Việt Nam - Hoa Kỳ: Đánh giá hợp tác triển khai công nghệ ADN trong xác định danh tính hài cốt liệt sĩ

Phía Hoa Kỳ ghi nhận sự tiến bộ vượt bậc về mặt kỹ thuật của Trung tâm Giám định ADN, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, đồng thời đánh giá cao tinh thần hợp tác nghiêm túc và hiệu quả từ phía Viện Hàn lâm.

Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ vào giải quyết những vấn đề hậu chiến

Chiều ngày 22/9/2025, tại Trung tâm Giám định ADN (CDI) thuộc Viện Sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (Viện Hàn lâm) đã tổ chức buổi làm việc với đoàn công tác của Đại sứ quán Hoa Kỳ và Ủy ban quốc tế về người mất tích (ICMP) nhằm trao đổi chuyên môn, đánh giá tiến độ thực hiện dự án hợp tác kỹ thuật trong lĩnh vực giám định ADN phục vụ công tác xác định danh tính hài cốt liệt sĩ tại Việt Nam.

Buổi làm việc giữa đoàn công tác của Đại sứ quán Hoa Kỳ và Ủy ban quốc tế về người mất tích với Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Chương trình nằm trong khuôn khổ hợp tác liên ngành giữa các cơ quan nghiên cứu, các tổ chức quốc tế và Chính phủ hai nước, hướng tới đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ vào giải quyết những vấn đề hậu chiến một cách khách quan, minh bạch và hiệu quả.

Tại buổi làm việc, đại diện Trung tâm Giám định ADN đã trình bày báo cáo chuyên môn về quá trình tiếp nhận, triển khai và nội địa hóa công nghệ giải mã trình tự gen thế hệ mới (NGS) do ICMP chuyển giao. Tỷ lệ tách chiết ADN thành công từ các mẫu hài cốt được cải thiện rõ rệt, từ 22% lên tới 70%.

Đồng thời, việc phân tích SNP (Single Nucleotide Polymorphism) đã cho phép xác định quan hệ huyết thống nhiều thế hệ theo cả dòng cha và mẹ, nâng cao độ chính xác trong việc khớp nối mẫu hài cốt và mẫu thân nhân, trong bối cảnh đặc thù tại Việt Nam là hầu hết mẫu hài cốt đã bị phân hủy sau nhiều thập kỷ.

Triển khai công việc của dự án, Viện Sinh học đã có đoàn công tác đi lấy mẫu các sinh phẩm hài cốt liệt sĩ tại Trà Lĩnh - Cao Bằng từ ngày 9/6/2025 đến 10/6/2025.

GS.TS Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (ngoài cùng bên trái) trao đổi với thành viên đoàn công tác của Đại sứ quán Hoa Kỳ.

Kết quả thu được 58 mẫu sinh phẩm hài cốt liệt sĩ tốt được bàn giao từ Sở Nội vụ tỉnh Cao Bằng. Các mẫu đã và đang được thực hiện phân tích, đối chiếu so sánh và có một số kết quả đã được công bố.

Đồng thời, dựa trên báo cáo kết quả khảo sát thực địa, thu thập thông tin tại nghĩa trang liệt sĩ (NTLS) huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang ngày 26/12/2024, Viện sẽ tiếp tục xây dựng kế hoạch và cử đoàn công tác lấy mẫu sinh phẩm hài cốt tại Nghĩa trang Rồng Giềng - khu phố Quang Mẫn, thị trấn Giồng Riềng, huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang (nay là xã Giồng Riềng, tỉnh An Giang). Nghĩa trang gồm 2 khu: Khu A (bên phải từ cồng đi vào) gồm 10 lô, khu B (bên trái từ cổng đi vào) gồm 13 lô và có 954 mộ liệt sĩ thiếu hoàn toàn thông tin.

Sở Nội vụ tỉnh Kiên Giang cũng đã cho phép tiến hành khai quật lấy mẫu hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin tại NTLS huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang theo công văn số 313/LĐTBXH-NCC ngày 23/01/2025.

Không chỉ là nhiệm vụ khoa học mà còn là trách nhiệm nhân văn sâu sắc

Để thực hiện việc lấy mẫu từ gia đình thân nhân, ngoài việc trực tiếp lấy mẫu của đoàn Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, cần có thêm sự phối hợp của các đơn vị như Công an, Quân đội, Ban chỉ huy quân sự địa phương, Ban liên lạc để đảm bảo xác minh đúng chính xác, tránh nhầm lẫn mẫu các thành viên thân nhân trong gia đình. Do đó, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đề nghị dành đủ kinh phí cho các nội dung của dự án để lấy khoảng 1000 mẫu hài cốt tại nghĩa trang Rồng Giềng.

GS.TS Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam tại buổi làm việc.

Phát biểu tại buổi làm việc, GS.TS Chu Hoàng Hà khẳng định: Việc ứng dụng công nghệ ADN hiện đại trong xác định danh tính hài cốt liệt sĩ không chỉ là nhiệm vụ khoa học mà còn là trách nhiệm nhân văn sâu sắc. Viện Hàn lâm luôn xác định đây là một trong những nhiệm vụ ưu tiên cần đầu tư dài hạn. Chúng tôi đánh giá cao sự hợp tác hiệu quả từ ICMP và sự hỗ trợ từ phía Chính phủ Hoa Kỳ, sẽ tiếp tục huy động nguồn lực kỹ thuật, con người để bảo đảm tiến độ, chất lượng và tính chính xác trong toàn bộ quá trình giám định.

GS.TS Chu Hoàng Hà cũng gửi lời cảm ơn tới Chính phủ và nhân dân Hoa Kỳ đã hỗ trợ công nghệ mới trong lĩnh vực giám định ADN, đây là công nghệ hiện đại chưa được áp dụng rộng rãi trên thế giới, góp phần giải quyết nhiều vấn đề phức tạp trong công tác xác định danh tính hài cốt liệt sĩ tại Việt Nam.

Với thời gian triển khai dự án khoảng 1,5 năm, các kết quả bước đầu đã thể hiện triển vọng khả quan, tuy nhiên vẫn còn một số khó khăn cần được giải quyết trong giai đoạn tiếp theo và mong muốn Chính phủ Hoa Kỳ tiếp tục đồng hành, hỗ trợ cho Viện Hàn lâm.

Ông Andrew Byers, Cục phó Phụ trách khu vực Nam Á và Đông Nam Á, Bộ Chiến tranh Hoa Kỳ tại buổi làm việc.

Thay mặt đoàn công tác Hoa Kỳ, ông Andrew Byers, Cục phó Phụ trách khu vực Nam Á và Đông Nam Á, Bộ Chiến tranh Hoa Kỳ phát biểu: Chúng tôi ghi nhận sự tiến bộ vượt bậc về mặt kỹ thuật của Trung tâm Giám định ADN, đồng thời đánh giá cao tinh thần hợp tác nghiêm túc và hiệu quả từ phía Viện Hàn lâm.

Hoa Kỳ luôn coi đây là lĩnh vực hợp tác có ý nghĩa đặc biệt và cam kết sẽ tiếp tục đồng hành, hỗ trợ Việt Nam trong quá trình hiện đại hóa công nghệ phân tích ADN và triển khai trên quy mô lớn./.