có khi ngành mình không định chọn lại trở thành con đường phù hợp. Công việc sau này nhiều khi chọn mình chứ không chỉ do mình chọn”. Thông điệp này cũng nhằm nhắc nhở phụ huynh và thí sinh rằng ngành học chỉ là khởi đầu, quan trọng là nỗ lực học tập và thích ứng trong suốt hành trình.

Với những em chưa trúng tuyển, Thứ trưởng lưu ý cơ hội tuy ít nhưng không hoàn toàn khép lại: “Một số trường đặt ngưỡng đầu vào cao thì có thể không tuyển được. Các em cũng cân nhắc để lựa chọn những ngành, những trường tốt”. Điều này đồng nghĩa, thay vì hoang mang hay bi quan, thí sinh cần chủ động tìm kiếm phương án phù hợp với năng lực và điều kiện của mình, bởi cánh cửa học tập vẫn rộng mở hơn nhiều so với lo lắng ban đầu. 

Với giáo dục Đại học, Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn cho biết Bộ đang thúc đẩy nhiều giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đào tạo - Ảnh: VGP/Nguyễn Mạnh.

Bài toán đặt ra cho giáo dục đại học

Điểm số, như Thứ trưởng nhấn mạnh, chỉ là “điều kiện cần”. Điểm chuẩn cao giúp sàng lọc thí sinh, nhưng chưa đủ để đảm bảo chất lượng đầu ra. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để biến lợi thế đầu vào thành năng lực thực sự của sinh viên khi ra trường.

Điều đó đòi hỏi các trường đại học phải đầu tư đồng bộ: xây dựng đội ngũ giảng viên chất lượng cao, mở rộng cơ sở vật chất và phòng thí nghiệm, tạo môi trường học tập gắn với nghiên cứu, đồng thời thiết kế chính sách học bổng và tín dụng sinh viên để bảo đảm cơ hội công bằng.

Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn cho biết Bộ GD&ĐT đang thúc đẩy nhiều giải pháp vĩ mô: “Đề xuất với Bộ Chính trị ban hành nghị quyết về đột phá phát triển giáo dục đại học, sửa đổi các luật liên quan, tăng cường năng lực nghiên cứu và đào tạo giảng viên trình độ tiến sĩ”. Đây được kỳ vọng là khung thể chế tạo điều kiện để các trường khai thác tối đa nguồn thí sinh giỏi, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo. 

Mùa tuyển sinh 2025 không chỉ là cuộc đua điểm số, mà còn là minh chứng cho sự thay đổi cách vận hành của hệ thống. Sự phân hóa mạnh mẽ – với mặt bằng chung giảm nhưng nhóm thí sinh xuất sắc nổi bật hơn, cho thấy chính sách tuyển sinh đã phát huy tác dụng: công bằng hơn, minh bạch hơn, và định hướng đúng vào những ngành xã hội cần.

Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn khẳng định, tuyển sinh chỉ là khởi đầu: “Điểm là thước đo cần thiết để chọn lọc, nhưng thành công cuối cùng còn phụ thuộc vào quá trình đào tạo đại học”. Điều còn lại thuộc về các trường: biến lợi thế đầu vào thành chất lượng đầu ra, để từ đó nuôi dưỡng được nguồn nhân lực thực sự tinh hoa cho nền kinh tế số và xã hội tri thức.