Việc sớm ban hành Luật KH,CN & ĐMST là yêu cầu chung của toàn xã hội

“Chúng ta sớm ban hành Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo là cần thiết, nhưng cần rà soát kỹ để đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp và khả thi trong thực tiễn…”.

Đó là quan điểm của ông Đặng Đình Luyến, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội tại Hội thảo góp ý cho Dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (KH,CN & ĐMST) do Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội (KHCN&MT), Bộ KH&CN, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) phối hợp tổ chức ngày 6/6.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban KHCN&MT Nguyễn Phương Tuấn và Thứ trưởng Bùi Thế Duy chủ trì hội thảo.Toàn cảnh Hội thảo.

Cần làm rõ trách nhiệm quản lý nhà nước về KH,CN & ĐMST

Nêu rõ quan điểm này, ông Đặng Đình Luyến cho rằng, ở Dự thảo Luật, tại Điều 2 về đối tượng áp dụng, trong đó cụm từ “có liên quan đến hoạt động KH,CN & ĐMST” chưa được định nghĩa rõ ràng, đặc biệt với tổ chức, cá nhân ngoài lãnh thổ Việt Nam.

Hơn nữa, một vấn đề pháp lý quan trọng khác là tính thứ tự áp dụng giữa các văn bản pháp luật. Dự thảo Luật đang quy định trong Điều 4 rằng khi có quy định khác với các luật khác, thì Luật này sẽ được ưu tiên áp dụng.

Tuy nhiên, ông Đặng Đình Luyến nhấn mạnh, quy định này không phù hợp với Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025. Theo đó, trong trường hợp xung đột giữa các văn bản cùng cấp, văn bản ban hành sau mới được ưu tiên.

Ông Đặng Đình Luyến, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội.

Ông Đặng Đình Luyến cũng đề nghị làm rõ trách nhiệm quản lý nhà nước về KH,CN & ĐMST, đặc biệt là vai trò của Bộ KH&CN. “Khoản 2 Điều 12 cần được cụ thể hóa hơn, tránh quy định chung chung,” ông góp ý, đồng thời đề xuất chuyển Điều 12 về quản lý nhà nước lên ngay sau Điều 11 để hợp lý về mặt bố cục logic.

Vấn đề thử nghiệm công nghệ mới và xử lý khác biệt so với luật hiện hành cũng nhận được nhiều ý kiến lo ngại. Ông Đặng Đình Luyến cho rằng, quy định cho phép thực hiện các hoạt động “khác với pháp luật hiện hành” có thể mâu thuẫn với Hiến pháp. “Không thể cho phép hành vi trái luật chỉ với lý do thử nghiệm,” ông nhấn mạnh, đồng thời kiến nghị cân nhắc lại quy định tại Khoản 6 Điều 22 về việc Chính phủ quy định chi tiết xử lý khác biệt với luật, vì điều này không có cơ sở pháp lý vững chắc.

“Dựa trên cơ sở, nguyên tắc hội nhập và hợp tác quốc tế trong KH,CN & ĐMST. Do đó, Dự thảo cần bám sát quy định tại Điều 12 Hiến pháp 2013, đảm bảo nguyên tắc “tôn trọng độc lập, chủ, quyền, không can thiệp nội bộ” và “tiếp thu có chọn lọc” các thành tựu quốc tế”, Ông Đặng Đình Luyến nêu quan điểm.

Mức phân bổ tài chính vẫn thấp

Cũng tại Hội thảo, nhiều ý kiến đánh giá đã có sự nỗ lực, tích cực của cơ quan soạn thảo trong việc xây dựng dự án Luật KH,CN & ĐMST và cho rằng, việc sửa đổi, bổ sung Luật Khoa học công nghệ (KHCN) năm 2013 là cần thiết, đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra trong bối cảnh mới, đặc biệt khi KH,CN & ĐMST đang trở thành động lực then chốt để phát triển đất nước.

Ở quan điểm khác, TS. Phạm Văn Tân, nguyên Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, ĐMST vốn đã nằm trong nội hàm của khái niệm KH&CN. Do đó, việc thêm cụm từ này vào tên Luật là không thật sự cần thiết, nếu nội dung của Luật đã điều chỉnh đầy đủ và rõ ràng các chính sách thúc đẩy ĐMST.

TS. Phạm Văn Tân nêu các ý kiến góp ý cho Dự thảo Luật.

Ngoài ra, nếu thêm “Đổi mới sáng tạo” thì liệu có cần bổ sung thêm “Chuyển đổi số” theo đúng tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị hay không. Sự bứt phá không phải ở cái tên, tiêu đề mà ở nội hàm chính sách trong văn bản.

Về nội dung chuyển đổi số, Dự thảo Luật chỉ đề cập tại Điều 18, gắn với hoạt động KH,CN & ĐMST, TS. Phạm Văn Tân cho rằng, đây là cách tiếp cận chưa đầy đủ. “Chuyển đổi số không chỉ giới hạn trong lĩnh vực KH&CN, mà là yêu cầu chung của toàn xã hội”, đồng thời đề nghị cần mở rộng phạm vi điều chỉnh của Luật hoặc có quy định rõ ràng hơn về vị trí của chuyển đổi số trong hệ thống pháp luật hiện hành.

Việc chỉ tập trung thúc đẩy ĐMST trong doanh nghiệp (DN) và nền kinh tế là chưa đủ. ĐMST không chỉ diễn ra trong khu vực sản xuất - kinh doanh, mà còn trong cả quản lý nhà nước, văn hóa, xã hội… “Do đó, Luật cần bao quát rộng hơn để phản ánh đúng tính chất toàn diện của hoạt động ĐMST trong nền kinh tế tri thức”, TS. Phạm Văn Tân nhấn mạnh.

TS. Phạm Văn Tân nêu quan điểm về vấn đề tài chính. Theo đó, Luật cần quy định rõ việc phân bổ tối thiểu 2% GDP hằng năm cho KHCN & ĐMST, thay vì chỉ dừng ở con số 2% tổng chi ngân sách nhà nước như hiện tại. “Không có nguồn lực tài chính đủ mạnh thì KHCN sẽ không thể trở thành trụ cột phát triển", đồng thời, bày tỏ lo ngại hiện nay mức chi thực tế mới chỉ đạt khoảng 1%.

Nêu quan điểm về cấu trúc Luật, TS. Phạm Văn Tân đề nghị điều chỉnh thứ tự nội dung tại Mục 1 Chương II để đảm bảo tính lôgic, sắp xếp theo cấp độ từ vĩ mô tới vi mô: Chiến lược - kế hoạch - chương trình - nhiệm vụ. Ông cũng lưu ý nên cân nhắc bổ sung khái niệm “quy hoạch” vào nội dung này để đảm bảo tính thống nhất với Luật Quy hoạch hiện hành.

Ngoài ra, TS. Phạm Văn Tân cũng kiến nghị quy định rõ cơ quan có thẩm quyền cho phép thử nghiệm công nghệ, cũng như bổ sung các nội dung về phát triển nhân lực, đặc biệt là lực lượng làm công tác quản lý khoa học và nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực KH,CN & ĐMST.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy giải đáp một số vấn đề đại biểu quan tâm.

Bên cạnh những ý kiến trên, còn nhiều ý kiến khác tâm huyết đóng góp khác cho Dự thảo Luật. Và trên tinh thần cầu thị, tích cực tiếp thu, lắng nghe các ý kiến của các đại biểu, chuyên gia trao đổi, thảo luận, tại Hội thảo, đại diện Bộ KH&CN, Thứ trưởng Bùi Thế Duy cũng đã trực tiếp giải đáp, làm rõ một số vấn đề, khái niệm, nội dung được các đại biểu nêu, đề cập.

Phát biểu kết luận, Phó Chủ nhiệm Ủy ban KHCN&MT Nguyễn Phương Tuấn nêu rõ, những ý kiến đóng góp của các đại biểu, chuyên gia sẽ được Ủy ban phối hợp với Bộ KH&CN cũng như các cơ quan liên quan tiếp tục rà soát, hoàn thiện trước khi trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban KHCN&MT Nguyễn Phương Tuấn: Những ý kiến đóng góp của các đại biểu, chuyên gia sẽ được Ủy ban phối hợp với Bộ KH&CN cũng như các cơ quan liên quan tiếp tục rà soát, hoàn thiện trước khi trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến.

Đồng thời, Phó Chủ nhiệm Nguyễn Phương Tuấn nhấn mạnh, các ý kiến trên chính là cơ sở để trong quá trình Dự thảo có thêm cơ sở hoàn thành ban Luật sớm áp dụng vào thực tế, đời sống./.