Ứng dụng công cụ AI trong phát triển giáo dục nghề nghiệp

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành một trong những công nghệ nền tảng của thời đại số, tác động sâu rộng đến mọi lĩnh vực, đặc biệt là giáo dục nghề nghiệp - nơi đào tạo nguồn nhân lực trực tiếp phục vụ sản xuất, dịch vụ và đổi mới công nghệ.

Ngày 6/11/2025, tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) phối hợp với Viện Nghiên cứu Giáo dục Nghề nghiệp tổ chức Hội thảo “Ứng dụng công cụ AI trong phát triển giáo dục nghề nghiệp”.

Toàn cảnh Hội thảo.

Thúc đẩy hệ sinh thái AI trong giáo dục nghề nghiệp

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Chủ tịch VUSTA, TS. Phạm Quang Thao nhấn mạnh, trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và chuyển đổi số quốc gia, AI đang trở thành công nghệ nền tảng giúp giáo dục nghề nghiệp đổi mới toàn diện. Đây là bước đi quan trọng để Việt Nam hướng đến mô hình “giáo dục nghề nghiệp thông minh”, góp phần xây dựng lực lượng lao động kỹ năng cao, thích ứng yêu cầu phát triển mới của đất nước.

TS. Phạm Quang Thao, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phát biểu tại Hội thảo.

Việc ứng dụng AI trong phát triển giáo dục nghề nghiệp đã mở ra bước tiến quan trọng trong hành trình chuyển đổi số giáo dục nghề nghiệp Việt Nam, hướng tới mục tiêu xây dựng lực lượng lao động kỹ năng cao, thích ứng kỷ nguyên số và hội nhập toàn cầu.

Đối với giáo dục và đào tạo, đặc biệt là giáo dục nghề nghiệp, việc ứng dụng công cụ AI mang ý nghĩa thực tiễn sâu sắc, góp phần đổi mới toàn diện nội dung, phương pháp giảng dạy và quản lý. Mỗi lĩnh vực đào tạo nghề đều có đặc thù riêng, vì vậy việc ứng dụng AI cần được thiết kế phù hợp với từng ngành nghề cụ thể - từ cơ khí, điện tử, điện lạnh, may mặc...

Việc chia sẻ kinh nghiệm, mô hình và giải pháp thực tế giữa các cơ sở đào tạo là rất cần thiết để xác định những hướng đi khả thi, đồng thời hình thành khung chương trình chung cho ứng dụng AI trong giáo dục nghề nghiệp mang lại hiệu quả cao.

Ông Lê Việt Anh, Cục Quản lý chất ượng, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) cho biết, ứng dụng AI trong giáo dục nói chung và giáo dục nghề nghiệp nói riêng là xu thế tất yếu, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, giảng dạy, học tập, đồng thời phục vụ quá trình chuyển đổi số toàn diện của ngành.

Hiện cả nước có hơn 1.800 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, trong đó gần 400 trường cao đẳng. Bộ GD&ĐT đang tiếp tục hoàn thiện khung năng lực nghề nghiệp, coi năng lực số và kỹ năng ứng dụng công nghệ là tiêu chí quan trọng để đánh giá người học.

Việc ứng dụng AI trong giáo dục đã được định hướng rõ trong Nghị quyết số 21 về đột phá giáo dục - coi chuyển đổi số và AI là trọng tâm đổi mới quản lý, giảng dạy và học tập. Cùng với đó, Quyết định số 1504/QĐ-BGDĐT ngày 30/5/2025 của Bộ GD&ĐT ban hành chương trình phổ cập kiến thức, kỹ năng số cho sinh viên trong các cơ sở giáo dục đại học nhằm trang bị năng lực công nghệ và khả năng vận dụng AI trong học tập, nghiên cứu và công việc.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay là hạ tầng công nghệ thông tin, dữ liệu số và nguồn nhân lực. Trong khuôn khổ Đề án 06 của Chính phủ, ngành giáo dục đang triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm, trong đó số hóa văn bằng, chứng chỉ và tích hợp vào cơ sở dữ liệu quốc gia để ngăn chặn tình trạng bằng giả; xây dựng học bạ điện tử cho học sinh... Những bước đi này không chỉ giảm thủ tục hành chính, mà còn tạo nền tảng dữ liệu phục vụ quản lý, phân luồng, kết nối đào tạo - việc làm một cách thông minh và hiệu quả.

Ông Lê Việt Anh cũng chia sẻ, Việt Nam có nhiều học sinh, sinh viên xuất sắc trong lĩnh vực AI, đạt thành tích cao tại các kỳ thi quốc tế. Điều đó cho thấy trí tuệ và tiềm năng của người Việt Nam là rất lớn. Vấn đề là làm sao khai thác và ứng dụng hiệu quả AI để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Hiện nay, Bộ GD&ĐT đang tham mưu Chính phủ ban hành nghị định về thu hút, trọng dụng đội ngũ chuyên gia và nhân lực chất lượng cao tham gia giảng dạy, nghiên cứu trong các cơ sở giáo dục đại học và nghề nghiệp - một giải pháp quan trọng nhưng cũng là thách thức lớn do nguồn chuyên gia giỏi về công nghệ, đặc biệt là AI, còn hạn chế...

Ứng dụng AI trong giáo dục nghề nghiệp tại Việt Nam là xu hướng tất yếu

TS. Nguyễn Văn Nghị, Nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Quản lý Khoa học và Công nghệ nhấn mạnh, trong kỷ nguyên kinh tế số và sự bùng nổ của các mô hình AI thế hệ mới như AI tổng quát (AGI), mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs) và siêu AI đang được nghiên cứu và phát triển không ngừng, giáo dục đào tạo nói chung và giáo dục nghề nghiệp đứng trước những cơ hội và thách thức mới mang tính chuyển đổi căn bản.

Trong thời kỳ phát triển mới được xác định là “Kỷ nguyên vươn mình”, đã chọn phát triển khoa học và công nghệ làm động lực quan trọng nhất. Sự dịch chuyển cơ cấu kinh tế đang tạo ra nhu cầu rất lớn về phát triển nguồn nhân lực kỹ năng cao, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số và hiện đại hóa đất nước. Dự kiến trong giai đoạn 2025 - 2035, cơ cấu lao động Việt Nam sẽ thay đổi mạnh mẽ theo hướng giảm nhu cầu lao động giản đơn và tăng mạnh nhu cầu về lao động kỹ năng cao.

Để chuẩn bị cho sự chuyển dịch này, nhiều chính sách đã được ban hành như Chiến lược nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI quốc gia đến năm 2030 và Chiến lược phát triển giáo dục nghề nghiệp đến năm 2045. Tuy nhiên, việc triển khai tích hợp AI tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp còn chưa đồng bộ, phân tán và chưa hình thành một hệ sinh thái đồng bộ. Khoảng cách lớn nhất giữa chính sách vĩ mô và thực tiễn triển khai nằm ở ba điểm nghẽn chính:

Thứ nhất, chuẩn dữ liệu tích hợp AI (Data Standardization) còn thiếu vắng. Chưa có chuẩn dữ liệu học tập và dữ liệu thị trường lao động chung thống nhất, dẫn đến việc thu thập và phân tích dữ liệu đầu vào cho AI bị phân tán, thiếu tin cậy và không thể liên thông.

Thứ hai, hạn chế về hạ tầng mô phỏng hiện đại. Hiện tại, chỉ có khoảng 30% cơ sở giáo dục nghệ nghiệp có phòng lab đạt chuẩn số. Thiết bị mô phỏng VR/AR và Digital Twin, dù mang lại hiệu quả vượt trội, vẫn quá đắt đỏ.

Thứ ba, năng lực số của đội ngũ giáo viên về AI còn hạn chế. Các chương trình đào tạo lại (reskilling/upskilling) hiện tại chủ yếu tập trung vào sử dụng công cụ số, chưa đi sâu vào việc tích hợp và thiết kế chương trình giảng dạy sử dụng AI (AI Literacy & Pedagogical Integration).

Ông Nguyễn Thành Hưng, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Quan hệ quốc tế (Văn phòng Chính phủ) cho biết, AI đang mang đến bước đột phá trong tự động hóa quy trình giảng dạy, cá nhân hóa học tập và mô phỏng kỹ năng nghề. Với khả năng phân tích dữ liệu lớn, AI giúp người học được đào tạo theo năng lực, hỗ trợ giảng viên trong xây dựng nội dung, đánh giá kết quả, đồng thời tối ưu quản lý nhà trường.

Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả ứng dụng AI trong giáo dục nghề nghiệp, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cần có chiến lược chuyển đổi số rõ ràng, xác định mục tiêu ứng dụng AI, đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin, kết nối internet ổn định, đồng thời đào tạo giảng viên, cán bộ quản lý về tư duy và kỹ năng sử dụng AI, phát triển văn hoá sử dụng công nghệ đổi mới.

Đặc biệt, cần xây dựng nguyên tắc sử dụng AI, học viên và giáo viên không phụ thuộc toàn bộ vào AI, vẫn giữ vai trò trung tâm, phát triển tư duy và sáng tạo; Thiết lập KPI, nghiên cứu tác động của ứng dụng AI đến chất lượng đào tạo nghề nghiệp, kỹ năng đầu ra, tỷ lệ việc làm...

Ứng dụng AI trong giáo dục nghề nghiệp tại Việt Nam là xu hướng tất yếu, mang lại nhiều cơ hội để nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu lao động trong thời đại số. Tuy nhiên, để khai thác hiệu quả thì cần vượt qua các rào cản về hạ tầng, năng lực con người, phương pháp đào tạo và đảm bảo sử dụng có trách nhiệm. Việc đồng bộ chiến lược, đầu tư bài bản và kết hợp giữa công nghệ và thực hành sẽ là chìa khóa để giáo dục nghề nghiệp thực sự thông minh và hiệu quả, ông Nguyễn Thành Hưng nhấn mạnh.

Tại Hội thảo, các chuyên gia thống nhất rằng, AI không chỉ là công cụ hỗ trợ, mà là nền tảng chiến lược giúp giáo dục nghề nghiệp Việt Nam chuyển mình mạnh mẽ, từ mô hình đào tạo truyền thống sang mô hình đào tạo thông minh, số hóa và hội nhập quốc tế. Ngoài ra, các đại biểu đề xuất thành lập Diễn đàn thường niên về AI trong giáo dục nghề nghiệp Việt Nam, kết nối các trường, viện nghiên cứu, doanh nghiệp công nghệ và nhà hoạch định chính sách để cùng triển khai các chương trình hợp tác, thí điểm và nhân rộng mô hình “Smart TVET Center” (Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp thông minh) tại các vùng kinh tế trọng điểm…/.