Ứng dụng khoa học công nghệ - bứt phá trong công tác Công an nhân dân

Trong kỷ nguyên cách mạng công nghiệp lần thứ tư, khoa học công nghệ không chỉ là công cụ mà đã trở thành “nền tảng” để các quốc gia bảo đảm an ninh, phát triển bền vững. Đối với lực lượng Công an nhân dân, phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ chính là chìa khóa để xây dựng lực lượng “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại” như tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Đại hội XIII của Đảng khẳng định: “Phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo là quốc sách hàng đầu, động lực then chốt để phát triển nhanh và bền vững đất nước.” Với lực lượng Công an nhân dân, khoa học công nghệ không chỉ phục vụ công tác quản lý, mà còn gắn trực tiếp với bảo đảm an ninh quốc gia, đấu tranh phòng chống tội phạm. Thực tiễn cho thấy, tội phạm công nghệ cao, an ninh mạng, khủng bố xuyên quốc gia… đều lợi dụng thành tựu công nghệ để hoạt động. Nếu không phát triển tương xứng về khoa học công nghệ, lực lượng Công an sẽ bị tụt hậu, khó kiểm soát được những nguy cơ mới. Ngày 1/7/2021, Bộ Công an chính thức triển khai Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và Hệ thống sản xuất, cấp và quản lý Căn cước công dân gắn chip điện tử. Đây được coi là một trong 6 cơ sở dữ liệu quốc gia nền tảng, có ý nghĩa quan trọng trong xây dựng Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số. Đến tháng 8/2025, Bộ Công an đã thu thập, chuẩn hóa và đồng bộ hơn 104 triệu thông tin dân cư, đạt tỷ lệ chính xác 99,7%. Hơn 85 triệu thẻ căn cước công dân gắn chip đã được cấp cho công dân trên toàn quốc. Đây là hệ thống dữ liệu điện tử có quy mô lớn, bảo mật cao, góp phần thay thế hàng loạt loại giấy tờ truyền thống.

Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (World Bank), việc triển khai cơ sở dữ liệu dân cư tại Việt Nam giúp tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm, nhờ cắt giảm chi phí hành chính, giảm thủ tục giấy tờ và ngăn chặn tình trạng giả mạo hồ sơ.

Ứng dụng VNeID ra đời đánh dấu bước tiến vượt bậc trong công tác chuyển đổi số của Bộ Công an. Chỉ cần một tài khoản VNeID, công dân có thể thực hiện nhiều thủ tục hành chính trực tuyến, từ nộp phạt giao thông, đăng ký xe, khai sinh cho đến khai báo tạm trú, tạm vắng.

Theo số liệu của Cục Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội (C06), tính đến tháng 7/2025: Hơn 45 triệu tài khoản VNeID đã được kích hoạt; Hơn 2.000 dịch vụ công trực tuyến đã được tích hợp; Mỗi ngày có trên 1,5 triệu lượt giao dịch điện tửqua hệ thống.

Ứng dụng VneID giúp người dân dễ dàng trong việc xử lý và giải quyết các thủ tục hành chính.

Nhiều địa phương như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng… đã sử dụng VNeID thay thế nhiều giấy tờ khi người dân ra vào trụ sở cơ quan nhà nước, bệnh viện, trường học. Đây là minh chứng sinh động cho mục tiêu “một ứng dụng – nhiều tiện ích, một công dân – một danh tính số”. Trong công tác giữ gìn trật tự, hệ thống camera giám sát đã phát huy hiệu quả rõ rệt. Tại TP. Hồ Chí Minh, từ năm 2022, Công an thành phố đã triển khai mạng lưới hơn 40.000 camera giám sát, tích hợp trí tuệ nhân tạo để tự động nhận diện biển số xe, phát hiện các hành vi vi phạm giao thông như vượt đèn đỏ, đi ngược chiều. Nhờ đó, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2024, Công an TP. Hồ Chí Minh đã phát hiện và xử lý hơn 250.000 trường hợp vi phạm giao thông, góp phần giảm đáng kể tai nạn đường bộ. 

Camera giám sát thông minh – “tai mắt điện tử” của lực lượng Công an. ( Ảnh: baotuyenquang.com.vn)

Tại Hà Nội, hệ thống camera an ninh tích hợp AI được lắp đặt tại nhiều tuyến phố trọng điểm đã giúp nhận diện, truy vết nhanh các đối tượng phạm tội. Điển hình là vụ án cướp tiệm vàng ở huyện Đông Anh (tháng 4/2023), nhờ hệ thống camera thông minh, lực lượng Công an chỉ mất chưa đầy 24 giờ để khoanh vùng, truy bắt đối tượng.
Trong những năm gần đây, Bộ Công an đã từng bước ứng dụng AI và Big Data để xây dựng các mô hình phân tích, dự báo tội phạm.

Ví dụ, Cục Cảnh sát Hình sự (C02) đã sử dụng dữ liệu lớn để phân tích xu hướng tội phạm công nghệ cao. Từ năm 2022 – 2024, hệ thống đã giúp phát hiện hơn 3.500 đường dây lừa đảo trực tuyến, kịp thời ngăn chặn thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng cho người dân. Trong lĩnh vực phòng cháy chữa cháy, hệ thống AI cảnh báo cháy sớm được thử nghiệm tại Hà Nội và Bình Dương đã ghi nhận hàng nghìn cảnh báo kịp thời, giúp lực lượng chức năng xử lý nhanh, hạn chế thiệt hại về người và tài sản.

Thượng tướng Trần Quốc Tỏ, Thứ trưởng Bộ Công an, từng nhấn mạnh: “Ứng dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn là giải pháp đột phá để nâng cao hiệu quả phòng ngừa, phát hiện và đấu tranh với các loại tội phạm trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng như hiện nay.”

Thiếu tướng Nguyễn Quốc Toản, Chánh Văn phòng Bộ Công an phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị tập huấn về trí tuệ nhân tạo (AI). ( Ảnh: cand.com.vn)

Sự bùng nổ của tội phạm công nghệ cao đặt ra yêu cầu đổi mới mạnh mẽ trong công tác giám định. Các trung tâm giám định kỹ thuật số của Bộ Công an hiện có khả năng phân tích hàng trăm terabyte dữ liệu điện tử, khôi phục thông tin đã bị xóa, giải mã các thiết bị lưu trữ phức tạp. Trong năm 2024, Phòng giám định kỹ thuật số (Viện Khoa học hình sự, Bộ Công an) đã tham gia hỗ trợ xử lý hơn 1.200 vụ án liên quan đến tội phạm mạng, trong đó nhiều vụ lừa đảo xuyên quốc gia với giá trị lên đến hàng trăm tỷ đồng. 

Mặc dù đạt nhiều thành tựu, nhưng quá trình ứng dụng công nghệ trong CAND còn đối mặt nhiều thách thức như: Kinh phí đầu tư lớn: Các hệ thống cơ sở dữ liệu, camera, AI đòi hỏi chi phí duy trì, bảo mật cao; Nguồn nhân lực công nghệ còn hạn chế: Một bộ phận cán bộ, chiến sĩ chưa thành thạo công nghệ mới, nhất là ở cấp cơ sở; Nguy cơ mất an ninh mạng: Các hệ thống dữ liệu trọng yếu luôn là mục tiêu tấn công của tội phạm mạng; Sự chênh lệch giữa các địa phương: Trong khi các thành phố lớn ứng dụng mạnh mẽ, thì nhiều tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa vẫn còn hạn chế hạ tầng.

Để tiếp tục phát huy hiệu quả, Bộ Công an đã xác định một số định hướng quan trọng:  Đầu tư đồng bộ: Kết hợp nguồn lực Nhà nước và xã hội hóa để phát triển hạ tầng công nghệ; Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao: Xây dựng đội ngũ “chiến sĩ số” thành thạo công nghệ; Tăng cường bảo mật: Phát triển các giải pháp an ninh mạng nội bộ, chủ động phòng ngừa tấn công; Hợp tác quốc tế: Mở rộng hợp tác nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia phát triển trong lĩnh vực an ninh số.

Đại tướng Tô Lâm khẳng định tại Hội nghị Công an toàn quốc 2024: “Chúng ta phải biến khoa học công nghệ thành sức mạnh chiến đấu, thành công cụ sắc bén để giữ vững an ninh, trật tự, vì cuộc sống bình yên và hạnh phúc của Nhân dân.” 

Ứng dụng khoa học công nghệ đã, đang và sẽ tiếp tục tạo ra bước đột phá trong công tác công an, từ quản lý xã hội, phòng ngừa tội phạm cho đến phục vụ Nhân dân. Đây chính là nền tảng để lực lượng Công an nhân dân tiến tới mục tiêu hiện đại hóa toàn diện vào năm 2030./.